Czym powinna być Polska Akademia Nauk? Jaka ma być jej struktura? Jak należałoby finansować instytuty? Jakiego rodzaju zmiany w działaniu wydziałów wpłynęłyby korzystnie na funkcjonowanie Akademii? – to tylko kilka pytań zawartych w ankiecie Obywateli Nauki dotyczącej przyszłości PAN.
Obywatele Nauki to ruch społeczny, który powstał w środowisku pracowników naukowych, reprezentujących różne dyscypliny i ośrodki badawcze. Ich zdaniem w trwającej od kilku miesięcy dyskusji o kształcie PAN nie dość, że słabo wybrzmiewają głosy szeregowych pracowników Akademii oraz środowiska naukowego jako całości, to dodatkowo podnoszone są w niej sprawy drugorzędne z punktu widzenia polskiego systemu nauki. Pojawiające się propozycje nowych regulacji, czy to ze strony prezesa PAN, dyrekcji instytutów, czy ministra nauki i szkolnictwa wyższego, w ocenie Obywateli Nauki nie rozwiązują kluczowych problemów, które sygnalizowano już w 2015 roku w Pakcie dla Nauki: „Aktualna formuła funkcjonowania PAN ma charakter hybrydowy. Połączono korporację uczonych, obejmującą wydziały i oddziały, komitety naukowe i problemowe, akademię młodych uczonych, komisję do spraw etyki w nauce oraz komisję rewizyjną, z działaniem jednostek naukowych. W wyniku historycznych zaszłości ani status członków PAN nie łączy się z należnym prestiżem, ani związek korporacji z instytutami nie tworzy wydajnej struktury. Obecnie funkcjonujące komitety naukowe Akademii oraz instytuty i wydziały odpowiadające sobie ze względu na specjalność naukową nie współpracują w sposób właściwy. Społeczność naukowa w Polsce w niewielkim stopniu uznaje członków Akademii za swoich naturalnych reprezentantów. Kompetencje członków PAN oraz ich zadania nie są wyraźnie określone”.
Wobec ciągle aktualnej diagnozy słabości PAN i braku konstruktywnych propozycji odnośnie do przyszłości tej instytucji, Obywatele Nauki uważają, że już najwyższy czas, by oddać głos „wszystkim tych, którzy na co dzień współtworzą dorobek naukowy Akademii, a także tych, którzy patrzą z zewnątrz na PAN z myślą o potrzebie usprawnienia całości systemu nauki w Polsce”. Dlatego wyszli z inicjatywą ankiety, której wyniki pomogłyby sformułować opinie o tym, czym właściwie PAN powinna być. Pytają w niej m.in. o to, kto ma współtworzyć ustawę o PAN, jaka powinna ma być jej rola w systemie nauki oraz czy korporacja PAN zrzeszająca badaczy powinna zostać zachowana. Kwestionariusz zawiera także pytania dotyczące organizacji i zarządzania wydziałów czy instytutów Akademii, a także funkcjonowania Komisji ds. Etyki w Nauce.
Ankieta, jak zapewniają Obywatele Nauki, jest anonimowa, a udzielone odpowiedzi mają się stać podstawą opracowania propozycji nowego kształtu Polskiej Akademii Nauk, które zostanie udostępnione w formie zbiorczej publikacji. „Chcielibyśmy, by stało się ono punktem wyjścia do oddolnej dyskusji o przyszłości PAN” – piszą ON.
MK
Ankieta „Jakiej Polskiej Akademii Nauk potrzebujemy?”