Ewentualna zmiana ustawy o Narodowym Centrum Nauki wiąże się z koniecznością podpisu przez głowę państwa, a tym samym poprzedzona byłaby kompleksową analizą, w tym oceną wszystkich przesłanych stanowisk w sprawie – odpowiada Kancelaria Prezydenta RP na nasze zapytanie dotyczące listów w obronie NCN.
W ostatnich tygodniach napisano kilka listów otwartych dotyczących Narodowego Centrum Nauki. Głos zabrali laureaci grantów European Research Council, zdobywcy nagród Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, stypendyści FNP, a także laureatki konkursu L’Oreal dla Kobiet i Nauki. Autorzy odnieśli się tym samym do krążących od pewnego czasu w przestrzeni publicznej zapowiedzi diametralnej reformy systemu grantowego. Planowane zmiany zasad funkcjonowania Centrum czy wręcz likwidacji agencji są, ich zdaniem, niezrozumiałe, tym bardziej, że nie były wcześniej przedstawiane ani władzom NCN, ani nie poddano je dyskusji w środowisku naukowym.
Sygnatariusze zwracają uwagę, że NCN zostało stworzone na wzór ERC jako instytucja niezależna politycznie i zarządzana przez naukowców. W efekcie funkcjonuje tak jak agencje grantowe w innych krajach. Wcielenie zapowiadanych zmian, w ocenie autorów listów, miałoby być ogromnym ciosem dla nauki w Polsce. Argumentowali, że agencja, finansując tylko najlepsze naukowo projekty, w odpowiedni sposób lokuje środki publiczne przeznaczone na naukę, zaś stosując przy tym najwyższe standardy, buduje w kraju etos uprawiania nauki na poziomie światowym. Apelowali jednocześnie do prezydenta Andrzeja Dudy oraz premiera Mateusza Morawieckiego o powstrzymanie planów, które mogłyby doprowadzić do pozbawienia NCN niezależności i w konsekwencji do rezygnacji z przyznawania publicznych środków grantowych na podstawie kryterium naukowej wybitności.
Zwróciliśmy się zarówno do Kancelarii Prezydenta RP, jak i Kancelarii Premiera Rady Ministrów, z pytaniem o ewentualne działania, jakie adresaci listów zamierzają podjąć w tej kwestii. Centrum Informacyjne Rządu poinformowało lakonicznie, że pisma w sprawie Narodowego Centrum Nauki zostały skierowane, zgodnie z właściwością, do Ministerstwa Edukacji i Nauki. Odpowiedź otrzymaliśmy również od urzędników prezydenta.
Podkreślić należy, że zarówno Narodowe Centrum Nauki, jak i Narodowe Centrum Badań i Rozwoju działają w oparciu o przepisy ustawowe, których ewentualna zmiana wiąże się z koniecznością podpisu Prezydenta RP, a tym samym poprzedzona byłaby kompleksową analizą, w tym oceną wszystkich przesłanych do Kancelarii Prezydenta RP stanowisk w sprawie – czytamy w przesłanym mailu.
Zapytaliśmy KPRP również o to, czy w ostatnim czasie tematem tym zajmowała się prezydencka Rada ds. Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Innowacji, a jeśli tak, to czy Andrzej Duda otrzymał jakieś rekomendacje od tego gremium.
Rada ds. Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Innowacji przy Prezydencie RP wielokrotnie omawiała podczas posiedzeń system finansowania nauki w Polsce, w tym rolę w nim Narodowego Centrum Nauki czy Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Na żadnym z dotychczasowych posiedzeń Rady nie omawiano natomiast propozycji likwidacji którejkolwiek ze wspomnianych instytucji – zastrzegło Biuro Prasowe KPRP.
Narodowe Centrum Nauki powstało w 2011 roku. Jest największą w Polsce agencją grantową, która przeznacza środki na badania podstawowe. Sfinansowało dotąd prawie 28 tys. projektów o łącznej wartości 14,39 mld zł. Ze wsparcia NCN skorzystało już ponad 20 tys. naukowców z całej Polski (więcej statystyk).
Mariusz Karwowski