Sejmowa komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży przyjęła zdecydowaną większością głosów projekt ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce przygotowany przez resort nauki.
Za przyjęciem Konstytucji dla Nauki głosowało 20 posłów, siedmiu wstrzymało się od głosu, a jeden był przeciw. Teraz projekt trafi do drugiego czytania w Sejmie. Reforma stwarza warunki do doskonałości naukowej, daje nowe narzędzia do skutecznego zarządzania, znacznie zwiększa finansowanie nauki, dba o zrównoważony rozwój szkolnictwa wyższego w całym kraju, wspiera uczelnie regionalne, a także proponuje nowe ścieżki kariery, zarówno dla doktorantów (szkoły doktorskie), jak i dla akademików (dydaktyczna ścieżka kariery). To wszystko sprawi, że polska nauka uwolni swój potencjał. Będzie zauważalna na arenie międzynarodowej, ale przede wszystkim – da społeczeństwu wymierne korzyści. Wejście w życie ustawy planowane jest na 1 października tego roku.
– Zmiany, jakie wprowadzamy do projektu, są wyrazem szacunku do środowiska – powiedział wicepremier Jarosław Gowin podczas pierwszego posiedzenia komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży (KENM), które odbyło się 24 maja.
– To już kolejna, trzecia tura poprawek do projektu wynikająca z konsultacji społecznych – powiedział wiceminister nauki Piotr Müller, który koordynuje prace nad ustawą. Pierwsza miała miejsce we wrześniu 2017 r. po prezentacji pierwszego ministerialnego projektu ustawy, a druga w styczniu 2018 r. po prezentacji projektu uwzględniającego uwagi zgłoszone do MNiSW w ramach konsultacji.
Najważniejsze poprawki w ustawie
Zmiany w radach uczelni – wzmocnienie autonomii uczelni: Rada uczelni to nowy organ w uczelni publicznej, składający się co do zasady z przedstawicieli środowiska pozaakademickiego. Do ustawy wprowadzono nowy przepis, który mówi, że w radach nie mogą zasiadać przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej. Wszystko po to, by wzmocnić ochronę autonomii uczelni. Kolejną nowością jest wybór przewodniczącego rady – którego będzie wskazywał senat, a nie rada uczelni (jak zakładano pierwotnie). To wzmocni kontrolę społeczności akademickiej nad radami.
Wybór rektora bez udziału rady uczelni: Również istotną zmianę w kontekście rad uczelni wprowadzono w przypadku wyborów rektora. Pierwotny projekt przewidywał, że rektora będzie mogło wybrać kolegium elektorów lub rada uczelni po zaopiniowaniu przez senat. Rządowa poprawka przyjęta przez komisję rezygnuje z tej drugiej możliwości. To kolegium elektorów ma wybrać rektora spośród kandydatów wskazanych przez radę uczelni.
Odpowiedzialność rektora: Zmianie uległ także przepis regulujący odpowiedzialność prawną rektora za podejmowane działania. Skoro Konstytucja dla Nauki wzmacnia rektora, dając mu nowe narzędzia do skutecznego zarządzania, musi być jasne, że idzie to w parze z większą odpowiedzialnością.
Student-rodzic będzie miał łatwiej: Władze uczelni będą zobowiązane zapewnić studentce, która jest w ciąży możliwość indywidualnego toku studiów. Ponadto przez pierwszy rok od przyjścia na świat dziecka zarówno ojciec, jak i matka będą mogli skorzystać z urlopu dziekańskiego lub rektorskiego. Do tej pory zależało to od uznaniowej decyzji. Teraz władze uczelni będą zobligowane ustawą, by taki urlop przyznać.
500 czasopism w ramach konkursu “Wsparcie dla czasopism naukowych”: Dwukrotnie zwiększono liczbę czasopism naukowych, które będą mogły być objęte programem „Wsparcie dla czasopism naukowych”. Program ma pomóc w wejściu polskich czasopism do międzynarodowego obiegu naukowego. Program będzie obejmował przede wszystkim czasopisma humanistyczne i społeczne.
Stypendium rektora dla sportowców już na I roku: Stypendium rektora przyznawane już od pierwszego roku studiów będą mogli otrzymywać nie tylko laureaci czy finaliści olimpiad przedmiotowych, ale również zdolni sportowcy ze znaczącymi osiągnięciami sportowymi na poziomie krajowym.
Rezygnacja z tzw. szybkiej ścieżki habilitacyjnej za granty: Zrezygnowano z możliwości uzyskania habilitacji przez osobę, która otrzymała grant przyznany przez Europejską Radę do spraw Badań Naukowych (ERC).
Uczelnie medyczne w konkursie „Inicjatywa doskonałości”: W konkursie o dodatkowe środki „Inicjatywa doskonałości – uczelnia badawcza” będą mogły brać udział także uczelnie medyczne, a nie tylko badawcze. Konkurs przewiduje dodatkowe strumienie finansowania dla uczelni badawczej na zwiększenie doskonałości naukowej.
Konstytucja dla Nauki od samego początku była konsultowana ze środowiskiem akademickim. W 2016 r. Jarosław Gowin ogłosił otwarty konkurs na napisanie założeń ustawy. Konkurs wygrały trzy niezależne grupy eksperckie, które przedstawiły projekty w marcu 2017 roku. W ramach Narodowego Kongresu Nauki ministerstwo zorganizowało dziewięć konferencji programowych w różnych ośrodkach akademickich w całej Polsce. Wzięło w nich udział niemal 5500 osób.
– Projekt ustawy nie jest propozycją Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ale propozycją środowiska naukowego – podkreślali w Sejmie przedstawiciele strony społecznej.
Podsumowanie zmian, jakie wprowadzi Konstytucja dla Nauki, można znaleźć w broszurze informacyjnej.
Źródło: MNiSW