Zespół naukowców z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie oraz Instytutu Chemii Organicznej PAN został laureatem tegorocznej Nagrody Naukowej Marii Curie. Doceniono odkrycie przez nich nowych właściwości biologicznych związków porfirynowych przydatnych w zwalczaniu wewnątrzkomórkowych pasożytów pszczół.
Badania prowadził zespół w składzie: prof. Mariusz Trytek z Katedry Mikrobiologii Przemysłowej i Środowiskowej w Instytucie Nauk Biologicznych na Wydziale Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, prof. Aneta Ptaszyńska z Katedry Immunobiologii w tym samym instytucie, prof. Grzegorz Borsuk z Zakładu Pszczelnictwa w Instytucie Biologicznych Podstaw Produkcji Zwierzęcej na Wydziale Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie oraz prof. Dorota Gryko z Instytutu Chemii Organicznej PAN. Efektem ich prac jest preparat do zastosowania w leczeniu nosemozy u pszczół. Choroba ta dziesiątkuje pszczele rodziny. Jest na tyle podstępna, że nie dając praktycznie żadnych objawów, wyczerpuje energetycznie pszczoły do tego stopnia, że albo nie mają one już siły wrócić do ula, albo zakażone padają w jego wnętrzu w trakcie zimowania. Jej źródłem są dwa patogeny z grupy mikrosporydiów: Nosema apis występuje już od tak dawna, że pszczoły zdążyły się nań uodpornić, z kolei Nosema ceranae, opisany dopiero dwie dekady temu, przywędrował z Tajwanu, gdzie wykryto go u pszczoły wschodniej i błyskawicznie rozprzestrzenił się w całej Europie i w USA.
Do zwalczania grzybów z rodzaju Nosema i hamowania rozwoju ich zarodników naukowcy z Lublina i Warszawy wykorzystali porfiryny. Terapia z użyciem tych związków polega na naświetlaniu chorych tkanek lub miejsc zakażonych drobnoustrojami, w stacjonarnych warunkach, promieniowaniem laserowym lub innymi źródłami światła o odpowiedniej długości fali, w wyniku czego, wzbudzone cząsteczki porfiryn przyczyniają się do generowania wysoce reaktywnych form tlenu niszczących tkanki nowotworowe lub szkodliwe mikroorganizmy. Preparat według wynalazku, na bazie płynnych czy też stałych pokarmów stosowanych powszechnie do dokarmiania pszczół, zawierający jedną z rozprowadzonych homogenicznie porfiryn zawierających podstawniki amidowe lub pochodną chlorofilu, znajduje nowe zastosowanie do leczenia nosemozy u pszczół. Preparat jest w pełni bezpieczny, bo jego podstawę stanowią nie syntetyki, lecz substancje naturalne, a przy tym wykazuje niezwykle wysoką skuteczność.
Nagroda Naukowa Marii Curie jest przyznawana za wyjątkowo ważne dla danej dyscypliny indywidualne lub zespołowe osiągnięcia i odkrycia naukowe uzyskane w ostatnim roku, do których w szczególny sposób zaliczają się: oryginalne opublikowane prace naukowe (lub cykl prac), istotne dla dalszego rozwoju danej dyscypliny (lub wyróżniające się w danej dyscyplinie), monografie naukowe, patenty (wynalazki, rozwiązania technologiczne itp.), nowe metody badań. Eksperci oceniający zgłoszenia biorą pod uwagę następujące kryteria: wartość naukową i oryginalność dzieła lub osiągnięcia, znaczenie pracy dla rozwoju dyscypliny (lub/i rozwoju kraju, regionu, uniwersytetu, rozwoju cywilizacyjnego, gospodarczego, itd.), spodziewaną użyteczność osiągnięcia w różnych sferach nauki lub praktyki. Laureatami Nagrody mogą zostać pracownicy UMCS lub innych uniwersytetów w Polsce.
MK