Pokoje hotelowe zamiast pomieszczeń do pracy cichej, brak konsultacji w zakresie planowanych zakupów sprzętu, niewielka aktywność naukowo-badawcza – to tylko część zarzutów, jakie Centralne Biuro Antykorupcyjne przedstawiło po kontroli w Centrum ECOTECH-COMPLEX Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Do prokuratury trafiły już zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
Funkcjonariusze lubelskiej delegatury CBA w okresie 24 października 2019 – 10 lipca 2020 skontrolowali realizację projektu „ECOTECH-COMPLEX – człowiek, środowisko, produkcja”, na który uczelnia otrzymała ponad 145 mln zł z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007–2013. W jego ramach wybudowano Centrum ECOTECH-COMPLEX, które rozpoczęło działalność w styczniu 2016 r. „Wyposażone w najnowocześniejszy w kraju sprzęt, miało być unikalnym miejscem prowadzenia multidyscyplinarnych, skomplikowanych prac badawczych. Była to wspólna inicjatywa najważniejszych jednostek prowadzących działalność naukowo badawczą na terenie woj. lubelskiego i podkarpackiego. Projekt miał na niespotykaną dotychczas skalę konsolidować potencjał badawczy i produkcyjny regionu, w zakresie zarządzania środowiskiem dla polepszenia jakości życia i wzrostu konkurencyjności sektora B+R (działalność badawczo-rozwojowa)” – czytamy w pokontrolnym raporcie.
W toku kontroli ustalono, że już na etapie projektowania i wyposażania Centrum nie przeprowadzono rzetelnych konsultacji w zakresie planowanych zakupów aparatury badawczej, w wyniku czego pozyskano zbędny sprzęt, który w wielu przypadkach nie jest używany wcale, bądź używany jest sporadycznie. Z dokonanych ustaleń wynika, że doszło do naruszenia umowy o dofinansowanie poprzez brak prawidłowej realizacji założonego celu głównego projektu, którym było stworzenie ośrodka o wysokim potencjale naukowo-badawczym, a także poprzez brak realizacji wskaźników rezultatu projektu.
Kontrola wykazała również, że Centrum nie spełnia podstawowego wymagania postawionego przez UMCS, tzn. nie jest budynkiem laboratoryjnym. Pracownie stanowią niewiele ponad 1/3 powierzchni obiektu zamiast planowanych 60%, z kolei pomieszczenia pomocnicze zamiast 15% zajmują ponad połowę powierzchni, a sale dydaktyczno-edukacyjne ledwie 9% (zamiast planowanych 25%). Siedem pomieszczeń laboratoryjnych już w momencie projektowania nie mogło pełnić funkcji laboratoriów specjalistycznych z dziedzin badań biologicznych, chemicznych i medycznych, gdyż nie spełniało kryteriów określonych dla takich pomieszczeń. Winda dedykowana do transportu aparatury laboratoryjnej, okazała się za wąska i nie jest użytkowana zgodnie z przeznaczeniem.
Nieprawidłowo zaprojektowane i wybudowane zostały także pokoje do pracy cichej. One także nie spełniły kryteriów dla pomieszczeń sanitarnych użyteczności publicznej. W rzeczywistości zostały zaprojektowane i wybudowane jako pokoje hotelowe.
Należy wskazać, że Centrum ECOTECH-COMPLEX jako jednostka badawcza w kontrolowanym przez CBA okresie nie funkcjonowała prawidłowo. Nie podejmowała m. in. skutecznych działań mających na celu pozyskiwanie funduszy, naukowców i projektów badawczych. W efekcie nie otrzymała żadnego dofinansowania na działalność naukową z wykorzystaniem unikatowego na skalę światową wysokopolowego rezonansu magnetycznego o indukcji pola magnetycznego 7 Tesli (MRI 7T) o wartości 32 mln zł. Urządzenie to nie jest standardowym narzędziem diagnostycznym stosowanym powszechnie w placówkach służby zdrowia, a zaawansowanym technicznie rezonansem do zastosowań badawczo-naukowych w zakresie zaawansowanych badań mózgu i obrazowania innych obszarów anatomicznych w obrębie całego ciała. Z przedstawionych kontrolującym informacji oraz zebranych w toku kontroli materiałów wynika, że wykorzystanie tego unikatowego urządzenia do prac badawczych pozostaje wciąż we wstępnej fazie przygotowania zarówno samego sprzętu, jak i naukowców go obsługujących.
Z uwagi na niewielką aktywność naukowo-badawczą do dzisiaj Centrum nie realizuje głównego założenia projektu, którym było stworzenie ośrodka o wysokim potencjale naukowo-badawczym, współpracującego z różnymi zagranicznymi instytucjami naukowymi.
W związku z poczynionymi ustaleniami na początku września 2020 r. przesłano wystąpienia pokontrolne do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz do UMCS w Lublinie. Następnie do Prokuratury Okręgowej w Lublinie przekazano zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa oszustwa i poświadczenia nieprawdy przez dwie osoby, w tym dyrektora ECOTECH-COMPLEX, które wprowadziły w błąd Narodowe Centrum Badań i Rozwoju co do wysokości osiągniętego wskaźnika komercjalizacji stanowiącego podstawę uzyskania dofinansowania w ramach projektu Panda 2 za rok 2018, powodując tym samym szkodę w mieniu NCBiR w wysokości blisko 400 tys. zł.
Ponadto do Prokuratury Okręgowej w Lublinie skierowano także zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa niegospodarności i poświadczenia nieprawdy przez ówczesnego prorektora UMCS oraz poświadczenia nieprawdy przez dyrektora ECOTECH-COMPLEX. Podpisali oni protokoły przyjęcia I i II etapu dokumentacji projektowej ECOTECH-COMPLEX, upoważniając wykonawcę do wystawienia faktur pomimo, że dokumentacja projektowa nie była zgodna z założeniami zamawiającego. Poświadczając nieprawdę co do zgodności otrzymanej dokumentacji z umową i dokonując zapłaty za wykonanie dokumentacji projektowej niezgodnej z założeniami oraz za pełnienie nadzoru autorskiego, wyrządzili w mieniu UMCS szkodę w wysokości co najmniej 3,17 mln zł. Ponadto odbiór dokumentacji i w konsekwencji wybudowanie obiektu niezgodnego z założeniami UMCS doprowadziło do dalszego wydatkowania kwoty nie mniejszej niż 44,9 mln zł. Wskutek powyższego mogło dojść do powiększenia wyrządzonej szkody o wskazaną kwotę. Takie działanie mogło także doprowadzić do zagrożenia realizacji projektu.
W odpowiedzi na przedstawioną przez CBA informację władze UMCS wydały oświadczenie, w którym wyrażają zaskoczenie treścią publikacji:
Szanowni Państwo,
sprawa budowy i realizacji projektu Centrum ECOTECH-COMPLEX sięga 2007 roku, zaś przedstawione przez CBA zarzuty dotyczą w głównej mierze lat 2007–2013 i obejmują cztery kadencje władz rektorskich UMCS.Uczelnia otrzymała protokół z postępowania przeprowadzonego przez funkcjonariuszy CBA w okresie 24.10.2019 – 10.07.2020 r. Zostały w nim wskazane pewne nieprawidłowości związane m.in. z powstaniem Centrum, ale co istotne – z informacji, które uzyskały wówczas władze uczelni, kwalifikacja prawna tych zdarzeń była inna, aniżeli skutkująca złożeniem zawiadomienia do prokuratury. Protokół pokontrolny CBA jest znany uczelni i został przez nią przyjęty. W odrębnych pismach, w wyczerpującej formie, UMCS odniósł się do sformułowanych w nim uwag. Stąd zaskoczenie dzisiejszym komunikatem CBA (24.11.2020 r.).
Niezwłocznie po zakończeniu kontroli CBA i przedstawieniu protokołu w Centrum ECOTECH-COMPLEX wdrożono szereg działań naprawczych i uruchomiono procedury zmierzające do zmiany wizerunku jednostki. Wraz z rozpoczęciem nowej kadencji władz rektorskich UMCS (tj. 1.09.2020 r.) dokonano wnikliwej analizy ustaleń pokontrolnych oraz wdrożono istotne zmiany w funkcjonowaniu Centrum, zarówno w wymiarze organizacyjnym, naukowym, jak i personalnym. Nastąpiła zmiana na stanowisku dyrektora Centrum ECOTECH-COMPLEX. Funkcję tę objął prof. dr hab. Ryszard Naskręcki – wybitny badacz i organizator nauki, były prorektor UAM ds. nauki i współpracy międzynarodowej, osoba o szerokich kontaktach w krajowym i międzynarodowym środowisku naukowym. W grudniu br. zostanie powołana nowa Rada Programowa Centrum.
Władze UMCS obecnej kadencji zintensyfikowały prace zmierzające do optymalnego wykorzystania aparatury oraz infrastruktury badawczej jednostki. Tworzone jest centrum biomedyczne (z udziałem Uniwersytetu Medycznego w Lublinie) i rozpoczęto badania nad praktycznym wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii. Afiliowane w Centrum zespoły badawcze – reprezentujące zarówno UMCS, jak i inne podmioty konsorcyjne – wystąpiły o finansowanie m.in. z: Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej, Narodowego Centrum Nauki oraz konkursu Maria Sklodowska-Curie Action Individual Fellowship (MSCAIF) w partnerstwie z Institute of Technology Carlow (Irlandia). Wczoraj, 23.11.2020 r. NCN ogłosiło wyniki konkursu OPUS, w którym uzyskano dofinansowanie jednego ze złożonych projektów badawczych, afiliowanych w ECOTECH-COMPLEX, o czym już informowaliśmy. Przykładem innych prac jest także znajdujące się na końcowym etapie procesu tworzenia w ECOTECH-COMPLEX Centrum Badań Zmian Klimatu i Środowiska – jednostka gromadząca środowisko naukowe z kilkunastu ośrodków akademickich w Polsce. Realizowane są także prace nad przygotowaniem wniosku o uzyskanie przez Centrum ECOTECH-COMPLEX statusu „Associated partner” w międzynarodowych konsorcjach w ramach programu Erasmus Mundus framework: MaMaSELF+ (Master in Material Science. Exploring Large Scale Facilities), SERP+ (Master in Surface, Electro, Radiation, and Photo-Chemistry with elements of Management & Business).
Mając na uwadze treść i wnioski protokołu z przeprowadzonego postępowania oraz fakt wdrażania wyżej wymienionych procedur zmierzających do wyeliminowania stwierdzonych niedociągnięć i wzrostu wykorzystania potencjału Centrum ECOTECH-COMPLEX, władze Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie są zaskoczone informacją opublikowaną na stronie cba.gov.pl. W tym zakresie czekamy na ustalenia Prokuratury w przedmiotowej sprawie.
MK, źródło: CBA, UMCS