Prof. Ada Yonath, która za pionierskie prace nad strukturą i funkcją rybosomów otrzymała w 2009 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii, została 26 maja doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Najstarsza polska uczelnia nadała prof. Adzie Yonath najwyższą godność honorową za pionierskie i przełomowe osiągnięcia naukowe w dziedzinie badań nad trójwymiarową strukturą rybosomów w rozdzielczości atomowej, identyfikację protorybosomu jako łącznika między światami zdominowanymi przez RNA i RNA-białko, wprowadzenie do badań krystalograficznych nowych, rewolucyjnych koncepcji i narzędzi oraz pokazanie, w jaki sposób antybiotyki blokują proces translacji białek na rybosomach bakteryjnych. Noblistka została również uhonorowana za działalność na rzecz Uniwersytetu Jagiellońskiego – za pracę w Międzynarodowym Komitecie Doradczym Małopolskiego Centrum Biotechnologii i współpracę naukową z Wydziałem Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii.
Mająca polskie korzenie prof. Ada Yonath w swojej pracy badawczej skupia się na biosyntezie białek, antybiotykach hamujących tę biosyntezę, chorobach związanych z mutacjami rybosomalnymi oraz na pochodzeniu życia. Jest dyrektorem Kimmelman Center for Biomolecular Structures w Instytucie Naukowym Weizmanna w Izraelu, w którym wcześniej uzyskała doktorat, a obecnie pracuje na stanowisku profesora. W 2009 roku, wspólnie z Venkatramanem Ramakrishnanem i Thomasem Steitzem, otrzymała Nagrodę Nobla za badania nad strukturą i funkcją rybosomów.
Jak przypomniał w laudacji prof. Kazimierz Strzałka, Ada Yonath urodziła się w Jerozolimie. Jej rodzice wyemigrowali z Polski jeszcze przed II wojną światową. Po ukończeniu bardzo prestiżowej szkoły podstawowej „Beit Hakerem” kontynuowała edukację w szkole średniej, a potem studiowała chemię, biochemię i biofizykę na Hebrew University w Jerozolimie. Z tematyką medyczną zetknęła się po raz pierwszy podczas odbywania obowiązkowej służby wojskowej w wojskach medycznych. Szczególnie interesowały ją badania strukturalne i poznanie wysokorozdzielczej struktury kolagenu.
W międzynarodowych sferach naukowych jej projekt opisania przestrzennej struktury rybosomu spotykał się z niedowierzaniem, a nawet z sarkazmem i ostracyzmem. Nazywano ją „tak zwanym naukowcem”, „światową marzycielką” „osobą kierującą się fantazjami” i innymi bardziej dosadnymi określeniami. Jednak ona realizowała zaplanowane badania, nie przejmując się krytycznymi uwagami ówczesnego środowiska naukowego – podkreślił prof. Kazimierz Strzałka.
Dodał, że uzyskane wyniki mają ogromne znaczenie dla zrozumienia funkcjonowania rybosomu i wyjaśnienia molekularnego mechanizmu biosyntezy białka. Otworzyły one możliwość dalszych, niezmiernie ważnych badań dotyczących molekularnego mechanizmu oddziaływania tych struktur z antybiotykami. Obecnie zespół kierowany przez prof. Yonath koncentruje się nad tymi zagadnieniami zarówno w aspekcie uzyskiwania przez bakterie oporności na antybiotyki, jak i poszukiwania nowych skutecznych antybiotyków.
Prof. Ada Yonath, dziękując za wyróżnienie, sporo uwagi poświęciła innej noblistce – Marii Skłodowskiej-Curie.
Jej postawa niewątpliwie pchnęła moje zainteresowania ku medycynie. Dziękuję Marii Skłodowskiej-Curie za sposób, w jaki wpłynęła na moje badania naukowe i karierę. Chciałabym być tak twórcza i pełna wyobraźni jak ona – przyznała prof. Ada Yonath.
Łukasz Wspaniały, źródło: UJ