Sprawy nauki

17 Lutego

Źródło: www.pixabay.com

Sztuczna inteligencja w nauce i edukacji

Wykorzystywanie przez środowisko naukowo-dydaktyczne narzędzi sztucznej inteligencji jest oczywiste i konieczne, jednak ich stosowanie powinno się odbywać w sposób odpowiedzialny, przejrzysty i w oparciu o szereg ustalonych i powszechnie stosowanych zasad – piszą profesorowie Wojciech Czakon i Grzegorz Mazurek, proponując katalog reguł, które porządkowałyby ten obszar w akademii.

Tempo zmian w obszarze technologii stawia środowisko naukowo-dydaktyczne przed koniecznością przemyślenia przyszłości akademii oraz weryfikacji procedur i reguł, którymi się kierujemy w naszej codziennej pracy. Zaledwie kilka miesięcy temu pojawiło się w otwartym dostępie narzędzie sztucznej inteligencji ChatGPT, które – poza wieloma zastosowaniami programistycznymi, matematycznymi czy biznesowymi – z ogromną siłą oddziałuje na szeroko rozumiany sektor nauki i edukacji. Narzędzie to – pomimo swojej niedoskonałości – jest wyrazem szerszego trendu związanego z upowszechnieniem dostępu do technologii wschodzących, tj. sztucznej inteligencji (SI). ChatGPT jest jedną z wielu dostępnych dla każdego aplikacji wykorzystujących ową technologię.

Dostrzegamy pilną potrzebę refleksji na temat wpływu sztucznej inteligencji na naukę, komunikację naukową i procesy dydaktyczne, w których dotychczasowe standardy znajdują się pod silną presją etyczną, prawną i pragmatyczną, stwarzaną przez nowe aplikacje i rozwiązania technologiczne. Wprowadzenie ChatGPT wiele zmieniło w szkołach różnych szczebli, jak też w uczelniach w Polsce i na świecie. Dlatego brak zainteresowania sztuczną inteligencją lub negowanie wpływu obserwowanych zjawisk na świat naukowo-dydaktyczny może zaszkodzić zarówno instytucjom, jak i całej społeczności odpowiedzialnej za edukację.

Uważamy, że wykorzystywanie przez środowisko naukowo-dydaktyczne narzędzi SI jest oczywiste i konieczne. Jednak stosowanie ich powinno odbywać się w sposób odpowiedzialny, przejrzysty i w oparciu o szereg ustalonych i powszechnie stosowanych zasad. Proponujemy zatem katalog reguł, które porządkowałyby ten obszar aktywności ludzkiej w ramach akademii:

1. Zastosowanie ChatGPT i innych narzędzi tego typu może mieć pozytywny wymiar, o ile będzie nakierowane na projakościową zmianę w zakresie tworzonej wiedzy oraz będzie oparte na fundamentach uczciwości i transparentności.
2. Technologia SI odpowiada na potrzeby użytkowników – nie zastępuje ludzkiej inteligencji, ale może zapewnić nowe otwarcie dla procesów myślowych – wspierać proces twórczy, rozwijać kreatywność.
3. Konieczne jest pilne zwiększanie świadomości środowiska edukacyjnego na temat etycznego wykorzystania ChatGPT i innych tego typu narzędzi. Użytkownicy systemów SI muszą znać ich ograniczenia, wiedzieć o możliwości popełniania błędów, generowania obraźliwych, nieodpowiednich materiałów i ponosić konsekwencje rozpowszechniania nieprawdziwych treści, podpowiedzianych przez SI.
4. Wspieranie się sztuczną inteligencją w pracy intelektualnej wymaga pozyskiwania różnorodnych danych i korzystania z referencyjnych źródeł wiedzy.
5. Korzystanie z ChatGPT i podobnych narzędzi powinno być nakierowane na zadania kreatywne oraz rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia. Wszędzie, gdzie to możliwe, należy dokonać zmiany form zaliczania przedmiotu poprzez położenie nacisku na projekty indywidualne i grupowe oraz zaliczenia w formie egzaminów ustnych.
6. Korzystanie z technologii ma wspierać samodzielną pracę przez dostarczanie przykładów, pomysłów, źródeł i sprawdzonych zasobów wiedzy. Każdy odbiorca treści dokonuje wyboru inspiracji dostarczonych przez system SI i na tej podstawie sam tworzy własne oryginalne dzieła.
7. Wszyscy użytkownicy technologii informacyjnych uczestniczą w tworzeniu wiedzy zapisanej w systemach SI. Niezbędne jest stworzenie platformy wymiany doświadczeń z ChatGPT i podobnymi narzędziami, aby ułatwić etyczny rozwój tej technologii i przeciwdziałanie nadużyciom.
8. Treści wygenerowane przez ChatGPT są oryginalne, ale nie stanowią samodzielnej pracy użytkownika.
9. Prace zaliczeniowe i dyplomowe, definiowane jako samodzielne, należy poddawać (losowo) sprawdzeniu przez detektory, aby zapobiec nadużyciom i zapewnić większą wiarygodność i równość procesu oceniania.
10. Konieczne jest szybkie podniesienie kompetencji cyfrowych społeczności akademickiej celem przygotowania jej do kształcenia osób zdolnych do współpracy z narzędziami SI i do zmiany paradygmatu kształcenia.

Wojciech Czakon jest profesorem zarządzania w Uniwersytecie Jagiellońskim

Grzegorz Mazurek jest profesorem zarządzania i rektorem Akademii Leona Koźmińskiego