Narodowe Centrum Nauki łagodzi zapisy dotyczące polityki otwartego dostępu do publikacji. Wprowadzenie zmian zapowiadał kilka tygodni prof. Zbigniew Błocki. p.o. dyrektora agencji w wywiadzie dla „Forum Akademickiego”.
Otwarta nauka to sposób uprawiania badań i komunikowania wyników w oparciu o zasady otwartości, przejrzystości, replikowalności, weryfikowalności. Są one kluczowe dla rozwoju nauki w zgodności z najwyższymi standardami rzetelności badawczej. Zasady otwartej nauki, które zapewniają równy, szeroki dostęp do najnowszej, zweryfikowanej wiedzy, zostały wdrożone przez wiele agencji finansujących badania naukowe na świecie, w tym m.in. przez Komisję Europejską. Są one również promowane przez organizacje międzynarodowe odpowiedzialne za kształtowanie polityki naukowej (np. Science Europe, UNESCO).
W 2018 roku Narodowe Centrum Nauki podpisało Plan S oraz deklarację San Francisco Declaration on Research Assessment – DORA, która dotyczy sposobu oceniania jakości badań naukowych m.in. przez podmioty finansujące naukę, czasopisma oraz jednostki naukowe. Dwa lata później przyjęto „Politykę NCN dotyczącą otwartego dostępu do publikacji”, która miała na celu:
Od pewnego czasu środowisko naukowców sygnalizuje potrzebę złagodzenia niektórych zapisów polityki open access. Odnosząc się do tych głosów, prof. Zbigniew Błocki, p.o. dyrektora NCN, w wywiadzie dla „Forum Akademickiego” kilka tygodni temu zapowiedział wprowadzenie zmian.
Problem tkwi w podejściu wydawców, którzy starają się utrudniać bezkosztową ścieżkę publikacji. Dlatego będziemy bardziej elastycznie do tego podchodzić, np. w sytuacji, gdy wydawnictwo żąda embarga na Author Accepted Manuscript, wyrazimy na nie zgodę pod warunkiem, że w międzyczasie pojawi się w odpowiednim repozytorium wersja preprintowa. Chcemy, by publikacje, które powstają w ramach badań przez nas finansowanych, były rzeczywiście dostępne dla wszystkich. Kolejnym aspektem są mające u nas ostatnio miejsce ograniczenia w prenumerowaniu, a co za tym idzie dostępie do najbardziej prestiżowych wydawnictw. W tej sytuacji tego typu otwartość publikacji naukowych może być pewnym remedium dla naszych naukowców – mówił szef agencji.
Zmiany właśnie ogłoszono. W przypadku publikacji naukowych udostępnionych zgodnie ze ścieżką 1 Centrum akceptować będzie wszystkie licencje CC 4.0., a w przypadku ścieżki 2 – embargo pod warunkiem, że preprint tej pracy, od razu po jej opublikowaniu na stronie wydawcy, zostanie udostępniony na licencji CC BY w repozytorium indeksowanym w openDOAR – preprint musi mieć nadany numer PID2 (DOI lub równoważny); oraz po upływie embargo wersja AAM zostanie udostępniona w repozytorium indeksowanym w openDOAR.
Powyższe stanowisko obowiązuje dla wszystkich dotychczasowych edycji konkursowych, w których została wprowadzona Polityka z wyjątkiem projektów wyłonionych w następujących konkursach międzynarodowych: POLONEZ BIS, konkursach ogłaszanych przez sieci CHANSE, CHIST-ERA oraz ForestValue2 i Biodiversa+, a także konkursach GRIEG, IdeaLab i POLS, finansowanych z Funduszy Norweskich w ramach programu Badania podstawowe – informuje agencja.
MK