Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie dołączył do Europejskiego Stowarzyszenia Badań nad Zwierzętami. Jest trzecim polskim członkiem w tej organizacji.
Z danych opublikowanych przez Komisję Europejską wynika, że w 2019 roku (to ostatnie dostępne informacje) w laboratoriach na terenie Unii Europejskiej (oraz Norwegii) wykorzystano przeszło 9,1 mln zwierząt. To o ponad 200 tys. więcej niż jeszcze rok wcześniej. Pod tym względem w czołówce krajów plasują się: Niemcy (1,8 mln) oraz Francja i Wielka Brytania (po 1,7 mln). Zdecydowaną większość zwierząt (87%) stanowiły myszy, ryby i szczury, zaś około 0,2% to psy, koty i małpy. Statystyki obejmują zwierzęta wykorzystywane zarówno w badaniach podstawowych, jak i stosowanych oraz regulacyjnych, mających na celu m.in. zapewnienie bezpieczeństwa leków i innych produktów.
Jak podaje European Animal Research Association (EARA), większość dostępnych obecnie leków to właśnie owoc badań na zwierzętach. W ten sposób opracowano i testowano m.in. wszystkie szczepionki na COVID-19. Zwierzęta wykorzystuje się w badaniach obok innych technik, np. hodowli komórkowych czy modeli obliczeniowych. Metody te stosuje się – nierzadko łącząc je ze sobą – w celu uzyskania odpowiedzi na kluczowe pytania biologiczne niezbędne do zrozumienia i leczenia danej choroby. Model zwierzęcy to jednak ostateczność – naukowcy muszą wpierw wykazać, że wiedzy nie da się zdobyć w inny sposób.
Założona w 2014 roku EARA to organizacja, której celem jest komunikowanie o ciągłej potrzebie i korzyściach płynących z humanitarnego wykorzystywania zwierząt w badaniach naukowych poprzez dostarczanie dokładnych i opartych na dowodach informacji. Skupia 135 podmiotów z 28 państw, w tym prywatne i publiczne jednostki badawcze, uniwersytety, a także regionalne i krajowe stowarzyszenia biomedyczne. Nasz kraj reprezentują Polskie Towarzystwo Nauk o Zwierzętach Laboratoryjnych i Polskie Towarzystwo Danio pręgowanego, a od początku sierpnia tego roku również Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie. W placówce prowadzone są badania głównie nad Danio pręgowanym, którego genom w 80% odpowiada ludzkiemu. Właśnie z tego powodu może on z powodzeniem zastąpić w badaniach myszy i szczury.
EARA działa w całej Europie na rzecz promowania większej otwartości i przejrzystości badań nad zwierzętami. Temu celowi służyć mają m.in. Porozumienia Przejrzystości przyjęte już w Belgii, Francji, Niemczech, Holandii, Portugalii i Hiszpanii. Uczestniczy w nich około 300 instytucji, w tym uniwersytety, placówki badawcze i firmy farmaceutyczne. W Polsce prace nad taką umową zainicjowały Polskie Towarzystwo Nauk o Zwierzętach Laboratoryjnych (PolLASA), Polskie Towarzystwo Zebrafish (PTZ) i Sekcja Patologii i Użytkowania Zwierząt Doświadczalnych Polskiego Towarzystwa Nauk Weterynaryjnych (PTNW). Akcja skierowana jest do wszystkich instytucji w Polsce, które wykorzystują zwierzęta w badaniach biomedycznych i podstawowych.
Uważamy, że nadszedł czas na podjęcie spójnych działań mających na celu kampanię informacyjną o naukowych, etycznych i moralnych uzasadnieniach badań z wykorzystaniem zwierząt w Polsce. Konkretne zobowiązania zawarte w umowie w sprawie przejrzystości mogą być pomocnym narzędziem zachęcającym do instytucjonalnej otwartości w badaniach z wykorzystaniem zwierząt. Nasze działania w Polsce byłyby oparte na już funkcjonujących, sprawdzonych rozwiązaniach i umowach o przejrzystości w innych krajach, które koncentrują się na czterech zobowiązaniach pomocnych sygnatariuszom w kształtowaniu ich komunikacji w zakresie badań z wykorzystaniem zwierząt – piszą inicjatorzy akcji.
Ich propozycja obejmuje: klarowne informowanie społeczeństwa co do tego, jak, kiedy i dlaczego zwierzęta są wykorzystywane w badaniach; lepszą komunikację z mediami i opinią publiczną na temat prowadzonych badań z wykorzystaniem zwierząt; udostepnienie społeczeństwu możliwości zapoznania się z problematyką badań na zwierzętach i przepisami, które mają do nich zastosowanie; informowanie o efektach działań w zakresie komunikacji ze społeczeństwem i wymiany doświadczeń.
Mariusz Karwowski