Uzasadniona jest szeroka debata na temat przyszłości umiędzynarodowienia, w której punktem odniesienia staną się nie tylko wskaźniki ilościowe, ale zwłaszcza jakościowe – uważają członkowie Komitetu Polityki Naukowej.
Komitet Polityki Naukowej jest organem pomocniczym ministra edukacji i nauki. Do jego głównych zadań należy udzielanie pomocy ministrowi przy opracowywaniu: dokumentów dotyczących rozwoju nauki oraz polityki naukowej i innowacyjnej, projektu budżetu państwa oraz planu finansowego określającego środki finansowe na naukę, krajowych i zagranicznych priorytetów inwestycyjnych. Członkowie KPN zabierają głos w sprawach będących przedmiotem dyskusji w środowisku akademickim. W ostatnim swoim stanowisku zajęli się koniecznością podjęcia działań niezbędnych do rozwoju umiędzynarodowienia nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce.
Znaczenie współpracy międzynarodowej dla rozwoju polskich uczelni i instytutów jest trudne do
przecenienia. Dotyczy to zarówno sfery badań, jak i kształcenia (…) Aktywność ta w ostatnich latach zyskała nowe impulsy, by wspomnieć tylko program Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza oraz udział polskich uczelni w konsorcjach tworzących Uniwersytety Europejskie. Nadal jednak realizacja niektórych celów związanych z szeroko pojętą międzynarodową kooperacją napotyka na niepotrzebne utrudnienia lub zaniechania – napisali członkowie KPN.
Wśród barier wymieniają m.in. przeciągające się procedury wizowe. Wielu studentów i doktorantów nie może przez to rozpocząć kształcenia i badań w odpowiednim czasie. W niektórych przypadkach, zwracają uwagę naukowcy zasiadający w KPN, proces ten toczy się przez wiele miesięcy. W jego usprawnieniu mogłyby pomóc uczelnie i instytuty.
Komisja ds. Współpracy Międzynarodowej KRASP już w poprzedniej kadencji opracowała stosowny regulamin, w świetle którego delegacje z polskich jednostek naukowych mogłyby wziąć czynny udział w opiniowaniu wniosków wizowych oraz w rozmowach z kandydatami, prowadzonymi w konsulatach za granicą. Dzięki nabytym kompetencjom cyfrowym w ostatnim roku, wsparcie to może odbywać się z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej – proponuje KPN.
Komitet apeluje ponadto o stworzenie w placówkach dyplomatycznych oraz innych urzędach „szybkiej ścieżki” dla uzyskania wiz oraz innych pozwoleń pobytowych, których odbiorcami są pracownicy, doktoranci i studenci współpracujący z uczelniami i instytutami. Ponadto za celowe uważa wydłużenie prawa do zatrudnienia na okres 24 miesięcy bez konieczności przeprowadzenia złożonych procedur. To przepis wzorowany na ustawie o cudzoziemcach w zakresie dostępności do polskiego rynku pracy.
Nie ma powodów, by z rozwiązań, z jakich będą mogli korzystać przedsiębiorcy, nie korzystało też środowisko naukowe – czytamy w stanowisku KPN.
Konieczne, zdaniem autorów dokumentu, jest również zmiana przepisów wymagających w przypadku zatrudnienia,
w szczególności na stanowisku profesora, by kandydat uzyskał uznanie stopnia naukowego doktora zdobytego poza krajami OECD, co ma zrealizować wymóg traktowania kwalifikacji takiej osoby jako równoważnych z posiadaniem stopnia naukowego doktora. Jako przykład podają wybitnych naukowców pracujących np. w USA lub Kanadzie, ale także w wielu krajach UE, którzy ubiegając się o zatrudnienie w Polsce zmuszeni są do nostryfikacji doktoratu i przedstawienia oryginału dyplomu. W obliczu tej konieczności rezygnują najczęściej z przyjęcia zaproszenia do współpracy z polskimi uczelniami i innymi jednostkami badawczymi.
Tymczasem jakość badań naukowych z udziałem takich osób może być w pełni weryfikowana poprzez inne mechanizmy, już istniejące, bardzo rygorystyczne i obejmujące polskich badaczy – uważają członkowie Komitetu Polityki Naukowej.
Ich zaniepokojenie budzi także rezygnacja z ministerialnego programu „Premia na Horyzoncie”, stanowiącego dotąd istotną zachętę dla naukowców do ubiegania się o projekty UE. KPN dostrzega też brak wystarczającej współpracy międzyresortowej w celu ułatwienia rozwoju umiędzynarodowienia badań i kształcenia w Polsce. Za niezbędne uznaje odpowiednie porozumienie i skoordynowane działania z udziałem co najmniej: MEiN, MSZ, MSWiA.
Potrzebne są także inicjatywy lokalne, zaangażowanie regionów i wsparcie społeczne, do czego konieczna jest odpowiednia promocja w celu uświadomienia społeczeństwu korzyści płynących z umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego i nauki. Uzasadniona jest szeroka debata na temat przyszłości umiędzynarodowienia, w której punktem odniesienia staną się nie tylko wskaźniki ilościowe, ale zwłaszcza jakościowe – podsumowują członkowie Komitetu Polityki Naukowej.
MK