Zmarł profesor Henryk Samsonowicz, wybitny historyk mediewista z Uniwersytetu Warszawskiego, rektor tej w latach 1980–82. Jako minister edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego przyczynił się do powstania „Forum Akademickiego”.
Urodził się 23 stycznia 1930 roku w warszawskiej rodzinie o szlacheckich korzeniach, pieczętującej się herbem Samson. Studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, na którym w 1950 r. uzyskał tytuł magistra. Jego wykładowcami byli najważniejsi wychowawcy powojennego pokolenia historyków, m.in. Aleksander Gieysztor, Witold Kula, Tadeusz Manteuffel czy Stanisław Herbst. Po zakończeniu studiów rozpoczął współpracę ze stołeczną uczelnią jako asystent, kontynuując równocześnie pracę naukową. W roku 1954 obronił pracę doktorską na Wydziale Historycznym, gdzie w 1960 r. uzyskał także habilitację.
Od roku 1967 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Historycznego, a w latach 1970–73 był jego dziekanem. W czasie wydarzeń marcowych w 1968 r. jako członek Wyższej Komisji Dyscyplinarnej przy ministrze oświaty i szkolnictwa wyższego jedyny głosował przeciw zwolnieniu z pracy gdańskiego prof. Damazego Tilgnera z Politechniki Gdańskiej.
W 1971 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a 10 lat później został profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych. W okresie 1975–80 piastował stanowisko dyrektora Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. W roku 1975 był inicjatorem pierwszej olimpiady historycznej, która do dziś jest najważniejszym konkursem wiedzy historycznej dla młodzieży licealnej. Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych działał w zainicjowanej przez siebie Komisji Mediewistycznej Polskiego Towarzystwa Historycznego.
W 1980 r. zaangażował się w działalność NSZZ „Solidarność”. Nowa atmosfera polityczna i powszechny szacunek, którym był darzony, doprowadziły do jego wyboru na stanowisko rektora Uniwersytetu Warszawskiego. Władze komunistyczne zaakceptowały decyzję społeczności uniwersyteckiej. W kwietniu 1982 roku został zmuszony do ustąpienia ze stanowiska. Na znak protestu wystąpił również z PZPR. W 1989 roku brał udział w obradach Okrągłego Stołu, parę miesięcy później wszedł do rządu Tadeusza Mazowieckiego, gdzie objął tekę ministra edukacji.
Prof. Henryk Samsonowicz był wybitnym mediewistą. Tematyka, której poświęcił najwięcej czasu, to dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce, historia Hanzy oraz dzieje zakonu krzyżackiego, okresy narodzin polskiej państwowości, a także schyłku średniowiecza oraz rola mitu w historii. Jest autorem ok. 800 prac naukowych, w tym 16 książek i podręczników uniwersyteckich, kilkuset artykułów i ponad 200 recenzji. W 1971 r. ukazała się jego najsłynniejsza książka – w „Złotej jesieni polskiego średniowiecza” odmalował szeroką panoramę polskiego życia politycznego i społecznego okresu między schyłkiem panowania Piastów a powstaniem Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Inne jego najbardziej znane prace to: „Późne średniowiecze miast nadbałtyckich. Studia z dziejów Hanzy nad Bałtykiem w XIV–XV w.” (1968), „Miejsce Polski w Europie” (1995), „Tysiącletnie dzieje” (wspólnie z Januszem Tazbirem) (1997) czy „Historia Polski do roku 1795” (2000), „Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy” (2000).
Uznanie środowiska naukowego dla dorobku Henryka Samsonowicza przejawiało się w powierzaniu mu licznych funkcji. Przewodniczył Polskiemu Towarzystwu Historycznemu oraz Wydziałowi Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk. Przyjęto go w poczet członków Polskiej Akademii Umiejętności oraz towarzystw zagranicznych – Academia Europaea w Londynie, Académie des Belles Lettres w Paryżu, Hansischer Geschichtsverein oraz Instituto Internazionale di Storia Economica „Francesco Datini”. Jego twórczość jest znana i ceniona poza granicami Polski. Wyrazem uznania dla jego dorobku były też doktoraty honorowe m.in. Dusquesne University w Pittsburgu, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytetu Marii-Curie Skłodowskiej w Lublinie.
Jako minister edukacji narodowej prof. Samsonowicz przyczynił się do powstania „Forum Akademickiego”. To on bowiem w początku roku 1991 ogłosił konkurs na koncepcję nowego czasopisma akademickiego. Wygrał go Piotr K. Kuty, twórca i ówczesny redaktor „Przeglądu Uniwersyteckiego KUL”. Jego koncepcja nowego czasopisma zyskała uznanie komisji konkursowej, a jednym z jej atutów było umiejscowienie redakcji poza Warszawą. W ten sposób powstał „Przegląd Akademicki”, którego kontynuatorem jest „Forum Akademickie”. W tym roku mija 30 lat od stworzenia redakcji i wydania w końcu grudnia 1991 numeru „zerowego” „Przeglądu Akademickiego”. Od stycznia 1992 r. zaczął on się ukazywać regularnie, a w połowie 1994 r. tytuł został zastąpiony przez „Forum Akademickie” (pod tą samą redakcją i przy zachowaniu ciągłości wydawniczej).
PK, MK, źródło: PAP