Młodzi ludzie mają dziś inne priorytety i chcemy wyjść naprzeciw ich potrzebom. Wśród obserwowanych trendów są m.in. wzrost zainteresowania studiami niestacjonarnymi i podyplomowymi, mikropoświadczenia czy możliwość skracania studiów drugiego stopnia do trzech semestrów, a także zmniejszenie liczby dni, które student spędza na uczelni – mówi prof. Dorota Kołodyńska, prorektor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ds. studentów i jakości kształcenia.
W UMCS mamy ponad 16 tysięcy studentów, w tym ponad 10 procent obcokrajowców. Na 12 wydziałach w Lublinie oferujemy blisko 90 kierunków studiów i 300 specjalności na pierwszym i drugim stopniu oraz jednolitych studiach magisterskich. Należy do tego dodać około 60 kierunków studiów podyplomowych. Przygotowujemy absolwentów do wejścia na rynek pracy, a oferowane programy kształcenia muszą być temu podporządkowane. Dlatego rozwijamy je także we współpracy z instytucjami z otoczenia społeczno-gospodarczego. Prowadzimy analizy pokazujące, jakie kompetencje są potrzebne na rynku, np. ostatnio w ramach projektu Doskonałość dydaktyczna uczelni analizowano ogłoszenia o pracę dla absolwentów kierunków ekonomicznych. Wiemy, czego pracodawcy oczekują od absolwentów tych kierunków i włączamy do programów studiów odpowiednie kompetencje.
Przykładem odpowiedzi na potrzeby rynku pracy jest również kierunek inżynieria światłowodowa. Nasz uniwersytet ma długą tradycję badań nad światłowodami, a dziś kolejna generacja tych produktów pełni ważną rolę w komunikacji. Tworząc ten kierunek, nie tylko nawiązaliśmy do naszych kompetencji w zakresie światłowodów, ale również wyszliśmy naprzeciwko potrzebom rynku. Podobna idea przyświecała nam w projektowaniu kierunków socjologia cyfrowa, inżynieria druku 3D, wschodniosłowiańskie studia translatoryczne czy archiwistyka i elektroniczne zarządzanie dokumentacją. Kierunek business analytics and data science na II stopniu kształcenia prowadzony po angielsku, nawiązuje do kierunku o tej samej nazwie na I stopniu, a więc kształcenie ma tu charakter komplementarny. Warto dodać, że kształcenie w języku angielskim w pewnych obszarach wydaje się być dziś dobrym pomysłem nie tylko ze względu na studentów międzynarodowych, ale i potrzeby pracodawców.
Podobnie kształcenie międzydyscyplinowe – przykładem jest tu wprowadzany do oferty kierunek pod nazwą studia miejskie prowadzony przez trzy wydziały: Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Filozofii i Socjologii oraz Politologii i Dziennikarstwa. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pracodawców i pamiętając o naszej uniwersyteckiej misji, staramy się, aby nasza oferta kształcenia była bogata i różnorodna.
Umiędzynarodowienie jest ważnym elementem kształcenia w dwóch aspektach: nauczania w języku angielskim i pozyskiwania studentów międzynarodowych oraz rozwijania współpracy z innymi uniwersytetami w całej Europie, i to nie tylko w ramach wymian studenckich i pracowniczych, takich jak choćby Erasmus+, ale i działalności w ATHENIE. Konsorcjum Uniwersytetów Europejskich ATHENA tworzą uniwersytety klasyczne i techniczne, m.in. z Portugalii (koordynator projektu), Grecji, Niemiec, Słowenii, Włoch, Francji i Litwy. W tego typu aktywności upatrujemy wzbogacenia form i treści naszej dydaktyki. Studenci mają możliwość uczestnictwa w różnych wymianach krótkoterminowych, warsztatach, wykładach w gronie międzynarodowym u naszych partnerów. Ostatnio podejmujemy wysiłki, by w naszej ofercie znalazły się kierunki pozwalające na zdobycie dyplomów dwóch partnerskich uczelni. Mamy już pewne doświadczenia w tym zakresie na Wydziale Filologicznym, prowadząc m.in. polsko-niemieckie studia kulturowe i translatorskie we współpracy z Uniwersytetem w Poczdamie w Niemczech.
Utworzyliśmy niedawno Amerykańskie Centrum Edukacji i Biznesu American Corner UMCS, które uzyskało grant startowy Departamentu Stanu USA oraz docelowo ma być ośrodkiem stwarzającym warunki do rozwoju współpracy edukacyjnej i biznesowej, szczególnie w zakresie wsparcia rozwoju lubelskiego ośrodka akademickiego oraz płaszczyzną sieciowania różnorodnych instytucji z USA, Polski i Ukrainy. Ameryka przyciąga, a zatem i nasza aktywność w tym zakresie powinna się cieszyć powodzeniem.
Mimo że mamy wspaniałych, doświadczonych, pełnych wiedzy i energii wykładowców akademickich, rokrocznie organizujemy w uniwersytecie liczne szkolenia mające na celu podnoszenie ich kompetencji dydaktycznych. W tym celu powołaliśmy Zespół ds. Wspierania Podnoszenia Kompetencji Kadry UMCS, a także organizujemy Dni Jakości Kształcenia. Mamy świadomość, że musimy podnosić kompetencje dydaktyczne nie tylko naszych nauczycieli, ale również pracowników niebędących nauczycielami akademickimi.
W programie Doskonałość dydaktyczna uczelni bardzo wnikliwie zdefiniowaliśmy kompetencje, jakie powinni posiadać nasi pracownicy. Oprócz tych merytorycznych, wynikających z tematyki poszczególnych dyscyplin i sposobu skutecznego planowania, organizowania, realizacji, kontroli oraz oceny procesu kształcenia, mamy również umiejętności miękkie, interpersonalne, czyli np. wrażliwość na potrzeby studentów, ale także kompetencje językowe, informacyjno-medialne, cyfrowe, w tym znajomość i umiejętność wykorzystania nowoczesnych, innowacyjnych metod i technologii w dydaktyce. Kolejną grupę stanowią kompetencje społeczne i wychowawcze, które można określić również psychologiczno-pedagogicznymi.
Wspomniany wyżej program pozwolił nam nie tylko zidentyfikować nowe wyzwania w zakresie dydaktyki, ale i przyjąć Strategię podnoszenia kompetencji kadry dydaktycznej i wspierającej proces kształcenia. To dokument, którego celem jest wspieranie pracowników uniwersytetu w stałym rozwoju i podnoszeniu kompetencji. Dla lepszego funkcjonowania uczelni ważne jest także wzmocnienie potencjału pracowników niebędących nauczycielami akademickim poprzez zapewnienie możliwości stałego podnoszenia kwalifikacji. Kompetencje dydaktyczne wyrażają się w skutecznym projektowaniu procesu kształcenia, ale też sposobach motywowania studentów, przygotowywania materiałów dydaktycznych, zwłaszcza w wersji cyfrowej. W ten ostatni obszar weszliśmy dość gładko, gdyż tzw. Wirtualny Kampus działa u nas od 2004 roku.
Pamiętajmy, że po pandemii COVID-19 postęp technologiczny stale wpływa na rozwój narzędzi i platform kształcenia zdalnego. Rozwój wideo-konferencji, interaktywnych platform edukacyjnych i sztucznej inteligencji otwiera nowe możliwości uczenia się online, które mogą zrównać się pod względem jakości z tradycyjnymi formami nauczania. Nowym wyzwaniem jest sztuczna inteligencja w dydaktyce, i nie chodzi tylko o rozpoznawanie prac zaliczeniowych pisanych przez AI. Powołaliśmy Centrum Sztucznej Inteligencji i Modelowania Komputerowego, które ma być ośrodkiem kompetencji w tym zakresie, a zdobycze AI chcemy włączyć aktywnie w procesy dydaktyczne. Zamierzamy też wzmacniać kompetencje psychologiczno-pedagogiczne nauczycieli akademickich. Zauważamy bowiem, że studenci potrzebują wsparcia ze strony nauczycieli akademickich nie tylko w sferze profesjonalnej, ale także w życiu codziennym.
Od kilku lat w całej Polsce obserwujemy nowy trend: absolwenci studiów pierwszego stopnia nie są już tak bardzo zainteresowani kontynuacją kształcenia na studiach drugiego stopnia i wybierają karierę zawodową. W ten sposób zmniejsza się liczba studentów drugiego stopnia. Jednocześnie te same osoby po kilku latach pracy wracają na uczelnię, by uzupełnić wykształcenie, ale już na studiach niestacjonarnych lub podyplomowych. Mamy do czynienia ze wzrostem zainteresowania takimi formami kształcenia. To nowe zjawisko i nowy, świadomy swoich potrzeb kandydat. Po okresie, kiedy studia niestacjonarne nie były tak popularne, musimy postarać się odpowiedzieć na tę zmianę i zwiększone zapotrzebowanie odpowiednią ofertą dydaktyczną. Młodzi ludzie mają dziś inne priorytety i chcemy wyjść naprzeciw ich potrzebom.
Nowym trendem jest również zdobywanie kwalifikacji podczas drobnych kursów i szkoleń oraz poszukiwanie poświadczenia kompetencji w odpowiednich instytucjach. Myślę, że tzw. mikropoświadczenia, które wprowadza Unia Europejska, będą dobrą odpowiedzią na to zjawisko i my też się w to włączamy. Istnieje także propozycja krótkoterminowych mobilności krajowych (MOST) i międzynarodowych (Blended Intensive Programme). Tzw. BIP-y to krótkie intensywne programy dotyczące wybranych zagadnień naukowych z wykorzystaniem innowacyjnych metod nauczania. Kolejny trend to możliwość skracania studiów drugiego stopnia do trzech semestrów czy skracanie dni, jakie student spędza na uczelni. Ponadto, kształcenie przez całe życie jest wciąż aktualne. To dobry kierunek, bo wiedza się starzeje, trzeba ją odświeżać i uzupełniać.
Notował Piotr Kieraciński