Ponad 686 mln euro dofinansowania uzyskali dotąd polscy beneficjenci Horyzontu 2020. Stanowi to 1,22% całego budżetu programu. W styczniu rusza nowy program Horyzont Europa.
Z danych opracowanych przez Dział Statystyk i Analiz Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych Unii Europejskiej za okres od 2014 do 4 grudnia 2020 roku wynika, że ze środków 8. Programu Ramowego H2020 skorzystało dotychczas 845 podmiotów. Realizują one 1827 projektów, w tym 299 w roli koordynatora.
Chociaż udział Polski w pozyskiwaniu środków z tego programu jest nadal poniżej oczekiwań, to warto odnotować, że pozyskaliśmy ponad 270 milionów euro więcej niż w całym poprzednim 7. Programie Ramowym obejmującym lata 2007–2013. Cieszy również fakt, że o połowę zwiększyła się liczba polskich organizacji, które skorzystały z unijnego budżetu na B+I. To dowód na to, że nasze wnioski są coraz lepszej jakości. Tym samym utrzymaliśmy 15 pozycję wśród krajów UE – podkreśla Zygmunt Krasiński, dyrektor KPK PB UE.
Pod względem kwoty dofinansowania polskim liderem jest spółka Fundingbox Accelerator, która otrzymała dotąd blisko 61,1 mln euro. Warto jednak zaznaczyć, że nie realizuje ona projektów samodzielnie, a zajmuje się jedynie ich dystrybucją w ramach tzw. finansowania kaskadowego. Na drugie miejsce powrócił Uniwersytet Warszawski (34 mln euro), zamieniając się pozycjami z Instytutem Chemii Bioorganicznej PAN (33,3 mln euro). Poza podium: Narodowe Centrum Nauki (20 mln euro), Narodowe Centrum Badań Jądrowych (18,7 mln euro), Uniwersytet Jagielloński (15 mln euro), Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych (14,8 mln euro), Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie (14,5 mln euro), Politechnika Warszawska (13,5 mln euro) i Narodowe Centrum, Badań i Rozwoju (9,8 mln euro).
Jeśli chodzi o liczbę uczestnictw, prym już zdecydowanie wiodą ośrodki naukowo-akademickie. Na czele jest UW, którego badacze biorą udział w 111 projektach. W 79 uczestniczy IChB PAN, w 63 – UJ, w 56 – AGH, w 54 – PW. Również pod względem koordynacji UW nie ma sobie równych. Naukowcy tej uczelni pilotują 21 projektów finansowanych z H2020. Kolejne miejsca zajmują: Politechnika Wrocławska i UJ – po 7 oraz Politechnika Poznańska i Narodowe Centrum Badań i Rozwoju – po 6.
Jak zauważa dyr. KPK, jeden z największych sukcesów w programie H2020 odnieśliśmy w ostatnim konkursie Teaming for Excellence. Jego celem jest tworzenie międzynarodowych centrów badawczo-innowacyjnych. Trzy podmioty: Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych i Narodowe Centrum Badań Jądrowych, jako koordynatorzy projektów, pozyskały niemal jedną czwartą całego budżetu konkursowego (45 ze 195 mln euro).
Cały czas wyzwaniem jest niskie zainteresowanie naszych naukowców aplikowaniem o granty ERC i do konkursów Marii Skłodowskiej-Curie oraz niski udział w dofinansowaniu dla polskich uczelni w H2020. Pomimo wyraźnego wzrostu zaangażowania uczelni, w strukturze polskiego dofinansowania obserwujemy udział uczelni na poziomie 27% (w całym H2020 udział uczelni przekracza 39%). W porównaniu do 7PR znacząco wzrósł udział Mazowsza (50,1% dofinansowania), kosztem pozostałych województw: małopolskie (11,9%), wielkopolskie (11,2%), pomorskie (6,3%) i dolnośląskie (4,2%). Warto dodać, że możemy jeszcze powalczyć o projekty na rzecz neutralności klimatycznej. Obecnie jesteśmy w trakcie ostatniego i zarazem największego budżetowo (1 miliard euro) konkursu w programie Horyzont 2020 o nazwie „Zielony ład”. Termin składania wniosków upływa 26 stycznia 2021 r. – zachęca Zygmunt Krasiński.
W styczniu rusza nowy program ramowy Horyzont Europa. W jego ramach na badania naukowe i innowacje przeznaczonych zostanie około 95 mld euro. To aż o 1/3 więcej niż w kończącym się Horyzoncie 2020. Jak podkreśla dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego, nowy program to szansa i możliwości dla Polski.
Programy ramowe były szyte na miarę dla tzw. starej Unii i nie mają instrumentów zapewniających wykorzystanie pełnego potencjału intelektualnego Europejskiej Przestrzeni Badawczej, a z drugiej strony, wyrównywania poziomów innowacyjności regionów UE. Po raz pierwszy skutecznie wybrzmiało polskie stanowisko w tej sprawie i w Horyzoncie Europa wdrażane będzie dodatkowe kryterium selekcji dla najlepiej ocenionych projektów oparte o geographical diversity. Udało się też wpłynąć na zmianę zasad wynagradzania, które są obecnie dla nas bardziej korzystne.
W usprawnieniu tego, co dotąd „nie działało”, dużą rolę odgrywają także rekomendacje zwiększające uczestnictwo polskich badaczy w programach ramowych na poziomie krajowym, np. nowe kryteria oceny działalności badawczej, IDUB, Granty na granty, Premia na Horyzoncie, wsparcie sieci KPK. Zdaniem Zygmunta Krasińskiego kluczowe jest tu podniesienie rangi polskiej nauki poprzez dalszy wzrost nakładów na personel i promocję polskich osiągnięć, komplementarność i harmonizacja zasad programów krajowych z HE i wsparcie jednostek, które przechodzą progi punktowe w ocenie wniosków, ale nie dostają dofinansowania (SoE), ale też lobbowanie polskich projektów w Brukseli, zaangażowanie w nowych partnerstwach europejskich i wsparcie zaangażowania w sieciach i platformach europejskich, konferencjach i międzynarodowych spotkaniach brokerskich.
Trzecia grupa rekomendacji odnosi się do polskich instytucji: wyznaczenie jasnych celów strategicznych i priorytetowych obszarów badawczych – tam gdzie istnieje potencjał do konkurowania, wdrożenie nowych regulaminów wynagradzania, pozwalających na zastosowanie nowych zasad wprowadzonych w H2020, a także systemów motywacyjnych, zapewnienie profesjonalnego wsparcia administracyjnego dla zespołów naukowych oraz dobre wykorzystanie doświadczenia i wiedzy polskich recenzentów oceniających wnioski w H2020 – wylicza Zygmunt Krasiński.
Podjęte od 2014 r. powoli przynoszą efekty, ale do celu, jakim jest udział Polski w programie Horyzont Europa na poziomie 3 proc., sporo jeszcze brakuje. Na razie ponad 686 mln euro dofinansowania dla polskich beneficjentów stanowi 1,22% całego budżetu H2020, wynoszącego 77 mld euro. Z tej puli na blisko 32 tys. projektów wydano już ponad 62,3 mld euro. Z pieniędzy tych skorzystało dotąd 39 tys. podmiotów ze 172 krajów. Liderami w pozyskiwaniu środków są Niemcy (9,2 mld), przed Brytyjczykami (7,3 mld) i Francuzami (6,8 mld). Polska zajmuje 18. miejsce.
MK, źródło: KPK PB UE