Aktualności
Sprawy nauki
30 Marca
Źródło: www.csz.pw.edu.pl
Opublikowano: 2020-03-30

Polacy wskazali, jak tanio wyprodukować lek stosowany w COVID-19

Prof. Bartosz Grzybowski (na fot.)  Instytutu Chemii Organicznej PAN oraz Uniwersytetu UNIST w Korei Płd. wraz z zespołem pokazał światu, jak z tanich związków, unikając istniejących patentów, wyprodukować lek HCQ stosowany w leczeniu COVID-19. Użył do tego celu swojego programu Chematica, który jest w stanie wskazać wygodną drogę syntezy dowolnego związku chemicznego.

W lutym i marcu br. pojawiły się pierwsze doniesienia naukowe, że w leczeniu COVID-19 – choroby wywoływanej przez koronawirusa SARS-CoV-2 – mogą pomagać związki chlorochina i hydroksychlorochina (HCQ), substancje od lat stosowane w leczeniu malarii oraz niektórych chorób autoimmunologicznych. Szczególne nadzieje budzi HCQ, który zaczął znikać z aptek, a producenci nie byli przygotowani na epidemię i nie mogą nadążyć z produkcją. Wprawdzie patent dotyczący HCQ wygasł już, może więc go produkować każdy, ale aby wytworzyć ten związek, trzeba przeprowadzić szereg innych reakcji chemicznych, a na niezbędne do nich substancje także jest wzmożony popyt.

A do tego, wiele firm z różnych krajów całkiem niedawno opatentowało ścieżki syntezy takich półproduktów docelowego leku – mówi prof. Bartosz Grzybowski. – To zaś oznacza, że na przeprowadzanie tych reakcji trzeba mieć licencję.

W tej sytuacji profesor i jego zespół badawczy postanowili pokazać światu, jak legalnie zsyntetyzować HCQ z tanich składników, omijając opatentowane reakcje chemiczne. Naukowcy przedstawili kilkanaście różnych dróg syntezy tego związku przy użyciu tanich substratów i nieopatentowanych rozwiązań syntetycznych. Uczeni z ICHO PAN użyli w tym celu opracowanego przez siebie programu Chematica. To rozwijany od ponad 20 lat przez prof. Grzybowskiego w USA, a potem także w Polsce, program oparty na tzw. sztucznej inteligencji. Gromadzi on i uczy się setek tysięcy typów reakcji chemicznych i ich dopuszczalnych powiązań, tworząc całe ścieżki reakcji. Poza tym połączony jest z bazami patentów i katalogami firm produkujących związki chemiczne.

– Ten program zna nie tylko całą chemię, ale i całą ekonomię dookoła chemii – wyjaśnia prof. Grzybowski.

Poszukiwania rozpoczęto w sobotę, a we wtorek gotowa była publikacja naukowa, którą badacze udostępnili za darmo. Dzięki temu skorzystać z niej może każdy, a ponadto publikacja ta sprawi, że nie będzie już można opatentować kolejnych reakcji chemicznych prowadzących do produkcji HCQ.

– Kilka lat temu w ramach projektu DARPA – czyli agencji innowacji U.S Army, która od wielu lat finansuje badania nad programem Chematica – wzięliśmy na warsztat kilka leków wartych miliardy dolarów i pokazaliśmy, że dzięki Chematice możemy obchodzić ścieżki patentowe używane w ich produkcji i znajdować nowe rozwiązania. Skuteczność tych rozwiązań zresztą potwierdziliśmy w laboratorium. Firmy uświadomiły sobie wtedy, jak ważne jest to narzędzie. I teraz program jest używany w największych przedsiębiorstwach farmaceutycznych na świecie poinformował prof. Grzybowski.

Kilka lat temu prawa do programu nabyła firma Merck, która zapewnia Chematice globalny marketing i całą otoczkę biznesową. Badacz nadal jednak kieruje rozwojem tej technologii, m.in. w ramach projektu finansowanego przez DARPA. To właśnie na prośbę tej amerykańskiej agencji polski zespół wskazał, jak wyprodukować związek przydatny w walce z COVID-19.

– Jeżeli okaże się, że w leczeniu COVID-19 skuteczniejszy jest jakiś inny lek dostępny już na rynku, sytuacja, jaka teraz miała miejsce, powtórzy się. W kilka dni produkt zniknie z aptek i nikt nie nadąży z jego wytwarzaniem, bo nikt się nie liczył z tym, że będą tego potrzebne tony – mówi mgr Ewa Gajewska z ICHO PAN, zaangażowana w prace nad Chematiką i dodała: – Wtedy również będzie można korzystać z możliwości programów do planowania syntezy związków chemicznych, aby ominąć problem.

Zdaniem prof. Grzybowskiego warto, aby państwa miały przygotowane – na wypadek kolejnych pandemii czy kryzysów – awaryjne plany produkcji kluczowych leków.

JK

(Źródło: PAP)

Dyskusja (0 komentarzy)