Zachowanie autonomii i swobody w prowadzeniu badań naukowych; utrzymanie bezpośredniego finansowania przez ministerstwo; transparentne, projakościowe i stabilne zasady przyznawania subwencji przy równoczesnym rozwijaniu systemu grantowego; równy z uczelniami dostęp do środków finansowych – to zdaniem Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów Naukowych PAN elementy niezbędne dla właściwego działania i rozwoju podległych im jednostek.
W sprawie budzącego duże emocje rządowego projektu reformy Polskiej Akademii Nauk wypowiedziało się Zgromadzenie Dyrektorów Instytutów Naukowych PAN. Gremium to skupia sterników 68 jednostek zatrudniających w sumie ponad 9,5 tys. pracowników. Kierownictwo tych podmiotów ze zdumieniem przyjęło fakt, że nie zostało włączone w tworzenie projektu reformy, która w istotny sposób wpłynie na funkcjonowanie zarządzanych przez nich instytutów.
Przede wszystkim oczekujemy zmian usprawniających funkcjonowanie instytutów i wspierających podnoszenie jakości badań, m.in. poprzez wzrost nakładów i uproszczenie procedur administracyjnych (…) W zaproponowanym kształcie projekt ustawy nie stwarza warunków do osiągnięcia deklarowanego przez Ministra celu, jakim jest ugruntowanie pozycji PAN jako silnej, autonomicznej instytucji naukowej. Do wypracowania tych warunków niezbędna jest debata ze środowiskiem, uwzględniająca tożsamość i różnorodność trzech filarów Akademii – instytutów, korporacji i komitetów naukowych (…) Obawiamy się, że skutkiem wprowadzenia zmian nieakceptowanych przez środowisko będzie zaburzenie funkcjonowania instytutów, a w konsekwencji pogorszenie jakości badań – czytamy w stanowisku.
Za krytyczne dla właściwego działania i rozwoju instytutów naukowych PAN ich szefowie uznają: zachowanie autonomii i swobody w prowadzeniu badań naukowych; utrzymanie bezpośredniego finansowania przez ministerstwo; transparentne, projakościowe i stabilne zasady przyznawania subwencji przy równoczesnym rozwijaniu systemu grantowego; równy z uczelniami dostęp do środków finansowych.
Dyrektorzy opowiadają się także za – proponowanym w projekcie – zwiększeniem swojego udziału w ciałach decyzyjnych Akademii. Ich zdaniem, będzie to sprzyjać budowaniu wspólnoty korporacji i instytutów, a w samym Prezydium umożliwi poświęcenie większej uwagi sprawom instytutów i pracujących w nich naukowców. Sugerują jednak zmniejszenie liczby członków Prezydium do nie więcej niż 25, tak aby zapewnić jego sprawne działanie.
Przeciwstawiają się z kolei przeniesieniu nadzoru nad całą Akademią z Prezesa Rady Ministrów na ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego i nauki. Zmiana taka byłaby, w ich ocenie (podobnie jak w stanowisku Zgromadzenia Ogólnego PAN), niezgodna z koncepcją funkcjonowania narodowych akademii nauk, stanowiących eksperckie zaplecze dla najwyższych władz państwowych.
Również zwiększenie uprawnień Kanclerza PAN kosztem prerogatyw Prezesa PAN nie przyczyni się – w opinii dyrektorów instytutów – do polepszenia procesów zarządczych w Akademii.
Wobec istniejących już mechanizmów sprawozdawczych i nadzorczych znaczne zwiększenie częstości kontroli instytutów oraz ograniczenie samodzielnego decydowania przez nie o przeznaczeniu środków finansowych jest nieuzasadnione i doprowadzi do większej biurokratyzacji i dodatkowych kosztów. Biorąc pod uwagę, że za przepływ informacji pomiędzy instytutami a ministerstwem odpowiadają dyrektorzy instytutów, nie znajdujemy uzasadnienia dla stałej obecności przedstawicieli ministra w Radach Naukowych instytutów PAN – kończą dyrektorzy, apelując o debatę w sprawie projektu.
MK
Jest już dostępna wysoce krytyczna uchwała Krajowej Sekcji Nauki NSZZ Solidarność PAN w sprawie projektu nowelizacji ustawy o PAN, a firmowanego przez MNiSzW. To kolejne krytyczne stanowisko środowiska Akademii wobec tego bubla prawnego obok nadzwyczajnej uchwały Zgromadzenia Ogólnego PAN, i powyższego stanowiska Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów Naukowych PAN.
Cytaty z uchwały Zgromadzenia Dyrektorów:
"Podzielamy pogląd, że zmian
wymaga również Polska Akademia Nauk, w tym w zakresie relacji korporacji PAN z instytutami,
a rola pionu badawczego w strukturze PAN powinna zostać istotnie wzmocniona. "
"Za korzystne uważamy zwiększenie partycypacji dyrektorów instytutów w ciałach decyzyjnych
Akademii i ich wyborze. "
"ustawowe umocowanie i wyposażenie w odpowiednie kompetencje Zgromadzenia
Dyrektorów Instytutów Naukowych, tak aby mogło reprezentować wspólne interesy
instytutów PAN oraz wspierać je w rozwiązywaniu problemów".
"Jednocześnie włączenie dyrektorów instytutów w Zgromadzenie Ogólne PAN
z głosem stanowiącym w pozostałych sprawach będzie sprzyjać budowaniu wspólnoty
korporacji i instytutów. Proponowane zwiększenie udziału dyrektorów instytutów
w Prezydium PAN do 40% umożliwi Prezydium poświęcenie większej uwagi sprawom
instytutów i pracujących w nich naukowców. Będzie też sprzyjać tworzeniu administracyjnego,
logistycznego i prawnego wsparcia instytutów. "
Ktoś proponuje w przestrzeni publicznej "gotowana kukurydza, gotowany bób". A ministerstwo nie chce tego kupić, dofinansować
A tymczasem w nowym budżecie nauki polskiej 2025 r. planowany wzrost nakładów dla PAN-u stanowi raptem 3%. Trudno tu mówić o jakimkolwiek rozwoju instytutów naukowych Akademii, co więcej będą problemy z ich przetrwaniem. Tak wygląda ministerialna troska o PAN. Kontynuacja finansowego głodzenia trwa w najlepsze.
Czytam stanowisko i widzę, że relacja skupiła się głównie na mało istotnych aspektach dotyczących procesu konsultowania ustawy. Tymczasem ze stanowiska jasno wynika, że dyrektorzy generalnie popierają kierunek zmian proponowany w ustawie:
- chcą większej reprezentacji w ciałach decyzyjnych Akademii, w tym utworzenia ustawowego organu - Zgromadzenia Dyrektorów bez bezpośredniego nadzoru władz PAN;
- chociaż nie chcą przeniesienia całości nadzoru nad Akademią do MNiSW, to nie piszą, że nie chcą przeniesienia nadzoru nad instytutami do MNiSW, czyli - popierają przeniesienie nadzoru nad instytutami do MNiSW, sugerując jedynie, że korporacja może pozostać przy KPRM;
- opowiadają się za utrzymaniem bezpośredniego finansowania z MNiSW, czyli - raz jeszcze opowiadają się za przeniesieniem nadzoru do MNiSW.
też tak to widzę ....
PS. I, last but not least... opowiadają się za utrzymaniem niezależności prawnej i badawczej instytutów, ale nie piszą, że w jakimkolwiek aspekcie projekt MNiSW tej niezależności zagraża.
Popcorn. Dużo popcornu.