Ponad 370 instytucji realizuje w Polsce społeczne programy stypendialne. Spośród 494 takich inicjatyw najwięcej ma charakter naukowy (199).
Raport dotyczący programów stypendialnych w Polsce przygotowała Fundacja Dobra Sieć. Badanie realizowano od kwietnia do grudnia 2018 roku w ramach Programu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Wnioski odnoszą się do dwóch badanych obszarów: krajowych programów stypendialnych (realizowanych ze środków własnych instytucji) oraz (auto)ewaluacji programów stypendialnych w Polsce.
Na podstawie analizy danych wyróżniono 374 instytucje realizujące 494 programy stypendiów krajowych. Wśród organizatorów dominują samorządy i organizacje pozarządowe, stanowiąc ponad 80% wszystkich realizatorów programów stypendialnych w Polsce. Wyróżnione zostały programy stypendialne o charakterze jednowymiarowym, w tym m.in. naukowe (aż 199 inicjatyw), artystyczne (76 programów) i sportowe (58 programów) oraz hybrydowe, a wśród nich stypendia naukowo-socjalne (62 programy), artystyczno-naukowo-sportowe (34 programy) oraz artystyczno-naukowe (14 programów). Wśród analizowanych programów stypendialnych znalazło się jedynie kilka inicjatyw o charakterze typowo socjalnym i muzycznym.
Biorąc pod uwagę analizę zasięgu terytorialnego programów stypendialnych, wyróżniono trzy regiony o najwyższej ich liczbie: woj. mazowieckie, woj. śląskie i woj. małopolskie. Najmniej programów skierowanych jest natomiast do kandydatów z województw opolskiego i lubuskiego. Niemal co trzeci analizowany program stypendialny ma charakter ogólnopolski.
W przypadku grupy docelowej, najwięcej programów stypendialnych adresowanych jest do uczniów (aż 141 inicjatyw), osób nieprzypisanych do konkretnego etapu edukacji („inni”), wyróżniających się np. konkretnym talentem (99 programów) oraz studentów (84 inicjatywy). Najmniej programów dla jednego typu odbiorcy przeznaczonych jest wyłącznie dla absolwentów.
Uwzględniając powiązania typu stypendiów z grupą docelową, zdecydowanie najwięcej jest: programów naukowych skierowanych do uczniów, inicjatyw artystycznych adresowanych do utalentowanych osób, niezależnie od etapu ich edukacji, programów naukowych przeznaczonych dla studentów oraz programów dla utalentowanych sportowców, niezależnie od szczebla edukacji.
Druga część raportu dotyczy ankiety przygotowanej na podstawie Karty zasad dobrego programu stypendialnego, a także wniosków z dotychczasowych analiz i publikacji przygotowanych przez Fundację Dobra Sieć. Formularz autoewaluacji programów stypendialnych powstał, by wspierać oraz promować inicjatywy stypendialne kierujące się odpowiednimi standardami realizacji. Wśród przedstawicieli 124 organizacji stypendialnych, które wypełniły formularz, jedynie 6 programów zdobyło co najmniej 40 punktów na 44 możliwe. Ponad 30 programów uzyskało wynik od 35 do 39 punktów. Zatem (na poziomie deklaratywnym) 36 programów można uznać za wzorcowe lub dążące do pełnej realizacji zapisów Karty Zasad Dobrego Programu Stypendialnego. Analiza danych uwidoczniła jednocześnie znaczące różnice związane z wypełnianiem standardów przez poszczególne podmioty (najniższy wynik to 17 punktów, a najwyższy – 42 punkty). Analizowane instytucje otrzymały największą liczbę punktów w pierwszej części ankiety, dotyczącej celu oraz grupy odbiorców programu stypendialnego. Większość badanych zadeklarowało, że programy przez nich prowadzone są działaniami zaplanowanymi, celowymi, powstałymi na podstawie diagnozy i służącymi konkretnym społecznościom.
Wysokie wyniki odnotowano także w drugiej części formularza autoewaluacji, dotyczącej zasad realizacji programu stypendialnego (w tym jego transparentności i ewaluacji). Duży segment analizowanych organizacji posiada ogólnodostępne regulaminy, w tym między innymi, zapisy wykluczające konflikt interesów. Jednocześnie wyzwaniem dla organizatorów jest systematyczna ewaluacja działalności.
Kwestie finansowe, poruszone w czwartej części formularza, są największym problemem badanych krajowych instytucji stypendialnych. Zarówno sposób finansowania, jak i podejmowanie działań we współpracy z partnerami stanowi wyzwanie dla wielu organizatorów. Brak funduszy w niektórych przypadkach prowadzi do odwołania kolejnej edycji lub całkowitego „zamknięcia” programu stypendialnego.
Fundacja Dobra Sieć od 10 lat aktywnie działa, aby informacja o dostępnych programach stypendialnych dotarła do jak najszerszego grona młodych ludzi. Dzięki serwisowi www.mojestypendium.pl informuje o programach stypendialnych oferowanych przez stowarzyszenia, fundacje, samorządy, uczelnie i firmy. Strona jest bazą aktualnych ofert skierowanych do uczniów, studentów, doktorantów oraz osób utalentowanych artystycznie lub sportowo. W bazie serwisu zgromadzono do ponad 10 tysięcy informacji dotyczących stypendiów, staży i konkursów!
MK
Raport z badania programów stypendialnych w Polsce 2017–2018