Szkoły wyższe

25 Maja

Fot. ze zbiorów URK

130 lat studiów rolniczych w Krakowie

W 1890 roku przy Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego powstało trzyletnie Studium Rolnicze, przekształcone z czasem w Wydział Rolniczy UJ. Stanowił on podstawę utworzenia Wyższej Szkoły Rolniczej, dzisiejszego Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja. 

O powołaniu studiów rolniczych na Akademii Krakowskiej zaczęto mówić już w XVIII wieku. W 1776 r. ks. Hugo Kołłątaj zaproponował wprowadzenie do projektu reform Szkoły Głównej Koronnej postulatu o utworzeniu Katedry Rolnictwa. W 1806 r. w Akademii Krakowskiej powstała Katedra Gospodarstwa Wiejskiego, która istniała tylko trzy lata. Dopiero w 1890 r. przy Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego powstało trzyletnie Studium Rolnicze, przekształcone w 1923 r. w Wydział Rolniczy UJ. W latach 1946–49 funkcjonował on jako Wydział Rolniczo-Leśny. Przez kolejne cztery lata na UJ działały osobne wydziały Rolniczy i Leśny (ten drugi przestał rekrutować studentów w 1951 r.). Wydział Rolniczy UJ stanowił podstawę utworzenia w 1953 r. Wyższej Szkoły Rolniczej w Krakowie. Stosowny dokument podpisał Bolesław Bierut. Status akademicki wraz ze stosowną zmianą nazwy – na Akademię Rolniczą – uczelnia uzyskała w 1972 r. Sześć lat później nadano jej imię Hugona Kołłątaja. W 2008 r. akademia spełniała warunki formalne i przekształciła się w Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja. W historii uczelni pojawił się w 1973 r. zamiejscowy Wydział Ekonomiki i Obrotu Rolnego w Rzeszowie, który w 2001 r. współtworzył podwaliny pod Uniwersytet Rzeszowski. W latach 1953–2020 uczelnia wykształciła 74.585 absolwentów. Do dziś stopień doktora habilitowanego otrzymało 659 osób, a stopień doktora 1694 osoby.

Obecnie strukturę URK tworzy 7 wydziałów: Rolniczo-Ekonomiczny, Leśny, Hodowli i Biologii Zwierząt, Inżynierii Środowiska i Geodezji, Biotechnologii i Ogrodnictwa, Inżynierii Produkcji i Energetyki, Technologii Żywności oraz Uniwersyteckie Centrum Medycyny Weterynaryjnej UJ-UR. Oprócz tego działają jednostki ogólnouczelniane: Studium Języków Obcych, Studium Wychowania Fizycznego, Centrum Kultury i Kształcenia Ustawicznego, Biblioteka Główna.

URK posiada trzy główne kampusy w Krakowie: przy ul. Mickiewicza (4 budynki naukowo-dydaktyczne i 2 akademiki), przy ul. 29 Listopada (3 obiekty dydaktyczne i 2 akademiki) i przy ul. Balickiej (9 większych budynków); ma też obiekty dydaktyczno-badawcze na Bielanach. W czterech domach studenckich jest 1530 miejsc. W Przegorzałach znajduje się przychodnia weterynaryjna z zapleczem naukowo-badawczym. URK dysponuje stacjami doświadczalnymi o łącznej powierzchni ok. 7 tys. ha, m.in. Leśnym Zakładem Doświadczalnym w Krynicy-Zdroju (6,5 tys. ha lasu), Rybacką Stacją Doświadczalną, Rolniczym Gospodarstwem Doświadczalnym w Krakowie, wydziałowymi zakładami doświadczalnymi w Garlicy Murowanej (gm. Zielonki) i Rząsce (gm. Zabierzów).

URK ma 8 uprawnień do nadawania stopnia doktora i 6 do habilitowania. Doktoryzuje w dziedzinie nauk rolniczych w dyscyplinach: zootechnika i rybactwo, rolnictwo i ogrodnictwo, technologia żywności i żywienia, nauki leśne; w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych w zakresie: inżynierii mechanicznej, inżynierii środowiska, górnictwa i energetyki oraz inżynierii lądowej i transportu, a także w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie ekonomia i finanse. Może habilitować we wszystkich czterech dyscyplinach w dziedzinie nauk rolniczych, a także w zakresie inżynierii mechanicznej oraz inżynierii środowiska, górnictwa i energetyki.

URK zatrudnia 1470 osób, w tym 657 nauczycieli akademickich. W tym gronie jest 91 profesorów tytularnych, 225 profesorów uczelni, 60 doktorów habilitowanych i 281 doktorów. Pracownicy naukowi URK prowadzą badania z zakresu produkcji rolniczej w specyficznych uwarunkowaniach: prawnych (rozdrobnienie gruntów), terenowych (obszary górskie i podgórskie), środowiskowych (opady atmosferyczne, warunki termiczne, glebowe) oraz powiązanych z nimi czynników wynikających z konieczności rekultywacji terenów poprzemysłowych, a także wpływu skażenia środowiska, w tym powietrza, na zdrowie ludzi. Pracownicy URK w latach 2016–2019 realizowali 255 projektów naukowych (granty NCN, NCBR oraz inne). Na zadania B+R wydano 202 mln 432,6 tys. zł. W ciągu dziesięciu lat otrzymali 145 grantów NCN, w tym 93 w latach 2016–2020, co plasuje uczelnię na 29. miejscu w kraju. Wartość projektów finansowanych przez NCN to 41 mln 265,5 tys. zł (32 miejsce). Efektem badań jest 1029 publikacji wydanych z afiliacją URK w roku 2019. Wśród nich w czasopismach z Impact Factor opublikowano 601 artykułów (552 w języku angielskim). W czasopismach nieposiadających IF opublikowano 187 artykułów (156 w j. angielskim). Opublikowano też 184 artykuły w czasopismach spoza listy ministerialnej oraz 57 monografii.

Uczelnia oferuje kształcenie na 28 kierunkach studiów polskojęzycznych i 8 anglojęzycznych. Obecnie kształci się tam blisko 8 tys. studentów, w tym 6035 na studiach stacjonarnych, 1619 na niestacjonarnych, a 307 na podyplomowych. W gronie studentów uczelni jest 104 obcokrajowców. Na uniwersytecie przygotowują doktoraty 182 osoby, w tym 144 na studiach doktoranckich i 38 w szkole doktorskiej; wśród tych ostatnich jest 10 cudzoziemców.

W ostatnich latach URK odnowił lub podpisał umowy o współpracy z blisko 160 uczelniami partnerskimi na całym świecie. Wymiana kadry realizowana jest m.in. w programach Erasmus+ oraz Wyszehradzkiego Stowarzyszenia Uniwersytetów.

Na Uniwersytecie Rolniczym tętni życie studenckie, kulturalne i turystyczne. Działają zespoły artystyczne, m.in. Chór Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Męski Chór Środowiska Akademickiego „Agricola”, Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Hagard” czy Studencki Zespół Góralski „Skalni”. Uczelnia oferuje również kształcenie w zakresie historii, kultury i tradycji regionu, co pozwala nabyć studentom tak ważne kompetencje społeczne.

W dziewiętnastym wieku studia rolnicze w Krakowie zostały stworzone dla właścicieli ziemskich, którzy chcieli unowocześnić swoje własne majątki. Często byli oni też kierowani na studia za granicę. Były to zatem studia elitarne. Dzisiaj studia rolnicze podejmują zwykle absolwenci średnich szkół rolniczych i mieszkańcy mniejszych ośrodków miejskich. Także mieszkańcy Krakowa kształcą się u nas, ale rzadko na typowo rolniczych kierunkach.

Na początku XXI wieku mieliśmy 12 tys. studentów; dzisiaj jest ich 8 tys. Wówczas jedna trzecia studentów kształciła się w trybie niestacjonarnym, teraz jest to niecałe 20%. Wtedy połowa studentów wybierała klasyczne kierunki rolnicze, jak rolnictwo, zootechnikę, ogrodnictwo, mechanizację rolnictwa czy rybactwo. Teraz tylko co siódmy student kształci się na tych kierunkach.

Na przełomie XIX i XX wieku właściciele ziemscy chcieli we własnych majątkach wdrażać innowacje, które funkcjonowały już na Zachodzie i w ten sposób podnosić poziom produkcji rolniczej, stanowiącej główne źródło dochodu kraju. W okresie socjalizmu studia rolnicze związane były z dużymi państwowymi gospodarstwami rolnymi i preferowane były takie zawody, jak agronom, zootechnik, mechanizator rolnictwa. Dzisiaj są potrzebni specjaliści z bardzo wąskich dziedzin. Zatem nie agronom, ale fachowiec od uprawy określonego gatunku, np. pszenicy z określonym przeznaczeniem technologicznym; w przypadku zootechników to specjaliści od hodowli określonego gatunku zwierząt o konkretnym typie użytkowym. Absolwent uczelni rolniczej musi być wysokiej klasy specjalistą w konkretnej, precyzyjnie zdefiniowanej dziedzinie, znającym najnowsze trendy i technologie, w tym funkcjonowanie zaawansowanych rozwiązań technicznych. W rolnictwie takich specjalistów potrzeba niewielu. Natomiast zwiększa się zainteresowanie agrobiznesem, czyli tym, co się dzieje w otoczeniu rolnictwa i leśnictwa, przetwórstwa i gospodarki żywnościowej oraz obszarów wiejskich – w sferze zaawansowanych usług sektora agrobiznesu. Wzrosło zapotrzebowanie na fachowców od żywności i obrotu rynkowego oraz logistyki, konserwacji i magazynowania produktów rolnych, a także całej gamy usług z zakresu rolnictwa precyzyjnego. Już od dłuższego czasu utrzymuje się wysokie zapotrzebowanie na biotechnologów, specjalistów z zakresu bioinżynierii oraz lekarzy weterynarii i nie chodzi tylko o leczenie zwierząt gospodarskich, ale zwłaszcza o fachowców od nadzoru i inspekcji weterynaryjnej, czyli z obszaru bezpieczeństwa żywności i bezpieczeństwa epidemiologicznego.

Uczelnia odpowiada na te potrzeby, kreując nowe profile działania, nowe kierunki studiów i badań. Przykładem niech będą odnawialne źródła energii połączone z gospodarką odpadami. Dawniej o rolnictwie i wsi w ogóle nie mówiło się w kontekście energii, energochłonności. Tylko część odpadów rolniczych i przemysłu rolno-spożywczego mogliśmy zagospodarować na produkty użyteczne, potrzebne klientowi. Dzisiaj znaczną ich część wykorzystujemy jako surowce energetyczne czy opakowania biodegradowalne. Wykorzystanie biomasy na cele energetyczne wyraźnie wzrasta, co m.in. wymusza kształcenie specjalistów z zakresu eksploatacji biogazowni. Biomasa staje się produktem poszukiwanym także w przemyśle jako wkład do materiałów izolacyjnych. Zainteresowaniem cieszy się architektura krajobrazu oraz rośliny zielarskie i prozdrowotne, a kiedyś to było po prostu ogrodnictwo. Bardzo popularna jest dietetyka – u nas to kierunek inżynierski, co jest rzadkością.

W Małopolsce, regionie, gdzie funkcjonuje uniwersytet, rolnictwo nie dominuje. Natomiast mamy duże obszary wiejskie i interesuje nas wszystko, co jest związane z ich rozwojem i obsługą, a zatem także produkty lokalne, agroturystyka, drobne przetwórstwo oraz środowisko i biogospodarka. Chcemy kształcić promotorów i liderów przemian środowiska wiejskiego, stąd studia ekonomiczne, z zakresu zarządzania i gospodarki przestrzennej. Mamy także bardzo silny Wydział Leśny, a dzisiaj leśnictwo to nie tylko produkcja drewna i hodowla lasu. Las to element ekosystemu, który zapewnia czyste powietrze, ma wpływ na gospodarkę wodną. Ta ostatnia też jest od dawna przedmiotem naszego zainteresowania. Podążając za zmianami rynku pracy wprowadzamy kierunki profilujące tzw. umiejętności miękkie, ale w oparciu o rzetelną wiedzę inżynierską. Dlatego ostatnio utworzyliśmy etologię i psychologię zwierząt.