Ćwierć wieku temu na Uniwersytecie Warszawskim utworzono Uniwersytecki Ośrodek Transferu Technologii. Pięć lat później powstało Centrum Transferu Technologii CITTRU na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Warszawski UOTT był formalnie pierwszym w Polsce ośrodkiem transferu technologii działającym przy uniwersytecie i drugim w ogóle (przed UW taką jednostkę zdecydowała się powołać Politechnika Wrocławska). Powstał w 1998 roku. Od tego czasu wysłano 368 międzynarodowych zgłoszeń patentowych i 201 do Urzędu patentowego RP. Uzyskano 309 patentów międzynarodowych i 112 polskich. Założono też 32 spółki spin-off.
W ostatniej dekadzie działalności UOTT nastąpił bardzo dynamiczny rozwój jednostki. Przybywa też komercjalizowanych technologii. Największym sukcesem na tym polu jest uznany za największą komercjalizację w historii polskiej nauki transfer rozwiązań z dziedziny mRNA. To wyniki wieloletniej pracy zespołu prof. Edwarda Darżynkiewicza z Wydziału Fizyki UW, kontynuowanej przez prof. Jacka Jemielitego i dr Joannę Kowalską z Wydziału Fizyki i Centrum Nowych Technologii UW. Dzięki współpracy z Uniwersytetem Stanu Luizjana wynalazki trafiły poprzez niemiecką firmę biotechnologiczną BioNTech do trzech wielkich koncernów farmaceutycznych, które łącznie zainwestowały w sublicencje kwotę ponad 1 miliard dolarów.
Ważnym osiągnięciem jest również stworzenie ekosystemu, w którym przedsiębiorczy pracownicy UW, doktoranci oraz studenci mają zapewnione warunki do realizacji swoich pomysłów, wizji i planów biznesowych – na każdym z etapów. Od 2012 roku przy UW działa spółka celowa UWRC Sp. z o.o., której rolą jest m.in. wspieranie naukowców w formowaniu spółek typu spin-off. Dzięki UWRC możliwe jest też wchodzenie na rynek w modelu preinkubacji – bez konieczności zakładania formalnej działalności biznesowej. W ramach jednej z inicjatyw UOTT w marcu 2017 roku swoją działalność rozpoczął Inkubator UW. Od początku jego rolą było wspieranie postaw przedsiębiorczych wśród studentów UW oraz realizacja licznych programów pozwalających realizować inicjatywy biznesowe.
Chemicy bezkonkurencyjni na UJ
O 5 lat młodsze od UOTT jest Centrum Transferu Technologii CITTRU Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym roku mija 20 lat od utworzenia tej jednostki, która ma promować transfer wiedzy i przedsiębiorczość oraz wspierać akademików we współpracy z partnerami biznesowymi. CTT CITTRU zarządza w imieniu uniwersytetu kwestiami ochrony własności intelektualnej i procesem komercjalizacji. Odpowiada m.in. za identyfikację powstających na uczelni innowacji, analizę ich potencjału patentowego i rynkowego oraz poszukiwanie partnera biznesowego zainteresowanego wdrożeniem opracowanych technologii. W roku 2019 Uniwersytet Jagielloński, jako jedyny z Polski, znalazł się na liście Top 100 Europe’s Most Innovative Universities opublikowanej przez Reutersa. Od lat jest także najaktywniejszym polskim wnioskodawcą w Europejskim Urzędzie Patentowym – w ub.r. wysłał 20 zgłoszeń.
Przełomowym w historii jednostki był rok 2007, kiedy wprowadzono pierwszy regulamin zarządzania własnością intelektualną. Wcześniej, jak przypomina Krystian Gurba, zastępca dyrektora, każdy wynalazek (a było ich zaledwie kilka) był rozpatrywany case-by-case. Z udostępnionych nam danych wynika, że do końca 2022 roku procedurą krajową objęto 311 zgłoszeń, z których 205 zakończyło się już uzyskaniem patentu. Z kolei poza Polską dokonano 183 zgłoszeń w trybie PCT oraz 339 w zagranicznych krajowych urzędach patentowych (uzyskano 186 patentów międzynarodowych). Pamiętać należy, że od wniosku do finalnej decyzji może minąć kilka lat, stąd w zestawieniu ujęto np. zgłoszenie z 1997 roku, ponieważ patent został przydzielony już po rozpoczęciu funkcjonowania CITTRU.
W podziale na poszczególne wydziały UJ bezkonkurencyjni pozostają chemicy. W Polsce dokonali oni 117 zgłoszeń i uzyskali 84 patenty. Za nimi są naukowcy z Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii (64/54) oraz Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej (51/31). Jedynym bez patentu jest jak dotąd Wydział Matematyki i Informatyki (1 zgłoszenie). Również za granicą prym wiedzie Wydział Chemii (57 zgłoszeń PCT + 111 do zagranicznych krajowych urzędów patentowych / 73 patenty). Tu na drugim miejscu jest WFAiIS (37+69/53), a na trzecim Wydział Lekarski (25+52/30). Po piętach lekarzom depczą farmaceuci (25+60/29).
Warto jeszcze wspomnieć o dwóch innych jednostkach UJ. Jagiellońskie Centrum Rozwoju Leków (JCET) prowadzi badania dotyczące mechanizmu działania leków oraz ich efektów terapeutycznych i toksycznych. Ma na koncie 7 patentów polskich i 3 zagraniczne. Z kolei Małopolskie Centrum Biotechnologii to międzynarodowy instytut badań podyplomowych, głównie w zakresie oddziaływań makrocząsteczkowych, sygnalizacji komórkowej oraz interakcji gospodarz-mikroorganizm-środowisko. Zdobyli 11 patentów polskich i 4 zagraniczne.
W tym roku naukowcy z UJ zaprezentowali kilka nowatorskich rozwiązań. Na Wydziale Chemii opracowano wielofunkcyjny materiał, który pomoże odbudowywać ubytki kostne i jednocześnie posłuży jako nośnik leków na osteoporozę. Na tym samym wydziale powstały technologie materiałowe magazynowania energii, które pozwalają uniezależnić się od zagranicznych dostawców drogich metali i grafitu, potrzebnych do produkcji akumulatorów. W Instytucie Fizyki powstał prototyp detektora, który za pomocą niewielkiego działa neutronowego i opracowanego systemu informatycznego określi skład chemiczny substancji zalegających na dnie zbiorników wodnych i zidentyfikuje tym samym zatopione materiały uznane za potencjalnie niebezpieczne. Nowy sposób uzupełniania ubytków tkanek miękkich powłok ciała z wykorzystaniem naturalnych procesów biologicznych organizmu opracowano z kolei w Collegium Medicum UJ. Jednym z ostatnich jest wynalazek stworzony na Wydziale Farmaceutycznym CM UJ. Dr hab. Agnieszka Gunia-Krzyżak wraz zespołem (na fot.), badając pochodne kwasu cynamonowego, opracowały związek chemiczny, który ma skutecznie hamować naturalny proces wytwarzania melaniny przez komórki skóry. Autorki twierdzą, że poprzez aplikowanie odkrytej substancji w miejscach przebarwień możliwe będzie ich niwelowanie.
MK, źródło: UW, UJ