Ponad połowa respondentów nie czuje wsparcia ze strony uczelni, 42% odczuwa przytłoczenie spowodowane nadmiarem obowiązków, a co piąty doświadcza niepewności jutra – wynika z badania dobrostanu i kondycji psychicznej doktorantów i młodych naukowców.
Pomysłodawcą i wykonawcą programu badawczego SCIENCE ZEN, diagnozującego dobrostan i kondycję psychiczną członków środowiska akademickiego, jest powstała w kwietniu 2021 roku Fundacja Wspierania Nauki i Rozwoju Edukacji BITECH. „Jako interdyscyplinarny zespół badawczy, postanowiliśmy z lokalizować oraz zdefiniować problemy systemowe polskich uczelni. Na różnych etapach kariery każdy z członków naszego zespołu pracował w strukturach akademickich. Dodatkowo, obserwacje i przesłanki wyniesione ze studiów doktoranckich sprawiły, że nie mogliśmy dłużej ignorować sytuacji doktorantów w Polsce” – piszą członkowie BITECH ThinkTank.
Badanie przeprowadzono w okresie od kwietnia do grudnia ub.r. Wyniki opracowano na podstawie 20 wywiadów jakościowych oraz 50 ankiet ilościowych. Większość uczestników stanowiły kobiety (70%), średnia wieku wyniosła
30,8 lat, a najliczniej reprezentowane były osoby w trakcie studiów doktoranckich (74%). Wstępna analiza uzyskanych danych pozwoliła na zarysowanie trzech głównych problemów, które przekładają się na dobrostan doktorantów i młodych naukowców.
Pierwszym jest brak wsparcia ze strony uczelni. Kwestię tę podnosiło w swoich odpowiedziach 52% badanych. Co trzeci wskazał ją jako czynnik stresogenny. Ponad połowa oceniła ten aspekt słabo (13%) lub bardzo słabo (40%). Równie krytycznie odnoszono się do organizacji pracy w swoich zespołach badawczych. W tym przypadku odsetek negatywnych ocen również przekroczył 50%. Respondenci zwracali także uwagę na brak działań związanych z promocją osiągnięć doktorantów (42% oceniło jako słabo/bardzo słabo). Nic zatem dziwnego, że doktoranci mają często poczucie bycia pozostawionymi samym sobie.
Towarzyszy im też poczucie przytłoczenia nadmiarem obowiązków i niesprawiedliwie traktowanie. Zjawiska te wywołują stres u 42% uczestników badania. Porównywalny odsetek doświadcza nadmiernego obciążenia obowiązkami przez opiekuna studiów bądź promotora rzadko albo wcale. Na pytanie, czy kojarzą występowanie zjawisk związanych z presją nadmiaru obowiązków, twierdząco odpowiedziało 40% doktorantów.
Trzecim wątkiem, relatywnie najrzadszym wśród zdefiniowanych, okazało się poczucie niepewności. Wskazało na nie 21% sondowanych. Najczęściej wiązali je z warunkami finansowymi (wysokość stypendium niepozwalająca na samodzielne funkcjonowanie, brak uznania stypendium za źródło dochodu, np. przy ubieganiu się o kredyt mieszkaniowy), izolacją od najbliższych (brak zrozumienia specyfiki pracy naukowej), bądź brakiem możliwości łączenia życia akademickiego z życiem rodzinnym.
Wśród rekomendacji, które byłyby odpowiedzią na problemy zasygnalizowane przez biorących udział w badaniu, jego autorzy sugerują włączenie w programy studiów (nie tylko doktoranckich) zajęć praktycznych, podczas których studenci poznaliby zasady zarządzania projektami, popularyzacji i promocji własnych projektów oraz ich wyników, a także zyskiwali umiejętność oceny wartości własnej pracy naukowo-badawczej. Ponadto zwracają uwagę na potrzebę reorganizacji wieloletnich stosunków władzy, funkcjonujących w ramach poszczególnych jednostek uczelni. Wreszcie wykluczenie z życia akademickiego jednostek dopuszczających się nagannych praktyk. To warunki przywrócenia doktorantom i młodym naukowcom poczucia bezpieczeństwa w uczelnianej przestrzeni.
W kwietniu BITECH ThinkTank zapowiada podobne badanie skierowane do wykładowców akademickich.
MK
Diagnoza dobrostanu i kondycji psychicznej doktorantów oraz młodych naukowców w Polsce