Czym są otwarte dane badawcze, akademia wobec sztucznej inteligencji, umiędzynarodowienie „w domu”, rzecznicy prasowi na nowo, jak wyrównywać szanse kobiet w nauce, studenckie praktyki zawodowe w teorii i praktyce, reakcje na retrakcje – to tylko kilka wybranych tematów z marcowego numeru „Forum Akademickiego”. Zachęcamy do prenumeraty pisma.
Pierwszy milion użytkowników na świecie w ciągu tygodnia, a pierwsze 100 milionów w dwa miesiące – takie wyniki osiągnęła aplikacja ChatGPT. Czy robot ten to nowy uczestnik edukacji? Czyją własnością intelektualną są pisane przez niego teksty? Jakie kompetencje są potrzebne wykładowcom i nauczycielom, aby wykorzystywać go w procesach edukacyjnych? Wreszcie, jakie wyzwania dla uczelni się z nim wiążą? Na te i wiele innych pytań odpowiadają prof. Wojciech Czakon z Uniwersytetu Jagiellońskiego i prof. Grzegorz Mazurek, rektor Akademii Leona Koźmińskiego.
Sporo miejsca poświęcamy w tym numerze danym badawczym. O tym, dlaczego należy je udostępniać, pisze prof. Piotr Kuśtrowski, prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego ds. badań naukowych i funduszy strukturalnych, a do czego ich potrzebujemy i jak się z nimi obchodzić – dr Anna Małgorzata Kamińska z Instytutu Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego.
Niezależnie od dziedzin nauki i ich dyscyplin, wspólnym mianownikiem dokumentowania prowadzonych w ich ramach badań są dane, które współcześnie najczęściej przyjmują formę cyfrową. Ich upublicznianie stanowi milowy krok w stronę poprawy jakości i tempa rozwoju badań naukowych. Znajomość podstawowych zasad obchodzenia się z tymi danymi oraz stosowanie się do tych zasad powinny więc cechować każdego człowieka nauki.
O wsparciu ukraińskich studentów i naukowców rozmawiamy z dr. Dawidem Kosteckim, dyrektorem Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej.
Zakładamy, że ukraiński uczestnik naszego programu będzie w stanie po powrocie do swojego kraju efektywnie włączyć się w odbudowę tamtejszej nauki i kształcenia wyższego w oparciu o doświadczenia współpracy europejskiej. W ten sposób równoważymy kwestie związane z brain drain oraz realnej pomocy na rzecz ukraińskiego środowiska akademickiego.
W grudniowym numerze „Forum Akademickiego” opublikowaliśmy tekst „Quo vadis, NCN?”, którego autorzy wskazywali na liczne ułomności polskiego systemu grantowego. Do polemiki z nimi włączyli się dr Piotr Alexandrowicz z Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i dr Anna Stachowiak-Szrejbrowska z Centrum Wsparcia Projektów UAM, którzy funkcjonowanie agencji oceniają z perspektywy młodych naukowców oraz pracowników administracji uczelnianej.
System grantowy, aby dobrze działać, wymaga nie tylko odpowiedniego finansowania, ale również dobrej współpracy między różnymi stronami. Ten aspekt funkcjonowania akademii bywa pomijany w dyskusji, którą zwykle toczą między sobą naukowcy. Chcielibyśmy, by pracownicy administracji byli przez naukowców traktowani podmiotowo, by nie deprecjonować działania biur wsparcia projektowego, toczyć dyskusje na temat systemu grantowego w taki sposób, żeby wzrastało zaufanie między naukowcami a pracownikami administracji. Warto poprawiać działanie systemu, zmniejszać na tyle, na ile to możliwe, biurokrację, usprawniać procesy. Uwzględnianie perspektywy innych stron zainteresowanych jak najlepszym działaniem systemu jest według nas elementarnym i możliwym do uwzględnienia postulatem.
W kolejnym odcinku cyklu „Z archiwum nieuczciwości naukowej” Marek Wroński bierze pod lupę artykuły zespołu naukowców z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.
Wydaje się, że cała ta sprawa wynikła ze znacznie obniżonych w 2018 r. wymagań awansowych, zwłaszcza w stosunku do kandydatów na profesorów, czego skutkiem jest pęd, aby zostać jak najszybciej doktorem habilitowanym lub profesorem tytularnym, jak również z niepohamowanej ambicji posiadania wielu wysoko punktowanych artykułów w bardzo krótkim czasie.
O tym, że wciąż za mało jest rozwiązań wyrównujących szanse kobiet w nauce, przekonuje dr Diana Dajnowicz-Piesiecka z Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, członkini Rady Młodych Naukowców. I proponuje zmniejszenie pensum.
Mając na względzie trudną sytuację matek wracających do pracy na uczelni po urlopie macierzyńskim,
ustawodawca powinien zabezpieczyć ich sytuację, wprowadzając przepisy zobowiązujące uczelnie do zmniejszenia ich pensum dydaktycznego np. o 50% przez okres dwóch lat od powrotu (do czasu gdy dziecko nie osiągnie kolejnego stadium dojrzałości i nie zacznie uczęszczać do przedszkola). Rozwiązania odciążające w obowiązkach dydaktycznych powinny wprowadzić również instytucje finansujące w Polsce badania naukowe.
Praca rzecznika prasowego przypomina stąpanie po polu minowym i nieprzypadkowo funkcję tę porównuje się często do zawodu sapera. Ale jest też inna metafora, kto wie, czy nie najtrafniej oddająca ducha obecnych czasów.
Może zdarzyć się tak, że długo nie dzieje się nic, więc rzecznik jest niedostrzegany. Ten stan względnego spokoju ulega radykalnej przemianie, gdy wybucha „pożar”, wtedy nikt już nie kwestionuje potrzeb komunikacyjnych, do wypełniania których deleguje się właśnie jego. Staje się wtedy strażakiem –
mówi Anna Kiryjow-Radzka, prezes Stowarzyszenia PR i Promocji Uczelni Polskich „PRom”.
O gaszeniu takich „pożarów” i zmianach w uczelnianej komunikacji opowiedzieli nam: Anna Korzekwa-Józefowicz (przez wiele lat rzeczniczka Uniwersytetu Warszawskiego, ostatnio w Narodowym Centrum Nauki), Paweł Śpiechowicz (Uniwersytet Łódzki), Aneta Adamska (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) i Joanna Śliwińska (Gdański Uniwersytet Medyczny).
W ciągu ostatnich kilku lat niektóre czasopisma naukowe zaczęły wymagać, aby nadsyłanym artykułom
towarzyszyły abstrakty nie tylko tekstowe, ale i graficzne. Czym są te drugie i jaki jest ich cel? O tym w tekście Marka Misiaka.
Niektórzy autorzy proszą o zwolnienie z wymogu przygotowania abstraktu graficznego, inni deklarują wprost, że ich zdaniem do ich artykułu nie sposób przygotować abstraktu graficznego. W tej drugiej sytuacji podsuwam przykłady abstraktów zbudowanych z układu boksów z krótkim tekstem, połączonych
strzałkami lub innymi symbolami wskazującymi na zależności między nimi. Taki abstrakt graficzny jest mniej atrakcyjny wizualnie i mniej zapada w pamięć, ale spełnia swoją najważniejszą rolę: daje innemu specjaliście pojęcie, o czym mówi tekst.
Nauka i edukacja jako warunek modernizacji? Przypadek Finlandii opisuje dr hab. Wojciech Woźniak z
Uniwersytetu Łódzkiego.
Fińska zmiana możliwa była dzięki wierze w sens finansowania edukacji i nauki obecnej nie tylko wśród elit, lecz we wszystkich segmentach struktury społecznej. Sukces technologiczno-edukacyjny przełomu
wieków potwierdził zasadność decyzji podjętych niekiedy dekady wcześniej. Stał się też źródłem dumy narodowej, której znaczenia we wzmacnianiu współczesnej tożsamości zbiorowej nie sposób przecenić.
W numerze także między innymi:
Po więcej zapraszamy do marcowego wydania „Forum Akademickiego”, które jest już dostępne na naszej stronie internetowej. Zachęcamy także do prenumeraty pisma – zarówno w wersji drukowanej, jak i elektronicznej.
Mariusz Karwowski
Aż nie mogę się doczekać co ciekawego znowu przeczytam na swój temat.