Międzynarodowe organizacje zrzeszające młodych naukowców: Europejska Rada Doktorantów i Młodych Naukowców (EURODOC), Stowarzyszenie Absolwentów Programu Marie Curie (MCAA), Young Academy of Europe (YAE) oraz Międzynarodowe Konsorcjum Stowarzyszeń Naukowców (ICORSA) wystosowały list otwarty do Marii Gabriel, komisarz UE ds. innowacji, badań, kultury, edukacji i młodzieży w sprawie wsparcia ukraińskiego sektora szkolnictwa wyższego i nauki w czasie wojny i w okresie po zakończeniu konfliktu.
Sygnatariusze listu potępili zbrojną agresję Rosji na Ukrainę i wyrazili troskę o naukowców, zwłaszcza rozpoczynających swoją karierę, związanych z instytucjami akademickimi i innymi placówkami badawczymi Ukrainy. Zwrócono szczególną uwagę na aspiracje Ukrainy, gdy chodzi o członkostwo w Unii Europejskiej i obecny status kraju stowarzyszonego z UE w programach Horyzont Europa i Euratom, co także pozwala na wsparcie i rozwój ukraińskich inicjatyw badawczych oraz innowacyjnych, a ponadto umożliwia działania na rzecz powojennej odbudowy Ukrainy.
Znalezienie najskuteczniejszych sposobów wspierania ukraińskich środowisk akademickich jets wyzwaniem i wymaga zaangażowania różnych interesariuszy. Po konsultacjach z naukowcami, społeczeństwem obywatelskim oraz decydentami z Ukrainy i spoza niej sugerujemy, by po zaspokojeniu pilnej potrzeby pomocy przesiedleńcom, skoncentrować się na udziale instytucji szkolnictwa wyższego i organizacji badawczych z Ukrainy w projekty badawcze i edukacyjne w ramach istniejących programów europejskich, takich jak Horyzont Europa, Euratom i Erasmus+ – czytamy w liście.
Działania te mają zapobiec drenażowi mózgów (naukowcy i inni specjaliści będą mogli pracować na miejscu), a także umożliwić ukraińskim akademikom doświadczenie pracy w międzynarodowych zespołach, co pozwoli im nie tylko zapoznać się z europejską kulturą badawczą, ale będzie istotnym wsparciem dla procesów integracji z UE.
W liście zaproponowano też, by odgórnie przyznać uczelniom ukraińskim znajdującym się na terytoriach, gdzie trwają działania wojenne, preferencyjny status, jeśli chodzi o kryteria kwalifikacyjne przy wstępnej aprobacie wniosków (cross-cutting priority).
Nasi koledzy z uczelni ukraińskich zmuszeni są działać w trybie bieżącym – z dnia na dzień, nie są w stanie zaplanować aktywności w dłuższej perspektywie. Wywiązanie się z obowiązków w terminie bywa często utrudnione ze względu na brutalne realia wojenne. Nawet wypełnienie wniosków aplikacyjnych, głównie w języku angielskim, gdy brak dostępu do internetu, może być trudne. W tej sytuacji zadanie to biorą na siebie uczelnie partnerskie. Poza tym realizacja wspólnego projektu z instytucją partnerską z Ukrainy implikuje ryzyka. Zarządzanie nimi stanowi dodatkowe zadanie uczelni partnerskich, które starają wyeliminować ich negatywny wpływ na jakość realizowanych zadań. W tej sytuacji, konsorcja i uczelnie, które decydują się na włączenie uczelni ukraińskich do projektu badawczego, edukacyjnego, społecznego, młodzieżowego itp. zasługują na dodatkowe wyróżnienie i wsparcie, którym może być potraktowanie obecności pełnoprawnego partnera ukraińskiego jako cross-cutting priority, co by wzmacniało wniosek i zwiększałoby szanse na sukces – tłumaczy dr Iryna Degtyarova, pełnomocnik rektora SGH ds. współpracy z uczelniami ukraińskimi, zaangażowana w prace Eurodoc Ukraine Task Force.
Organizacje EURODOC, MCAA, YAE oraz ICORSA zdają sobie sprawę, że sugerowane działania mogą doprowadzić do zwiększenia liczby projektów do sfinansowania, a tym samym dodatkowej presji finansowej na Ukrainę. Dlatego apelują o uchylenie jej wkładu finansowego w programy Horyzont Europa i Euratom do końca wojny (tak jak miało to miejsce w tym i ubiegłym roku). Jednocześnie opowiadają się za renegocjacją całkowitego budżetu programu „Horyzont Europa”. Na koniec sygnatariusze podkreślają konieczność włączenia sektora szkolnictwa wyższego w powojenną odbudowę Ukrainy. Postulat ten jest zbieżny z ostatnią deklaracją rektorów Polski, Niemiec i Francji.
MK, źródło: EURODOC, SGH
List otwarty EURODOC, MCAA, YAE, ICORSA do Marii Gabriel