Zespół ds. Komórek Macierzystych i Terapii Komórkowych powstał przy Wydziale V Nauk Medycznych PAN. W jego skład wchodzą badaczki z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz trzech instytutów Polskiej Akademii Nauk.
Powołanie Zespołu KMiTK, podlegającego bezpośrednio Dziekanowi Wydziału V PAN, jest odpowiedzią na rosnącą, aktualną potrzebę upowszechniania rzetelnej wiedzy na temat potencjału biologicznego oraz terapeutycznego ludzkich komórek macierzystych o różnym pochodzeniu tkankowym, a także dotyczącej terapii komórkowych z zastosowaniem tzw. komórkowych produktów leczniczych terapii zaawansowanej (ATMPs), w których od lat medycyna upatruje z nadzieją nowych narzędzi terapeutycznych, wspomagających dotychczasowe standardowe metody leczenia.
Świat nauki identyfikuje ten obszar jako niezwykle obiecujący i perspektywiczny kierunek medycyny translacyjnej. Jednocześnie, występujące na całym świecie zjawisko nieetycznego stosowania terapii komórkowych, stwarza poważne zagrożenie dla rozwoju tej dziedziny. Ryzyko to może być potęgowane wówczas, gdy debata przybiera formę propagowania treści budujących niechęć do terapii komórkowych w ogóle, pomijających osiągnięcia naukowe wskazujące na ich potencjał. W poczuciu odpowiedzialności za wolny od nadużyć rozwój tego kierunku biotechnologii i medycyny uważamy, że podstawowym orężem powinna być edukacja i upowszechnianie rzetelnej, naukowej wiedzy na temat komórek macierzystych i wszelkich innych komórek o potencjale terapeutycznym – napisano w oświadczeniu Zespołu, które ukazało się na stronie internetowej Polskiej Akademii Nauk.
Jego autorki zwracają uwagę, że znaczny postęp, jaki nastąpił w ostatnich latach w badaniach nad komórkami macierzystymi, przyczynił się do wprowadzenia części z nich w fazę badań klinicznych i zastosowania w różnych obszarach medycyny. Podkreślają, że nauka definiuje wiele typów komórek macierzystych, a stosowany podział związany jest z ich właściwościami oraz potencjałem terapeutyczno-regeneracyjnym. Dodają, że terapie komórkowe nie są nowymi procedurami, mają za sobą wieloletnią historię i są dobrze udokumentowane, czego przykładem jest przeszczepianie macierzystych komórek krwiotwórczych. Terapia ta stosowana jest od ponad 60 lat i wraz z rozwojem nowych technologii jest ciągle udoskonalana.
Niestety, zarówno w Polsce jak i innych krajach UE, upowszechniło się obecnie zjawisko nieetycznego oferowania i stosowania terapii komórkowych. Szybka komercjalizacja takiego leczenia, jaką obserwujemy w ostatnim czasie, nie zawsze poparta jest rzetelną wiedzą w tej materii i przeprowadzana zgodnie z zasadami „medycyny opartej na faktach”. Nieuprawnione „leczenie” komórkami przeprowadzane jest na ogół w ośrodkach pozbawionych podstaw naukowych dotyczących biologii komórek macierzystych i mechanizmów ich działania. Najczęściej podmioty te nie posiadają zaplecza do izolowania i przetwarzania komórek w standardzie wymaganym prawem. Materiał biologiczny podawany pacjentom nierzadko nie ma nic wspólnego z komórkami macierzystymi, ale stanowi heterogenny komórkowo, niescharakteryzowany preparat pozyskany z tkanek ludzkich. Wyniki takich „terapii” nie są ujawniane, a podjęte działania poprzez stosowanie niezdefiniowanych preparatów mogą stanowić zagrożenie zdrowia dla pacjentów – czytamy w oświadczeniu.
Badaczki zapowiadają, że ich działania będą obejmowały przygotowanie merytoryczne (treści) i metodologiczne (różnorodne formy przekazu) do publicznej popularyzacji wiedzy na temat komórek macierzystych (wedle zasady: zamiast straszyć, objaśniać i informować stosownym językiem o stanie wiedzy, potencjalnych korzyściach i podejmowanym ryzyku, w przypadku terapii eksperymentalnych). Grupą docelową będą przede wszystkim pacjenci, a w szczególności organizacje pacjenckie, ale także blogerzy naukowi, dziennikarze oraz lekarze. W zakresie komunikacji naukowej adresatami działań Zespołu będą naukowcy i lekarze zajmujący się badaniami dotyczącymi terapii komórkowych, komórek macierzystych, jak i nauczyciele akademiccy wykładający na kierunkach medycznych/biomedycznych czy biotechnologicznych. Kolejną grupą, do której kierowany będzie przekaz, są decydenci, w tym instytucje finansujące badania naukowe i badania kliniczne, Komisje Bioetyczne, podmioty regulatorowe nadzorujące wielokierunkowe działania związane z terapiami komórkowymi oraz badaniami klinicznymi.
Te trzy filary umożliwią stworzenie w Polsce swoistego ekosystemu, gdzie zaangażowanie społeczne będzie miało bezpośrednie przełożenie zarówno na warstwę legislacyjno-regulatorową, jak i projakościowe wytyczanie standardów naukowych. Dodatkowym aspektem działań Zespołu będzie konsolidacja środowiska naukowego zajmującego się badaniami naukowymi nad komórkami macierzystymi i ich wykorzystaniem oraz nad rozwojem terapii komórkowych, co bezpośrednio ma szanse przełożyć się na zwiększenie znaczenia Polski w naukowej przestrzeni Europy – przekonują autorki oświadczenia.
W skład Zespołu KMiTK wchodzą badaczki, które od wielu lat prowadzą badania naukowe o charakterze podstawowym i translacyjnym skupione w tym obszarze nauk biologicznych i medycznych oraz badania kliniczne z zastosowaniem leków komórkowych, w tym ekspertki z Instytutu Genetyki Człowieka PAN, Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M Mossakowskiego PAN, Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego.
MK