Pod klątwą. Społeczny Portret Pogromu kieleckiego – to nowa, dwutomowa publikacja prof. Joanny Tokarskiej-Bakir z Instytutu Slawistyki PAN.
Pogrom kielecki był przedmiotem dwu śledztw, jednego zaraz po masakrze, drugiego prowadzonego po 1989 roku. Książka, oparta na kwerendzie w Instytucie Pamięci Narodowej w latach 2013-2017 i innych archiwach, stanowi szczegółowy audyt obu tych postępowań. Autorka wykorzystała także archiwum domowe Michała Chęcińskiego, świadka w śledztwie z lat 90.
Książka odsłania nieznane aspekty wydarzeń kieleckich. Pierwszy tom zawiera szczegółową analizę pogromu. Prezentuje także kontekst społeczny. Celem tomu drugiego było skompletowanie najważniejszych źródeł dokumentujących to zdarzenie, w tym wielu niepublikowanych zeznań Żydów ocalałych z pogromu. Pozwoliły one na zrekonstruowanie doświadczenia ofiar oblężonych w domu przy ul. Planty 7. Zgromadzona dokumentacja umożliwiła skorygowanie dotychczasowych list ofiar, z których aż 17 pozostało bez identyfikacji. Przyczynkiem do fenomenu świadectwa jest też zestawienie zeznań sprawców i ofiar, które dzieli pięć dekad pomiędzy śledztwami.
Dzięki protokołom przesłuchań z lat czterdziestych i dziewięćdziesiątych, dokumentom osobistym, prasowym i notarialnym w książce zarysowano sylwetki osób reprezentujących z jednej strony kielecki tłum pogromowy, z drugiej ówczesne instytucje władzy (Milicja Obywatelska, Wojsko Polskie, Urząd Bezpieczeństwa, Urząd Wojewódzki). Instytucje te, rekrutujące się z tego samego społeczeństwa, którego bezpieczeństwa strzegły, nie tylko nie opanowały krytycznej sytuacji, ale same włączyły się do pogromu. Analiza biografii aktorów zdarzenia odsłania zupełnie nieznaną, nieideologiczną historię Polski oglądaną z perspektywy Kielc.
JK
(źródło: IS PAN)