Sprawy nauki

27 Września

Źródło: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Minister zapowiada zmiany w ustawie PSWiN

To będzie opcja atomowa w rękach ministra – zapowiada szef resortu Dariusz Wieczorek wprowadzenie zapisów pozwalających na natychmiastową likwidację niepublicznej uczelni, która nagminnie łamie prawo. W najbliższych dniach projekt nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce pojawi się w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów.

W piątek w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego odbyła się konferencja prasowa dotycząca zmian w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Przez ostatnie pół roku prowadzono prekonsultacje ze środowiskiem akademickim, w wyniku których przygotowany został projekt nowelizacji. Być może już w przyszłym tygodniu pojawi się w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów.

Jak zapowiadał szef resortu w niedawnym wywiadzie dla „Forum Akademickiego”, głównym motywem, jaki przyświecał pracom nad projektem, była poprawa jakości kształcenia. W tym względzie priorytetowo potraktowano zwiększenie kompetencji ministra nauki w stosunku do uczelni niepublicznych, które działają niezgodnie z prawem.

W tej chwili minister nie ma możliwości likwidacji niepublicznej uczelni, niezależnie od tego, co by się w niej działo. Przykład tego mieliśmy w Collegium Humanum. Dzisiaj musimy prosić właściciela o likwidację takiej uczelni, która nie respektuje żadnych norm jakości kształcenia, a sami nie mamy skutecznych możliwości reakcji. Dlatego wprowadzamy opcję atomową – dajemy ministrowi prawo do natychmiastowej likwidacji uczelni, która nagminnie łamie obowiązujące prawo – zapowiada Dariusz Wieczorek.

Jak dodał, z przeprowadzonych przez niego rozmów z rektorami wynika, że patologie wykryte w ostatnich miesiącach położyły się cieniem na całym środowisku akademickim. Nic więc dziwnego, że potrzebne były nowe regulacje.

Postanowiono również uporządkować rynek studiów podyplomowych. Teraz będzie je mogła prowadzić uczelnia, która realizuje kształcenie I stopnia w danej dyscyplinie i na danym kierunku. Ministerstwo wyszło z założenia, że jeśli uczelnia chce kształcić uczciwie  na studiach podyplomowych, to musi posiadać swoją wykwalifikowaną kadrę. Studia podyplomowe zostaną także włączone do zakresu oceny programowej PKA i w przypadku negatywnej oceny będą zamykane.

Kolejne zapisy dotyczą uszczelnienia systemu wizowego. To pokłosie afery związanej z wyłudzaniem wiz.

Widać wyraźnie, że dla wielu uczelni studenci zagraniczni to nie kwestia prestiżu, ale wyłącznie finansowa – przyjmują, ilu się da i skąd się da, a gdy zapłacą, nie interesuje ich, co się z nimi stanie – mówił w rozmowie z FA minister Wieczorek.

Zgodnie z projektem, na uczelni zarówno prywatnej, jak i publicznej, nie będzie mogło być więcej studentów zagranicznych niż polskich. Kształcenie obcokrajowców ma się odbywać tylko w szkołach wyższych o profilu akademickim, a w zawodowych jedynie w ramach programu Erasmus+. W tym kontekście nowe uprawnienia zyska Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej.

Według naszej koncepcji NAWA będzie miała wiodącą rolę w weryfikowaniu potencjalnych studentów, którzy mają się pojawić na polskich uczelniach. Już na etapie rekrutacji uczelnie będą w systemie POL-on rejestrować kandydatów. Dzięki temu łatwiej będzie o ich sprawdzenie – tłumaczy D. Wieczorek.

Również kolejne wybory rektorskie odbędą się już prawdopodobnie według nowych zasad. Jeśli projekt zostanie przyjęty, w procesie wyborczym nie będą brały udziału rady uczelni (w ich składzie ma pojawić się reprezentacja młodych naukowców), za to poszerzone zostaną kolegia elektorskie – minimalny skład tych ciał będzie odtąd liczył 80 osób. Realnie zmiana ta dotyczy przede wszystkim mniejszych uczelni. Minister przyznał, że po tegorocznej kampanii otrzymał bardzo wiele skarg i zastrzeżeń do jej przebiegu. Mówił m.in. o sytuacjach, w których rady uczelni uniemożliwiały niektórym kandydatom ubieganie się o fotel rektora.

Nie może być gremium, które zastępuje studentów, naukowców i pracowników administracji w wyborze rektora. Demokracja musi wrócić na uczelnie – podkreślił szef resortu, dodając, że docierały do niego głosy o konieczności w ogóle likwidacji rad uczelni, ale ostatecznie zdecydował się na rozwiązanie kompromisowe, czyli ograniczenie ich kompetencji.

Ustawa wskazuje także mechanizmy łączenia się uczelni. Zamiar jest taki, aby środki budżetowe przekazywane na naukę i dydaktykę były wydawane „efektywnie, a nie efektownie”.

Zależy nam, by uczelnie ze sobą współpracowały, wzajemnie udostępniały sobie bazę, a docelowo się łączyły. Konsolidacje są niezbędne, w wielu miastach jest rozproszony potencjał w różnych dyscyplinach, podobne laboratoria działające niemal w izolacji czy konkurujące ze sobą o środki i kadry. Konsolidacje zapewne dałyby efekt kumulacji, co przełoży się na lepsze wyniki, skuteczność naukową i edukacyjną. Poprawią też naszą pozycję na rynku międzynarodowym. Chcę zaznaczyć, że nie będziemy nikogo do łączenia się zmuszać, to ma wynikać z oddolnej inicjatywy, z mądrości danego środowiska. Natomiast stworzymy zachęty, by się to opłacało – zapewnił minister nauki.

Już na etapie federalizacji, która ma powadzić do konsolidacji, uczelnie (ale też instytuty badawcze, bo ten mechanizm także je obejmie) będą mogły otrzymać premię w postaci o 10% większej subwencji. Gdyby ostatecznie do połączenia nie doszło, pieniądze te mają być zwracane.

Minister zapowiedział także, że nowe zapisy pozwolą rektorom przydzielać zapomogi doktorantom, zaś stypendia studenckie będzie można przyznawać nie tylko za np. osiągnięcia w nauce czy sportowe, ale i za pracę społeczną czy aktywność kulturalną.

Projekt nowelizacji ustawy ma pojawić się w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów w październiku.

MK