Ponad 750 tys. prac naukowych związanych z tematyką SI zidentyfikowano w bazie Scopus w latach 2010–2019. Polscy autorzy zajęli pod tym względem wysokie 6. miejsce w Unii Europejskiej oraz 18. w zestawieniu ogólnoświatowym.
Sztuczna inteligencja jest uważana za jeden z najważniejszych czynników warunkujących rozwój społeczno-gospodarczy. Zwiększa konkurencyjność narodowego przemysłu i pomaga wdrażać innowacyjne narzędzia w wielu obszarach funkcjonowania człowieka. Rolę sztucznej inteligencji dostrzegły także rządy większości państw. Opracowały one własne strategie rozwoju SI. Liderami są USA i Chiny, których technologia ta jest najbardziej zaawansowana. Mniejsze państwa skupiają się raczej na wzmocnieniu roli SI w krajowych specjalizacjach i do tego dostosowują programy studiów. Przykładowo Norwegia kładzie nacisk na rozwój sztucznej inteligencji w przemyśle naftowym, Estonia – w informatyzacji usług publicznych, a Izrael planuje wdrażanie SI na wzór krajowych systemów cyberbezpieczeństwa, które uważane są za jedne z najlepszych.
Sztuczna inteligencja to szansa na rozwój społeczno-gospodarczy, a jednocześnie ogromne wyzwanie dla wielu sektorów, także dla nauki i szkolnictwa wyższego. Bardzo się cieszę, że jest to ważny temat zainteresowań badawczych polskich naukowców – mówi Przemysław Czarnek, minister edukacji i nauki.
Głównym celem Polski w zakresie sztucznej inteligencji jest wejście do wąskiej grupy 20–25 państw budujących SI na świecie. Perspektywa ta zawarta jest w „Polityce Rozwoju Sztucznej Inteligencji w Polsce na lata 2019–2027”, którą opracował międzyresortowy zespół ekspertów. Dokument zakłada kształcenie specjalistów SI, dostosowanie edukacji do nowych technologii oraz silniejsze wykorzystanie potencjału jednostek naukowych. Na realizację tych celów do 2023 r. rząd przeznaczył z różnych programów 700 mln złotych.
Do kluczowych czynników rozwoju SI należą wiedza i kompetencje, dane, finansowanie, infrastruktura, standardy techniczne i organizacyjne, kwestie etyczne, wymiar prawny oraz współpraca międzynarodowa.
Cieszę się, że dokument przyjęty przez polski rząd, kładzie duży nacisk na rozwój wiedzy i kompetencji w zakresie sztucznej inteligencji. Polscy naukowcy w latach 2010–2019 znaleźli się na wysokim szóstym miejscu w rankingu państw Unii Europejskiej pod względem liczby publikacji związanych z SI. Polacy opublikowali ponad 11 tys. prac w tym okresie przy średniej unijnej wynoszącej 7985 – zauważa dr inż. Jarosław Protasiewicz, dyrektor Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego.
Niemal co roku w Polsce powstaje coraz więcej prac naukowych z zakresu SI. W 2019 r. opublikowano o ponad 725 pozycji więcej niż w 2010 r. Biorąc natomiast pod uwagę sumaryczną liczbę cytowań w analizowanym okresie, Polska (77 775 cytowań) uplasowała się na 8. miejscu w unijnym oraz na 23. w światowym rankingu. Gorzej wypadamy przy uwzględnieniu wielkości populacji. Wskaźnik produktywności naukowej, biorący pod uwagę liczbę mieszkańców, faworyzuje małe państwa, takie jak Luksemburg czy Cypr, przeważnie zamykające unijny ranking sumarycznej liczby publikacji.
Uwzględniając wielkość populacji oraz liczbę naukowców, Polska zajmuje niskie miejsce
w europejskich rankingach produktywności. Warto jednak przyjrzeć się wskaźnikowi GERD (gross domestic expenditure on research and development), który informuje o krajowej kwocie brutto przeznaczonej na badania i prace rozwojowe. W Polsce na 1 mld dolarów GERD powstało 145 prac o tematyce SI, plasując nas w połowie unijnego zestawienia. Średnia dla UE wynosi 64. Porównując Polskę z naszym zachodnim sąsiadem, wypadamy zdecydowanie korzystniej. W Niemczech – państwie z drugim co do wielkości dorobkiem publikacyjnym z zakresu SI w Europie – na 1 mld dolarów GERD przypadły zaledwie 34 publikacje z zakresu sztucznej inteligencji. Warto podkreślić, że w 2017 roku Niemcy przeznaczyły prawie 100 miliardów euro na badania i prace rozwojowe, a mimo to zajęły ostatnie miejsce w unijnym rankingu produktywności uwzględniającym wydatki na B+R – zaznacza dr Marzena Feldy, kierownik Laboratorium Analiz Statystycznych w OPI PIB.
W raporcie przygotowanym przez OPI PIB zamieszczono także wyniki analizy związanej z tematyką prac z zakresu SI. Autorzy publikacji naukowych dotyczących SI w UE najczęściej poruszali tematykę związaną z algorytmem genetycznym (10 799 publikacji), przetwarzaniem obrazów (9 518 publikacji), eksploracją danych (8 901 publikacji) oraz uczeniem głębokim (8 123 publikacje). Natomiast prace polskich naukowców były związane ze sztucznymi sieciami neuronowymi (895 publikacji), przetwarzaniem obrazu (również 895 publikacji), algorytmem genetycznym (723 publikacje) oraz eksploracją danych (600 publikacji).
W latach 2010–2019 w Polsce opublikowano prawie 3 tysiące publikacji z zakresu SI we współpracy z badaczami z międzynarodowych ośrodków. Prawie jedna piąta współautorskich prac powstała wspólnie z naukowcami ze Stanów Zjednoczonych. Znaczny odsetek takich publikacji zanotowano również w przypadku Kanady (14 proc.) oraz Wielkiej Brytanii (11 proc.). Polskie prace, powstałe we współpracy z zagranicznymi naukowcami, stanowiły 26 proc. w całości ich dorobku publikacyjnego. Warto dodać, że jedna praca, stworzona w międzynarodowym współautorstwie, była cytowana 11 razy, czyli ponad dwa razy częściej niż publikacja autorstwa naukowców z wyłącznie polskich instytucji (5 razy).
Więcej informacji w raporcie OPI PIB „Sztuczna inteligencja a sektor nauki i szkolnictwa wyższego. Przegląd dokumentów strategicznych i osiągnięć na świecie”. Publikacja została przygotowana na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki.
MK, źródło: OPI PIB