Po raz 27. Fundacja na rzecz Nauki Polskiej przyznała swoje Nagrody. Laureatami zostało czterech wybitnych uczonych – prof. Timothy Snyder, prof. Krzysztof Pachucki, prof. Andrzej Gałęski i prof. Andrzej Dziembowski.
Nagrody Fundacji to najważniejsze wyróżnienia naukowe w Polsce. Przyznawane są od 1992 roku za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Nagroda w wysokości 200 tys. zł trafia w drodze konkursu do zwycięzców w czterech obszarach: nauk o życiu i Ziemi, nauk chemicznych i o materiałach, nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich oraz nauk humanistycznych i społecznych. Kandydatów zgłaszać mogą wybitni przedstawiciele nauki zaproszeni imiennie przez Zarząd i Radę Fundacji. W tym roku laureatami zostali:
Prof. Andrzej Dziembowski z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie za wyjaśnienie funkcji kluczowych enzymów degradujących RNA, których zaburzenia prowadzą do stanów patologicznych. Dokonane odkrycia doprowadziły m.in. do zaproponowania nowego podejścia terapeutycznego w leczeniu nowotworu szpiku kostnego (szpiczaka).
Prof. Andrzej Gałęski z Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi za opracowanie nowego mechanizmu deformacji plastycznej polimerów. Dzięki jego pracom zaczęły powstawać super wytrzymałe tworzywa sztuczne, na jakie od lat czekał przemysł lotniczy i motoryzacyjny.
Prof. Krzysztof Pachucki z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego za precyzyjne kwantowo-elektrodynamiczne obliczenia spektroskopowych parametrów lekkich atomów i cząsteczek. Osiągnięcia te są podstawą dokładnego wyznaczania fundamentalnych stałych fizycznych.
Prof. Timothy Snyder z Yale University za analizę mechanizmów polityczno-społecznych, które w XX wieku doprowadziły do konfliktów narodowościowych i ludobójstwa w Europie Środkowej. Jego badania nadały nowy wymiar historii Europy Środkowej i Wschodniej w XX wieku.
Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 5 grudnia na Zamku Królewskim w Warszawie.
MK
(Źródło: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej)
Prof. Andrzej Dziembowski (ur. 1974 r.) – biolog molekularny, biochemik, genetyk. Studiował i uzyskał stopień doktora na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie wciąż prowadzi zajęcia ze studentami. Kieruje niezależnym laboratorium w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie. Przez kilka lat pracował w Centrum Genetyki Molekularnej CNRS w Gif-sur-Yvette. Zdobył prestiżowy grant Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC) oraz granty 6. i 7. Programu Ramowego UE. Za swoje prace otrzymał dwie Nagrody Premiera, Nagrodę Narodowego Centrum Nauki oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Publikował artykuły naukowe w prestiżowych czasopismach z zakresu biologii molekularnej: „Nature”, „Cell”, „Nature Structural and Molecular Biology”, „Nature Communications”, „Genes and Development”, „Molecular Cell”, „EMBO Journal” czy „EMBO Reports”. Jest współautorem wielu artykułów przeglądowych w recenzowanych czasopismach międzynarodowych i rozdziałów w specjalistycznych książkach.
Prof. Andrzej Gałęski (ur. 1945 r.) – absolwent Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Łódzkiego. Pracę doktorską w dziedzinie nauk technicznych obronił na Wydziale Chemii Politechniki Łódzkiej, tam również uzyskał habilitację. Odbył staż podoktorski na Uniwersytecie Case Western Reserve w Cleveland. Tytuł profesora nauk chemicznych otrzymał w 1993 r. Przez 2,5 roku pracował w Massachusetts Institute of Technology. Jako profesor wizytujący pracował również na prestiżowej francuskiej politechnice École Nationale Supérieure d’Arts et Métiers w Paryżu oraz w Institute of Technology and Rheology of Polymers, CNR w Neapolu i Pizie we Włoszech. Obecnie kieruje grupą badawczą w Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi. Wcześniej był kierownikiem Zakładu Fizyki Polimerów. W 2010 r. otrzymał medal i prestiżową nagrodę The Paul J. Flory Polymer Research Prize przyznawaną przez Komitet Naukowy World Forum on Advanced Materials za oryginalny wszechstronny wkład w naukę o polimerach. Opublikował około 200 artykułów naukowych w prestiżowych czasopismach, takich jak „Nature”, „Science”, „Macromolecules”, „Progress in Polymer Science”, „Polymer” i in. Były one cytowane około 6 tys. razy.
Prof. Krzysztof Pachucki (ur. 1963 r.) – fizyk teoretyczny. Jest ekspertem w dziedzinie teorii atomowej i molekularnej spektroskopii. Ukończył fizykę na Uniwersytecie Warszawskim. Po obronie rozprawy doktorskiej w Instytucie Fizyki PAN, za którą otrzymał nagrodę III Wydziału PAN, wyjechał na trzyletni staż podoktorski do Instytutu Maxa-Plancka w Niemczech. Wrócił na swoją uczelnię macierzystą, gdzie uzyskał habilitację wyróżnioną Nagrodą Premiera. W 1999 r. otrzymał tytuł naukowy profesora. Do dziś pracuje naukowo i wykłada na Uniwersytecie Warszawskim. W 2005 r. został wyróżniony członkostwem Amerykańskiego Towarzystwa Fizycznego. Pełni też funkcję współprzewodniczącego CODATA Task Group on Fundamental Physical Constants. Zdobywał liczne prestiżowe granty, w tym NIST Precision Measurement Grant, zaś w 2011 r. odebrał nagrodę im. Marii Skłodowskiej-Curie przyznawaną przez PAN. Jego 180 artykułów naukowych cytowano łącznie ponad 5700 razy, zaś każdego roku jego prace są cytowane około 500 razy.
Prof. Timothy Snyder (ur. 1969 r.) – wybitny amerykański historyk, znawca historii Europy Środkowej i Wschodniej. Jest profesorem historii na Uniwersytecie Yale. Ukończył historię i nauki polityczne na Uniwersytecie Browna. Stopień doktora filozofii w historii nowożytnej zdobył w 1995 r. na Uniwersytecie w Oksfordzie. Prowadził wykłady w College of Europe w Warszawie, na Université Libre w Brukseli, na Uniwersytecie w Leidzie, w School of Economics w Londynie oraz na Uniwersytecie Stanforda. Współpracował także z uniwersytetami w Paryżu, Wiedniu, Warszawie, Pradze oraz z Uniwersytetem Harvarda. Należy do Rady Spraw Zagranicznych i Komitetu Sumienia amerykańskiego Muzeum Pamięci o Holokauście. Jest członkiem Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. Za książkę Tajna wojna. Henryk Józefski i polsko-sowiecka rozgrywka o Ukrainę otrzymał nagrodę Pro Historia Polonorum. Jest też autorem pracy Rekonstrukcja narodów: Polska, Ukraina, Litwa i Białoruś, 1569-1999, wyróżnionej Nagrodą im. Jerzego Giedroycia. Za Skrwawione ziemie uhonorowano go Nagrodą Literacką Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury. Wśród jego polskojęzycznych publikacji znajduje się Nacjonalizm, marksizm i Europa Środkowa, Biografia Kazimierza Kelles-Krauza (1872–1905). Profesor jest współautorem Rozważań o wieku XX oraz redaktorem książki Stalin i Europa, 1928 –1953. W 2015 r. wydał podręcznik O tyranii. Dwadzieścia lekcji z dwudziestego wieku. Potrafi czytać źródła w dziewięciu językach, biegle posługuje się polszczyzną. Za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej i za popularyzowanie wiedzy o historii Polski został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.