11 lutego obchodzimy Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce. Święto ustanowiono, by docenić kluczową rolę, jaką odgrywają kobiety i dziewczęta w środowiskach naukowych i technologicznych.
Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ na wniosek organizacji, które wspierają i doceniają dostęp kobiet i dziewcząt do nauki, technologii, inżynierii, matematyki, ich kształcenia i badań naukowych na wszystkich szczeblach edukacji. Po raz pierwszy święto obchodzono w 2016 roku. Ma ono na celu uznanie kluczowej roli, jaką odgrywają kobiety i dziewczęta w środowiskach naukowych i technologicznych.
Według ostatniego raportu Głównego Urzędu Statystycznego kobiety stanowią w Polsce 58% ogółu studiujących (706 065) i 63,2% absolwentów uczelni (185 571). Największą popularnością wśród studentek cieszą się kierunki związane z opieka społeczną, pedagogiką oraz językami. Jednak, gdy weźmie się pod uwagę tylko uczelnie techniczne, widać już wyraźną dominację mężczyzn. Odsetek pań spada w nich do 35 proc. Na kierunkach związanych z nowymi technologiami i informatyką w okresie 2015–2020 udział kobiet, zarówno na uczelniach publicznych, jak i niepublicznych, zwiększył się zaledwie o jeden punkt procentowy i wyniósł 16%. Na publicznych uczelniach technicznych trzy najpopularniejsze kierunki wśród kobiet to kosmetologia (99 proc. kobiet), pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna (98 proc.) oraz zoofizjoterapia (95 proc).
W gronie 84,7 tys. obcokrajowców studiujących w Polsce, jest 42,7 tys. kobiet. Na studiach podyplomowych kształci się 103 280 kobiet (na 149,5 tys. słuchaczy).Z kolei na studiach doktoranckich jest 12,7 tys. pań na 22,8 tys. osób. W 2020 roku stopień doktora nadano 4451 osobom, w tym 2356 kobietom (52,9%). Stopień doktora habilitowanego otrzymało 2046 osób, w tym 904 kobiety (44,2%). Nominację profesorską otrzymało 889 uczonych, w tym 327 kobiet (36,8%). Wśród blisko 90 tys. akademików zatrudnionych w szkołach wyższych pracuje 42 tys. kobiet, w tym m.in. 9 tys. profesorek, 19,4 tys. adiunktek i ponad 7 tys. asystentek
W ostatnich latach wzrósł także poziom reprezentacji kobiet na stanowiskach kierowniczych w nauce. W wyniku wyborów przeprowadzonych w 2020 roku mamy 21 rektorów w spódnicy, prawie dwa razy więcej niż w poprzedniej kadencji (12). Zawiadują nie tylko uczelniami zawodowymi (8), artystycznymi (6), pedagogicznymi (2) czy ekonomicznymi (1), ale – co chyba jest największym przełomem – również technicznymi. Po raz pierwszy w historii aż dwie kobiety w tej samej kadencji stanęły na czele politechnik: Koszalińskiej (prof. Danuta Zawadzka) i Białostockiej (prof. Marta Kosior-Kazberuk). W tej drugiej zresztą kandydatkami były tylko panie. W kobiece ręce trafiły także dwa uniwersytety klasyczne: im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (prof. Bogumiła Kaniewska) i Łódzki (prof. Elżbieta Żądzińska).
W 2021 roku odnotowano największy udział kobiet w projektach finansowanych w konkursach Narodowego Centrum Nauki. W porównaniu do 2020 r. jest to wzrost o 2,3%. Aplikacje badaczek stanowią z reguły 46–47% wszystkich (w 2019 r. – rekordowe 51%!), zaś granty 41–48%. Różnica ta wzrasta na niekorzyść kobiet, gdy weźmie się pod uwagę udział przedstawicieli obu płci w przyznanej kwocie finansowania (36:64%). Największy udział kobiet wśród kierowników projektów sfinansowanych w latach 2011–2021 odnotowano w konkursie PRELUDIUM (56:44%). Liderki przeważają w grupie nauk o życiu (57:43%).
Kobiety stanowią znaczący procent stypendystów, zarówno wśród studentów, jak i naukowców, w programach Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. Najwyższy odsetek pań występuje w przedsięwzięciach: POLONISTA (83% – adresowany do studentów studiów polonistycznych, polonoznawczych lub programów polskich realizowanych m.in. w ramach studiów slawistycznych oraz do naukowców z zagranicznych uczelni i instytucji naukowych), LEKTORZY (77,5% – celem jest nauczanie i promocja języka polskiego i kultury polskiej za granicą poprzez kierowanie lektorów języka polskiego jako obcego do zagranicznych ośrodków akademickich prowadzących lektoraty języka polskiego), ANDERS (63,9% – kierowany do młodzieży polonijnej zainteresowanej podjęciem studiów I stopnia, II stopnia lub jednolitych studiów magisterskich na polskich uczelniach).
MK, źródło: NCN, NAWA