Podczas posiedzenia sejmowej Podkomisji Stałej ds. Nauki i Szkolnictwa Wyższego przedstawiciele Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich wnioskowali o wzrost wynagrodzeń i objęcie uczelni specjalną taryfą za prąd.
W obradach sejmowej podkomisji, pracami której kieruje Marcin Kulasek (Lewica), wzięli udział m.in.: prof. Arkadiusz Mężyk (rektor Politechniki Śląskiej) – przewodniczący KRASP, prof. Jacek Popiel (rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego) – wiceprzewodniczący KRASP i prof. Stanisław Mazur (rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie) – przewodniczący Komisji ds. Ekonomicznych KRASP. Rektorzy zaapelowali o wzrost wynagrodzeń oraz objęcie uczelni specjalną taryfą za prąd.
Ważny apel #KRASP w sprawie sytuacji finansowej polskich uczelni. ❗️
Podczas Podkomisji Stałej ds. Nauki i Szkolnictwa Wyższego wnioskowaliśmy o wzrost wynagrodzeń i objęcie uczelni specjalną taryfą za prąd. Postulaty KRASP spotkały się ze zrozumieniem polityków i @MEIN_GOV_PL. pic.twitter.com/wRBBLOZq6Z
— KRASP (@KRASP_pl) September 16, 2022
Postulaty te związane są z trudną sytuacją finansową polskich uczelni, którą ukazuje raport opracowany na zlecenie KRASP przez dr. hab. Jarosława Kaczmarka z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Przeprowadził on analizę zmian podstaw finansowych funkcjonowania uczelni w 2022 roku. Swoim zakresem analiza objęła subwencję na utrzymanie potencjału dydaktycznego i badawczego oraz koszty operacyjne i rodzajowe. Dane pochodzą z ankiet przesłanych przez uczelnie.
Subwencja wzrośnie w tym roku o 72 mln zł, tj. o pół procenta. Co dziesiąta uczelnia otrzyma niższą subwencję o co najmniej 8,7 mln zł i taki sam odsetek dostanie subwencję wyższą o co najmniej 8,5 mln zł. Autor zestawienia podaje, że największy bezwzględny jednostkowy przyrost wyniesie 39,9 mln zł, zaś spadek 25,1 mln zł, czyli odpowiednio: 20% i –13%. Biorąc pod uwagę poszczególne grupy szkół wyższych, wzrost subwencji dotyczy uczelni publicznych, które otrzymają o 117,8 mln zł więcej (+1,9%), oraz legitymujących się statusem IDUB, na których konta wpłynie więcej o 45,9 mln zł (+0,9%). Spadek zanotują uczelnie medyczne i artystyczne. Te pierwsze dostaną mniej o 3,2%, drugie o 2%.
Jak przewidują rektorzy, w tym roku znacznie wzrosną koszty operacyjne działania uczelni. Z ankiet wynika, że będzie to skok o 2 800,8 mln zł, tj. o 13,4%. Przy czym 10% uczelni wykaże koszty wyższe o co najmniej 1,2 mln zł i również 10% będzie musiało wygospodarować na ten cel przynajmniej 91 mln zł więcej niż dotąd. W jednostkowym ujęciu największy bezwzględny przyrost kosztów operacyjnych wyniesie 279,6 mln zł, zaś spadek – 7,5 mln zł, czyli odpowiednio 33% oraz –6,3%. Zmianę najbardziej odczują uczelnie badawcze, które wydadzą na koszty operacyjne o 17,1% więcej. Wzrost o 14,4% czeka uczelnie medyczne, a o 12,3% uczelnie publiczne. Więcej, ale tylko o 4,5%, wydadzą uczelnie artystyczne.
Kaczmarek wyliczył, że w ujęciu rodzajowym wzrost udziału kosztów dotyczy każdej kategorii z wyjątkiem kosztów pracy (wynagrodzenia oraz ubezpieczenia społeczne i inne). Dla materiałów i energii zmiana ta wyniesie: z 7,1% do 8,4% (mediana), dla usług obcych: z 8,3% do 9,6%, dla podatków i opłat: z 0,2% do 0,21%, dla pozostałych kosztów: z 2,2% do 3,0%, a dla kosztów pracy: z 77,7% do 73,7%. Oznacza to, że skutki wzrostu kosztów rodzajowych zostaną zrekompensowane dzięki relatywnie najmniejszemu wzrostowi kosztów pracy. Te ostatnie wzrosną bowiem o 7,1%, natomiast materiały i energia o 36%, usługi obce o 25,3%, podatki i opłaty o 8,8% oraz pozostałe koszty o 30,9%.
Najbardziej zmiany te dotkną uczelnie publiczne, które będą musiały wydać o 47,6% więcej na materiały i energię, o 31% na usługi zewnętrzne oraz o 17,7% na podatki i opłaty. W pozostałych trzech kategoriach kosztów większe wydatki czekają uczelnie badawcze: wynagrodzenia (+8,4%), ubezpieczenia społeczne i inne (+14,1%), pozostałe koszty (+99,9%). W uczelniach medycznych i artystycznych, nie licząc „pozostałych kosztów”, największy przyrost dotyczy podatków i opłat (odpowiednio +42,6% i +11,7%).
Niewspółmierny do środków otrzymanych z MEiN wzrost kosztów operacyjnych pociągnie za sobą zmniejszenie pokrycia ich subwencją: z 66,7% w 2021 r. do 59,1% w 2022 roku, tj. o 11,4%. Podobnie będzie w przypadku kosztów pracy, gdzie stopień ten zmniejszy się z 90,7% w ub.r. do 85,1% w obecnym, tj. o 6,2%. Jak zauważono w analizie, w 2021 r. prawie co trzecia uczelnia pokrywała koszty pracy z subwencji państwowej. Teraz będzie sobie mogła na to pozwolić już tylko co piąta. Największe pokrycie kosztów operacyjnych i kosztów pracy przez subwencję będzie miało miejsce w uczelniach medycznych (odpowiednio 67,2% i 94,3%). To podobnie jak rok temu, przy czym wartości w obu relacjach wyraźnie się zmniejszyły (79,4% i 104,1%). Nie tak bardzo jednak, jak w pozostałych uczelniach publicznych, gdzie stopień pokrycia kosztów operacyjnych obniżył się aż o 21,7% – do 56,6%, oraz w grupie IDUB, w której pokrycie subwencją kosztów pracy spadło o 8% – do 83,6%.
Subwencja nadal pozostanie głównym źródłem przychodu uczelni, ale jej udział (mediana) zmaleje w tym roku z 76,2% do 72,8% (o 13,1%). W 10% placówek subwencja w przychodach z działalności nie przekroczy 56,8%, a najniższy poziom wyniesie 20,6%. Również w co dziesiątej udział ten będzie wyższy niż 87,2%, a w jednostkowym przypadku dojdzie do 95,4%. Największy udział subwencji w przychodach odnotują uczelnie artystyczne (83%). Ze zgromadzonych przez KRASP ankiet wynika, że spadną także przychody edukacyjne (z 5,3% do 4,9%). Za to wzrost przewidziany jest w przychodach z grantów i projektów (z 7,6% do 10,0%). W tej kategorii, co zrozumiałe, brylują uczelnie badawcze, w których środki z tego źródła stanowić będą aż 19,1% przychodów. Rektorzy nie prognozują zwiększenia udziału przychodów z działalności komercyjnej i gospodarczej (pozostanie na poziomie 1,7%).
Liczą się za to ze wzrostem kosztów mediów w bieżącym roku. Spodziewają się słonych rachunków, wyższych nawet o połowę od obecnych (mediana 44,9%). Nie jest zaskoczeniem, że najwięcej pochłonie energia elektryczna (wzrost o 97,3%). W przypadku gazu będzie to więcej o 47%, wody i ścieków o 23,7%, odbioru odpadów o 19,1%, a centralnego ogrzewania o 12,4%. Przewidywany bezwzględny wzrost kosztu mediów w 2022 roku może wynieść 424,1 mln zł, a ich udział w ogólnych wydatkach uczelni stanowić będzie 5,6% (w tym energii elektrycznej 2,6%, a centralnego ogrzewania 2,0%). W co dziesiątej uczelni media podrożeją aż o 128,5%. Analiza danych wskazuje, że koszt energii elektrycznej w największym stopniu wzrośnie w uczelniach publicznych (103,4%), gazu w badawczych (121,7%), zaś centralnego ogrzewania oraz wody i ścieków w medycznych (odpowiednio 26,4% i 53,6%).
Również w przyszłym roku uczelnie czeka zaciskanie pasa. Koszty mediów mają wzrosnąć o 19,4%, tj. o 228,7 mln zł. Szacunki te nie uwzględniają mającego nastąpić wzrostu taryf, a złożone wnioski dystrybutorów energii elektrycznej wskazują 300% wzrost cen. Jeśli dodać do tego spodziewany wzrost kosztów utrzymania czystości w obiektach (o 114,6 mln zł, tj. o 8,1%) oraz ochrony obiektów (o 106,0 mln zł, tj. o 10,9%), wychodzi, że na media trzeba będzie wygospodarować więcej aż o 644,7 mln zł. Dlatego „niezbędne jest zapewnienie przez Ministerstwo Edukacji i Nauki wzrostu subwencji w stopniu równoważnym do tempa wzrostu kosztów operacyjnych uczelni, co powinno uchronić sektor szkolnictwa wyższego przed zapaścią i wystąpieniem ostrego kryzysu”, podsumowuje swoją analizę dr hab. J. Kaczmarek.
Dane dotyczące subwencji oraz kosztów operacyjnych i rodzajowych pochodzą z ankiet z 82 uczelni, w tym m.in. 9 IDUB, 39 publicznych, 6 medycznych i 22 artystyczne. Z kolei analiza subwencji oraz kosztów mediów i obsługi obejmuje 97 uczelni, w tym m.in. 9 IDUB, 40 publicznych, 6 medycznych i 20 artystycznych.
MK
„Analiza zmian podstaw finansowych funkcjonowania uczelni w 2022 roku”