Prof. Leszek Kaczmarek z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN został nowym członkiem Rady Naukowej ERC. To najwyższy organ zarządzający European Research Council.
Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERC) zajmuje się przyznawaniem środków na pionierskie badania podstawowe z zakresu różnych dziedzin nauki. Jej budżet na lata 2021–2027 wynosi przeszło 16 mld euro. Od momentu powstania w 2007 roku do Polski trafiły 64 granty ERC wszystkich kategorii, w tym 41 Starting Grants, 12 Consolidator Grants, 7 Advanced Grants, 3 Proof of Concept Grants i 1 Synergy Grant.
Rada Naukowa ERC jest najwyższym organem zarządzającym European Research Council. Do jej zadań należy określanie specyfiki grantów i poziomu ich finansowania, opracowanie rocznego programu prac, ustalanie procedury oceny wniosków i powołanie ekspertów je oceniających, a także monitorowanie procesu wdrożenia programów. Członkowie tego ciała powoływani są przez Komisję Europejską na czteroletnią kadencję i działają we własnym imieniu, niezależnie od interesów politycznych lub narodowych. Z uwagi na to, że dobiega końca kadencja części członków Rady, konieczne stało się wytypowanie ich następców.
Do 6 maja organizacje badawcze, akademie, uniwersytety i inne instytucje naukowe mogły zgłaszać kandydatów. Propozycje zbierał powołany przez Komisję Europejską niezależny Komitet Identyfikacyjny, w skład którego wchodzi m.in. prof. Michał Karoński z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Komitet zarekomendował przyszłych członków Rady Naukowej ERC, a Komisja Europejska właśnie potwierdziła te kandydatury, nominując do tego gremium pięcioro naukowców.
Wśród nich znalazł się prof. Leszek Kaczmarek, kierownik Pracowni Neurobiologii Molekularnej i Komórkowej Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN. Od trzech lat stoi na czele Centrum Doskonałości w zakresie neuroplastyczności i chorób mózgu (BRAINCITY), finansowanego z programu Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB) Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Od 2019 r. jest prezydentem Europejskiej Konferencji Biologii Molekularnej (EMBC). To międzyrządowa organizacja mająca na celu wspieranie współpracy europejskiej w dziedzinie biologii molekularnej.
Prof. Kaczmarek jest biologiem molekularnym, wraz z zespołem bada molekularne podstawy plastyczności neuronalnej, czyli zmian siły połączeń między komórkami nerwowymi w mózgu, w tym procesy uczenia się i tworzenia pamięci oraz neurodegenarację noszącą cechy apoptozy. W kręgu jego zainteresowania pozostają czynniki transkrypcyjne i ich geny docelowe. Niemal 30 lat temu jego zespół odkrył zjawisko zmian aktywności genów w komórkach nerwowych w mózgu w wyniku uczenia się i tworzenia pamięci długotrwałej. Zaobserwowane wówczas zmiany ekspresji genu c-fos, który koduje składnik regulatora aktywności genów, czyli czynnika transkrypcyjnego, zwanego AP-1, zainicjowały poszukiwania genów kontrolowanych przez AP-1 i doprowadziły do enzymów proteolitycznych macierzy zewnątrzkomórkowej na synapsie pobudzającej. Obecnie badania ogniskują się wokół MMP-9 (ang. matrix metalloproteinase-9), metaloproteazy macierzowej. Prof. Kaczmarek odkrył synaptyczne występowanie MMP-9, lokalną translację i wydzielenie po pobudzeniu komórki nerwowej, a także zidentyfikował niektóre substraty MMP-9. Wykazał również ważny udział MMP-9 w plastyczności synaptycznej, uczeniu się i pamięci. Ważnym obszarem badań jest udział MMP-9 w chorobach neuropsychicznych, takich jak padaczka, uzależnienie od alkoholu czy schizofrenia. Opublikował ponad 250 prac naukowych, cytowanych ponad 12 tys. razy.
Odbył staż podoktorski na Temple University (Filadelfia, USA), a następnie był profesorem wizytującym na: Uniwersytecie w Katanii (Włochy), McGill University (Montreal, Kanada), UCLA (Los Angeles, USA) oraz Institute of Photonic Sciences, ICFO (Castelldefels, Hiszpania). Należy do European Molecular Biology Organization (EMBO). Jest członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk oraz Academia Europaea.
Rada Naukowa ERC składa się z 22 wybitnych badaczy. Od listopada 2021 r. przewodniczy jej prof. Maria Leptin, a jednym z jej trojga zastępców jest prof. Andrzej Jajszczyk. Oprócz prof. Leszka Kaczmarka nowymi członkami zostali: prof. Harriet Bulkeley (Durham University), prof. Thomas Henzinger (Institute of Science and Technology, ISTA), prof. Luke O’Neill (Trinity College), prof. Björn Ottersten (University of Luxembourg). Ich czteroletnia kadencja rozpocznie się 1 stycznia 2023 roku.
MK