W 2019 r. w polskim systemie szkolnictwa wyższego zaczęły funkcjonować rady uczelni. O celach współpracy tych nowych organów mówi Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich oraz Polskiego Forum Akademicko-Gospodarczego, przewodniczący Rady Politechniki Warszawskiej, inicjator utworzenia i koordynator Ośrodka Współpracy Rad Uczelni.
Gdy w 2018 roku weszła w życie ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w Zarządzie Polskiego Forum Akademicko-Gospodarczego uznaliśmy, że trzeba zaprosić do współpracy z PFAG członków rad uczelni wyłonionych na pierwszą, skróconą kadencję, aby wzmocnić współpracę środowisk biznesowych i akademickich. Dyskutowaliśmy przez wiele lat o tym, jakie działania i przepisy będą najlepiej służyły kształtowaniu tych relacji i w konsekwencji – rozwojowi kraju. I oto przy znaczącym udziale Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich i Fundacji Rektorów Polskich uchwalono nowe Prawo o szkolnictwie wyższym, zwane Konstytucją dla Nauki, a prawie równolegle uchwalono Konstytucję dla Biznesu. Obie regulacje stwarzały dla kooperacji nauki i gospodarki nowe, lepsze i obiecujące ramy.
Nowe prawo nie tylko ustanowiło rady uczelni, ale także określiło ich zadania, obowiązki i uprawnienia. Rady powinny zatem monitorować uchwalanie i rozliczanie realizacji strategii uczelni, planów finansowo-rzeczowych, ale również oceniać zarządzanie uczelnią, sprzyjać budowie relacji uczelni z biznesem – nie darmo połowa składu rady to przedstawiciele gospodarki, a nie na przykład polityki. Możemy wskazywać i opiniować kandydatów na rektora, kształtować jego wynagrodzenia, brać udział w obradach Senatu, w tym informować go o działaniach Rady. Zajmujemy się wyborem audytora, który bada finanse uczelni, współprogramujemy działania audytu wewnętrznego uczelni, ale także obserwujemy i konsultujemy programy kształcenia i badawcze, zwłaszcza w kontekście ich zgodności z europejskimi, krajowym, regionalnymi i sektorowymi programami rozwoju. Jednocześnie zwracamy uwagę na rozwijanie współpracy z agencjami i instytucjami rządowymi, jak Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Sieć Badawcza Łukasiewicz, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, ale także z bankami rozwoju, czyli instytucjami, które służą współpracy nauki i gospodarki. Leży nam na sercu, aby absolwenci uczelni w trakcie studiów budowali kompetencje, które pomogą im w pracy zawodowej, zwłaszcza w odnalezieniu się w najnowszych obszarach gospodarki, w gospodarce i przedsiębiorczości 4.0.
Pod nadzorem ministra edukacji i nauki, a bezpośrednio przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości działa 17 sektorowych rad ds. kompetencji. Dorobek niektórych jest naprawdę duży i warto z nim zapoznać uczelnie. Rady uczelni mogą być tu dobrym pośrednikiem. Chcemy kształtować i promować dobre praktyki w działalności rad uczelni. Interesujemy się problemami transferu wiedzy i technologii.
W obszarze naszych zainteresowań leżą też osiągnięcia naukowe i postulaty studentów, wyrażane przez Parlament Studentów RP, a dotyczące kształcenia, czy praktyk zawodowych. Ciekawi nas studencki ruch naukowy. Interesujemy się problemami doktorantów, zwłaszcza w zakresie tzw. doktoratów wdrożeniowych.
Innym obszarem aktywności PFAG i Ośrodka jest udział i kształtowanie programu Klubu Polska 2025 plus. Współorganizujemy jego obrady. Przypomnę, że odbyło się już ponad 110 konferencji i spotkań klubu, a 2/3 mówców to najwybitniejsi przedstawiciele polskich uczelni. Dyskutujemy tam o problemach ważnych dla Polski i świata, np. o relacjach amerykańsko-chińskich, współpracy Polski i Niemiec, wyzwaniach stojących przed Unią Europejską, przyszłości gospodarki 4.0, lukach, jakie mamy do nadrobienia jako Polska.
Zależy nam na kształtowaniu jak najlepszych relacji między organami uczelni, bo mamy nową sytuację: Senat, Radę Uczelni i rektora z wielkimi uprawnieniami. Trzeba ułożyć współpracę tych organów dla dobra wszystkich członków społeczności uczelni i dla dobra instytucji. Nie chodzi nam o napinanie muskułów, ale służenie rozwojowi naszego kraju, który nie może się odbywać bez uczelni i nauki dobrze współpracujących z otoczeniem, w tym zwłaszcza gospodarczym. Każda uczelnia ma jakieś świetne osiągnięcia i chcemy je wydobywać i pokazywać, by je upowszechniać. Zależy nam na jak największej efektywności działania uczelni i efektywności współdziałania między nauką a biznesem. W ostatnich latach udało się zwiększyć prywatne nakłady na sektor B+R, czyli badania i wdrożenia, ale wciąż jesteśmy pod tym względem na dalekich pozycjach w świecie.
Ośrodek utrzymuje regularne kontakty z ponad 80 uczelniami, a w naszych spotkaniach bierze udział 120–250 członków rad. Zapraszamy na nie przedstawicieli MEiN, KRASP, Fundacji Rektorów Polskich, RGNiSW. Chodzi o to, by naszą pracę realizować przy otwartej kurtynie. Tworzymy platformę dobrowolnej współpracy. Powołaliśmy dwunastoosobową radę programową. To ona ustala priorytety i tematy kolejnych spotkań. Musieliśmy sobie dokładnie wyjaśnić, jakie obowiązki i uprawnienia mają rady uczelni – w końcu po raz pierwszy stanęliśmy przed takimi zadaniami, a dla wielu z nas jest to zupełnie nowy świat. Ważnym dorocznym wydarzeniem dla PFAG i Ośrodka Współpracy Rad Uczelni jest Forum Akademicko-Gospodarcze. W 2022 roku odbędzie się ono w dniach 16–17 lutego i zapewne wniesie wiele nowych propozycji dobrze służących rozwojowi współpracy świata nauki i gospodarki. Będziemy rozmawiać o zielonej transformacji, dekarbonizacji, gospodarce 4.0, ale też wspólnej realizacji Krajowego Planu Odbudowy oraz Programu Spójności.
Idea utworzenia Ośrodka Współpracy Rad Uczelni pojawiła się zaraz po wejściu w życie Ustawy 2.0. Było widać, że współpraca, wspólne uczenie się nowych zadań jest konieczne. Konkretny pomysł powstał zapewne jeszcze w 2019 roku, ale epidemia nieco pokrzyżowała nasze plany. Mieliśmy też świadomość, że pierwsze rady zostały powołane na skróconą kadencję. Z pewną powściągliwością podchodziliśmy zatem do budowania naszej inicjatywy, by nie zakłócać procesu wyboru nowych władz rektorskich, a potem wyłaniania nowych rad uczelni. Gdy po wyborach rektorskich w 2020 roku zostały powołane nowe rady – czasami w podobnym składzie, ale na nowe kadencje – pojawiło się pole do rozwoju Ośrodka. Nasze spotkania rozpoczęliśmy online latem 2020 roku. Staraliśmy się pokazać radom uczelni, jaka jest pozycja polskich uczelni w międzynarodowych rankingach, ale też jak działać, by była ona wyższa, jak funkcjonować w środowisku międzynarodowym. Nie ukrywamy tego, że istotne jest dla nas zwiększanie nakładów na polską naukę. Inwestowanie w badania, budowanie silnych ośrodków naukowych, udział w programach europejskich są niezmiernie ważne. Każda złotówka zainwestowana w naukę, przynosi w dłuższej perspektywie znaczące, wielokrotne korzyści.
Notował Piotr Kieraciński