Europejskie akademie nauk zrzeszone w Europejskiej Federacji Akademii Nauk (ALLEA) opublikowały 29 maja dokument pt. „Loss of Trust? Loss of Trustworthiness? Truth and Expertise Today”, będący podstawą do dyskusji na temat malejącego zaufania społeczeństwa do nauki i ekspertyz opracowywanych przez uczonych.
Poglądy przedstawione w raporcie są wynikiem pogłębionych analiz przeprowadzonych przez członków Grupy Roboczej ALLEA „Prawda, Zaufanie oraz Ekspertyzy”. Intencją ALLEA jest opracowanie serii dokumentów poświęconych tym zagadnieniom.
Raport koncentruje się na tym, w jaki sposób zaufanie lub wiedza są rozumiane lub odrzucane, podkreśla afektywny wymiar zaufania epistemicznego i omawia niebezpieczeństwo „załamania kontekstu” w komunikacji cyfrowej. Eksperci z uczelni w całej Europie zastanawiają się nad tym, jak wiedza i badania naukowe oraz nauka funkcjonują obecnie w społeczeństwie, a także co zmieniło się w odniesieniu do zaufania do nich i ich wiarygodności.
Członkowie Grupy Roboczej ALLEA proponują skoncentrowanie się w dyskusjach na utracie zaufania do wiedzy specjalistycznej, wykraczającej poza zwykłe postawy ludzi dotyczące zaufania i nieufności odzwierciedlane w sondażach. Zastanawiają się nad mechanizmami rodzącego się braku zaufania. Zwracają uwagę na to, że orzeczenia dotyczące wiarygodności eksperta mają aspekty afektywne, a także społeczne i polityczne, które określają, w jaki sposób ludzie ufają wiedzy specjalistycznej. Przywołują przykład coraz powszechniejszego braku zaufania dla szczepień ochronnych dzieci, sugerując, że „musimy być świadomi komunikacji między ekspertami i ich odbiorcami, ale także wrażliwości, jakiej doświadczają rodzice w warunkach odczuwalnej lub rzeczywistej niepewności”. Proces umieszczania i odmawiania zaufania może również różnić się w zależności od miejsca i związanych z nim lokalnych aspektów kulturowych. Jeśli eksperci tego nie uwzględniają, może to zdaniem autorów raportu prowadzić „do sytuacji, w których zaufanie jest odrzucane nie z powodu braku wiarygodności lub zaufania, ale z powodu niedociągnięć w dostarczaniu afektywnych i społecznych aspektów osądu wiarygodności”.
Raport zwraca także uwagę na to, że komunikacja cyfrowa zmieniła relacje między wiedzą specjalistyczną a opinią publiczną. Cyfryzacja informacji doprowadziła do idei wiedzy jako czegoś, co można wyszukać i znaleźć w internecie. To środowisko internetowe zaciemnia obraz, nie daje pewności co do tego, kto, w jakim kontekście, na podstawie jakich przesłanek dostarcza informacji. Raport ostrzega, że nowe krajobrazy komunikacji czasami implikują „załamanie kontekstu”: „w środowisku online, w którym wszystko jest treścią, prawdziwość tekstu, obrazu i dźwięku często nie może być już określona bezpośrednio z kontekstu. Ponadto to, czy coś jest prawdziwe, czy wiarygodne w mediach społecznościowych, jest o wiele mniej ważne niż to, czy jest lubiane, a to co lubiane zdobywa wartość nie będąc poparte żadnymi dowodami”.
ALLEA to Europejska Federacja Akademii Nauk i Nauk Humanistycznych. Została założona w 1994 roku i skupia prawie 60 Akademii Nauk i Nauk Społecznych z ponad 40 krajów w regionie Rady Europy. Jest finansowana z rocznych opłat od akademii członkowskich i pozostaje całkowicie niezależna od interesów politycznych, religijnych, handlowych lub ideologicznych.
JK
(Źródło: PAN)