Badaniami różnego rodzaju dzieł sztuki, kompleksową konserwacją i restauracją zabytków, tworzeniem projektów konserwatorskich oraz rozwijaniem nowych metod konserwacji zajmie się nowo powstałe Centrum Badań i Konserwacji Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Jednostkę utworzono przy Wydziale Sztuk Pięknych UMK. Została wyposażona w najnowocześniejszą aparaturę naukowo-badawczą, m.in. mikro-dyfraktometr rentgenowski XRD, przenośny cyfrowy system RTG, mikroskop polaryzacyjny, spektrometr XRF, mikroskop metalograficzny, nowoczesne stoły dublażowe, starzeniową komorę klimatyczną i świetlną, spektrometr do badań w podczerwieni FTIR z mikroskopem ATR, zestaw do mikrofedometrii, skanujący 16-bitowy system do reflektografii w podczerwieni, system obrazowania multispektralnego, skanery i drukarki 3D oraz specjalistyczny sprzęt fotograficzny. W sumie toruńscy konserwatorzy dzieł sztuki będą mieli do dyspozycji około 115 nowych urządzeń.
Oddajemy do użytku jeden z najnowocześniejszych obiektów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, zarówno pod względem rozwiązań architektonicznych, jak i wyposażenia. Na dobre pozostanie on wizytówką i dumą naszej uczelni. Jednak budynek i jego wyposażenie to tylko warunki, które stworzą możliwości rozwoju toruńskiej szkoły konserwacji: bez jej doświadczenia i dorobku ani ten piękny budynek, ani nowoczesna aparatura nie miałyby sensu – podkreśla prof. dr hab. Andrzej Sokala, rektor UMK.
Na ponad 4 tys. mkw. ulokowano pięć laboratoriów: Badań i Konserwacji Elementów i Detali Architektonicznych, Badań i Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej, Badań Fizyko-Chemicznych i Nieniszczących, Badań i Konserwacji Papieru i Skóry, Badań i Konserwacji Sztuki Nowoczesnej oraz dwie pracownie: Fotograficzną oraz Inwentaryzacji i Badań Zabytków Architektury.
Koncepcja konserwacji zabytków jako dziedziny interdyscyplinarnej, posługującej się warsztatem badawczym nauk przyrodniczych, humanistycznych i technicznych, ma w Toruniu ponad 70-letnią tradycję. Nowa placówka zacznie działać w 2023 r. Prowadzić będzie działalność badawczą i usługową w zakresie szeroko pojętej ochrony dziedzictwa kulturowego. Będziemy wykonywać zarówno badania technologiczno-konserwatorskie, jak i praktyczną konserwację i restaurację obiektów dziedzictwa. Poza ekspertyzami dzieł sztuki zaoferujemy również inne badania na potrzeby podmiotów zewnętrznych, m.in. składu i właściwości materiałów produkowanych lub planowanych do wdrożenia – zapowiada dr hab. Magdalena Iwanicka, prof. UMK, dyrektor Centrum.
Toruńska uczelnia od dawna poszukuje i wykorzystuje innowacyjne sposoby dla poznania i ratowania dzieł sztuki. Niedawno dzięki zastosowaniu techniki dendrochronologii badacze z Wydziału Sztuk Pięknych UMK ustalili, że drewno z ponad stuletnich dębów wyciętych w 1479 r. w królewskiej Puszczy Niepołomickiej posłużyło Witowi Stwoszowi do budowy konstrukcji ołtarza w krakowskim kościele Mariackim. W 2000 roku dzięki połączeniu sił fizyków z Instytutu Fizyki i konserwatorów z Wydziału Sztuki Pięknych UMK opracowano unikalną na skalę światową metodę bezinwazyjnego badania obrazów, którą zastosowano m.in. podczas konserwacji dzieł Van Gogha i Leonarda Da Vinci. Teraz możliwości interdyscyplinarnych badań jeszcze wzrosną.
Zbliżająca się 550 rocznica urodzin naszego patrona, Mikołaja Kopernika, to ważny czas dla naszej społeczności, przypominający nam wszystkie te cechy astronoma, które stały się także fundamentem rozwoju toruńskiej szkoły konserwacji i osiągnięć kolejnych pokoleń konserwatorów: szerokie horyzonty, wszechstronność zainteresowań, głęboka wiedza, skrupulatność i wytrwałość w pracy, geniusz i odwaga. To także czas, w którym nasze miasto wspomina 25-lecie wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Z satysfakcją myślimy o tym, że toruńskie zabytki odzyskują swoje niepowtarzalne piękno w dużej mierze dzięki pracownikom, studentom i absolwentom konserwacji na naszym uniwersytecie – dodaje rektor UMK.
Centrum zaoferuje zleceniodawcom: identyfikację techniki wykonania i występujących w zabytku lub dziele sztuki nawarstwień historycznych, ocenę stanu zachowania, określenie właściwości materiałów, przyczyny zniszczeń, badania: pochodzenia, czasu powstania autentyczności obiektu, materiałów konserwatorskich, w tym badania wytrzymałościowe materiałów i konstrukcji wykorzystywanych w konserwacji i restauracji, badania starzeniowe (m.in. starzenie światłem z symulacją zmiennych warunków pogodowych) wraz z oceną zmian barwy i połysku powierzchni. Konserwatorzy opracują też szczegółowe programy prac konserwatorskich dla zabytku, wykonają konserwacje i restauracje obiektu zabytkowego oraz przygotują dokumentacje konserwatorskie.
Budowa i wyposażenie Centrum pochłonęło prawie 39 mln zł. Większa część tej kwoty – ponad 30 mln zł – pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach projektu Monumentum Sonus Visio. Akademickie Centra Przemysłów Kreatywnych Kultury, Sztuki i Ochrony Zabytków.
Projekt jest realizowany w ramach konsorcjum zawartego pomiędzy UMK a Wyższą Szkołą Gospodarki w Bydgoszczy. Nad Brdą powstało pięć laboratoriów badawczych zlokalizowanych w budynkach WSG: Dźwięku, Poligrafii Designu, Audio-wizualne, Użyteczności i Neurokognitywistyki, Programowania, Projektowania i Szybkiego Prototypowania Oprogramowania oraz Układów Robotyki. Całkowita wartość projektu wyniosła ponad 50 mln zł, a unijne dofinansowanie przekroczyło 38 mln zł.
Marcin Behrendt, źródło: www.portal.umk.pl