Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie obchodzi właśnie jubileusz 25-lecia swej działalności. To jedna z najstarszych publicznych uczelni zawodowych w Polsce.
Krośnieńska uczelnia, jeszcze jako Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, została powołana w 1999 roku. Jej patronem został prof. Stanisław Pigoń, pochodzący z pobliskiej Komborni wybitny polonista z Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2020 roku zmieniono szyld na Karpacką Państwową Uczelnię, a trzy lata później – na Państwową Akademię Nauk Stosowanych.
W pierwszym roku akademickim (1999/2000) kształcenie rozpoczęło 234 studentów. Wówczas PWSZ-etki działały pod rygorami własnej ustawy i kształciły w specjalnościach. W Krośnie były to studia licencjackie w zakresie edukacji wczesnoszkolnej, języków polskiego, angielskiego i niemieckiego oraz wychowania fizycznego z gimnastyką korekcyjną i turystyką. Szybko w ofercie pojawiły się studia inżynierskie w specjalnościach: eksploatacja i konstrukcja maszyn, kształtowanie środowiska, sieciowe systemy informatyczne. Od roku akademickiego 2001/2002 doszły do tego obsługa ruchu turystycznego i rekreacji oraz gospodarka regionalna z agroturystyką.
Obecnie w krośnieńskiej PANS kształci się blisko 1950 osób., a jej oferta obejmuje 19 kierunków studiów, w tym 18 pierwszego stopnia i jeden jednolity magisterski (pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna), zaś na trzech kierunkach uczelnia kształci na studiach drugiego stopnia (inżynieria produkcji, zarządzanie, pielęgniarstwo). Na I stopniu uczelnia ma 6 kierunków technicznych, 3 medyczne, a także bezpieczeństwo i produkcję żywności, bezpieczeństwo wewnętrzne, filologię angielską i dwujęzykowe studia dla tłumaczy, pedagogikę, marketing internetowy, zarządzanie, turystykę i rekreację oraz wychowanie fizyczne. Oferuje także 14 kursów podyplomowych. W ciągu 25 lat mury krośnieńskiej uczelni opuściło 16,3 tys. absolwentów.
PANS w Krośnie zatrudnia 297 pracowników, w tym 201 nauczycieli akademickich i 97 pracowników administracji. W grupie nauczycieli jest 44 samodzielnych pracowników nauki, w tym 14 profesorów tytularnych i 30 prof. uczelni. Stopień doktora ma 94 nauczycieli, a magistra 63. Jako podstawowe miejsce pracy traktuje PANS 124 nauczycieli akademickich. Ponadto ok. 150 innych nauczycieli akademickich pracuje na umowach cywilnoprawnych; 50 z nich to wykładowcy ze sfery biznesu.
Strukturę PANS w Krośnie tworzą 3 instytuty: Humanistyczny (3 zakłady: Pedagogiki, Filologii Angielskiej i Studiów Dwujęzykowych), Zdrowia i Gospodarki (11 zakładów: Pielęgniarstwa, Położnictwa, Ratownictwa Medycznego, Produkcji i Bezpieczeństwa Żywności, Zielarstwa, Inżynierii Jakości, Zarządzania, Marketingu, Wychowania Fizycznego, Turystyki i Rekreacji) oraz Politechniczny (5 zakładów: Mechaniki i Budowy Maszyn, Inżynierii Produkcji i Środowiska, Informatyki, Budownictwa, Automatyki i Robotyki).
Uczelnia dysponuje czterema kampusami. W samym centrum znajduje się kompleks czterech budynków, w tym XVII-wieczny obiekt dawnego Kolegium Jezuickiego – to Kampus Humanistyczny, choć oprócz kierunków typowo humanistycznych jest tam także zlokalizowane Monoprofilowe Centrum Symulacji Medycznej oraz zakłady Budownictwa, Energetyki i Pielęgniarstwa. Na terenie dawnej szkoły rolniczej w Suchodole mieści się Kampus Techniczny. W czterech budynkach znajduje się tam m.in. sześć laboratoriów: odnawialnych źródeł energii, badań elementów i konstrukcji inżynierskich, inżynierii drogowej, górnictwa i geotechniki, oceny jakości produktów rolnych i żywności oraz Laboratorium Zielarstwa. W Kampusie Politechnicznym przy ul. Żwirki i Wigury znajduje się 18 laboratoriów i pracowni oraz Dom Studencki z 50 miejscami w pokojach dwuosobowych z łazienkami i pełnym zapleczem socjalnym. No i w końcu Kampus dydaktyczno-sportowy przy ul. Wyspiańskiego, gdzie w czterech budynkach kształcą się informatycy oraz znajduje się zespół obiektów sportowych.
Uczelnia posiada też zabytkowe kamienice w samym rynku. Pod numerem 1 znajduje się rektorat z dobudowaną Biblioteką Główną. Pod numerami 5 i 6 aktualnie powstaje Centrum Komunikacji Języków Obcych, w tym 11 pomieszczeń dydaktycznych, Dom Studenta dla 24 osób. Ciekawą posiadłością uczelni jest zabytkowy drewniany dom rodzinny prof. Stanisława Pigonia w Komborni, znany m.in. z jego książki Z Komborni w świat. Krośnieńska PANS to bodaj jedyna uczelnia polska, która posiada na własność dom swojego patrona. Wszystkie obiekty mają łącznie powierzchnię ok. 20 tys. mkw.
Biblioteka Główna ma powierzchnię 1290 m2kw., z czego 570 mkw. stanowią magazyny. W czytelniach znajdują się miejsca dla 120 użytkowników, a w sali konferencyjno-szkoleniowej dla 67 osób. Zbiory biblioteczne liczą prawie 90 tys. woluminów, w tym 6,2 tys. jednostek zbiorów specjalnych. Biblioteka prenumeruje 91 tytułów czasopism i dysponuje dostępem do 27 baz danych.
Krośnieńska PANS współpracuje z 42 uczelniami z 19 krajów, najwięcej partnerów ma w Turcji (12). W ubiegłym roku powołała Wydawnictwo Naukowe Pigonianum, które publikuje serie wydawnicze Prace Naukowo-Dydaktyczne oraz Bibliotheca Pigoniana, a także roczniki „Studia Pigoniana” i „Herbalism” – zielarstwo jest unikatowym kierunkiem realizowanym w Krośnie we współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu. Uczelnia wydaje też popularny kwartalnik „Porady na Zdrowie”.
Studenckie Koło Naukowe Rotor zbudowało pojazd „Piła”, który w zawodach Shell Eco-marathon 2023 we Francji pokonał na jednym litrze paliwa 1048 km. Studenci PANS odnoszą też sukcesy sportowe. Uczelniana drużyna siatkarek sześciokrotnie zdobyła złoty medal na Akademickich Mistrzostwach Polski.
oprac. PK