Najstarszy, kompletny zespół generalnych metryk uniwersyteckich, przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej, został wpisany na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata.
Program Pamięć Świata powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 roku, aby utrwalić znaczenie wielowiekowego dziedzictwa dokumentacyjnego ludzkości. Polską listę utworzono 10 lat temu. Wpisywane są na nią obiekty dziedzictwa o fundamentalnym znaczeniu dla rodzimej historii i kultury, dokumentujące ważne wydarzenia i działalność wybitnych osobistości, przechowywane na co dzień w polskich archiwach, bibliotekach oraz muzeach. Wskazuje je Polski Komitet Programu UNESCO Pamięć Świata, w którego skład wchodzą przedstawiciele największych polskich bibliotek, archiwów oraz środowisk naukowych.
Tegoroczna, piąta edycja Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata objęła 17 nowych wpisów. Trafiły na nią dokumenty średniowieczne, zbiory fotografii, dzieła literackie i muzyczne. Wśród n9ich znalazły się metryki Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1400–1642. To najstarszy, kompletny zespół generalnych metryk uniwersyteckich w Polsce. Zawierają wykaz ponad 60 tys. immatrykulowanych studentów z terenu Królestwa Polskiego oraz innych krajów europejskich, z pierwszych 240 lat funkcjonowania najstarszej uczelni w Polsce. Pochodzą z czasu największej świetności Uniwersytetu Krakowskiego i zawierają wpisy dotyczące znanych osób z polskiej historii, w tym m.in.: Jana Elgota, Benedykta Hesse z Krakowa, Jana Długosza, Konrada Celtisa, Mikołaja Kopernika, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, Jana Brożka, Jana III Sobieskiego. Metryki stanowią zatem podstawowy materiał do zbiorowego portretu polskich i europejskich elit intelektualnych.
Powstanie pierwszej metryki związane jest z odnowieniem Uniwersytetu Krakowskiego przez króla Władysława Jagiełłę. Najstarsze statuty uniwersyteckie uchwalone w 1400 roku wymieniały księgę metryki jako jedno z insygniów rektorskich. Przez pierwsze cztery lata zapisy immatrykulacyjne prowadzono w formie brulionowych notatek. Księgę metryki zaczęto spisywać w 1404 roku, uzupełniając ją o starsze zapiski z lat wcześniejszych.
Każdą księgę otwiera rota przysięgi, którą studenci zobowiązani byli złożyć, a po niej następowały wpisy studentów według ustalonego schematu: imię studenta i jego ojca, miejsce pochodzenia oraz zapis o dokonaniu opłat immatrykulacyjnych. W najstarszej księdze zamieszczono także notę o odnowieniu fundacji uniwersytetu przez Władysława Jagiełłę, wykaz fundatorów i dobrodziejów, a także spis profesorów.
Księgi metryki generalnej Uniwersytetu Krakowskiego są czystopisami. Nie sporządzano też kopii tych ksiąg. Wpisów do metryki według ustalonego schematu dokonywał sam rektor bądź zaangażowany przez niego pisarz. Aktualna księga przechowywana była w lokalu rektora. Po zamknięciu w niej wpisów przekazywana była do zbiorów Biblioteki Kolegium Większego.
Metryki Uniwersytetu Krakowskiego to niejedyny obiekt dziedzictwa z Polskiej Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata, który jest przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej. Wcześniej trafiła na nią „Banderia Prutenorum” autorstwa Jana Długosza z 1448 roku – najstarsza w Europie księga chorągwi; pochodzące z 1551 roku łacińskojęzyczne wydanie dzieła „O poprawie Rzeczypospolitej” Andrzeja Frycza Modrzewskiego, a także atlas, mapa i rękopisy Eugeniusza Romera związane z jego działalnością w procesie kształtowania granic Polski w latach 1916–1920 oraz kolekcja utworów Fryderyka Chopina z lat trzydziestych i czterdziestych XIX wieku.
Łukasz Wspaniały, źródło: UJ