Wystawa archiwalnych zdjęć i dokumentów z historii Niezależnego Zrzeszenia Studentów wyruszyła w Polskę. Do grudnia odwiedzi większe ośrodki akademickie. Dwa pierwsze przystanki to Dworzec Centralny w Warszawie i dworzec Lublin Główny.
Niezależne Zrzeszenie Studentów obchodzi w tym roku jubileusz 40-lecia. Powstało 22 września 1980 w wyniku pamiętnych wydarzeń i strajków robotniczych, będących sprzeciwem wobec ówczesnego reżimu politycznego. W rocznicę powstania organizacji w całej Polsce będzie można obejrzeć archiwalne zdjęcia i dokumenty z historii NZS. Będzie się można dowiedzieć, jakie były początki NZS-u oraz jakie zmiany zaszły w przeciągu tych czterech dekad.
Wystawa, które powstała przy wsparciu merytorycznym Instytutu Pamięci Narodowej, będzie przez najbliższych pięć miesięcy jeździła po całej Polsce, zatrzymując się na dworcach PKP. Objazd zainaugurowano w miniony weekend na dworcach w Warszawie i Lublinie. Kolejne przystanki to:
Wystawę będzie można oglądać również od września do listopada na wybranych placówkach pocztowych w: Warszawie, Wrocławiu, Katowicach, Gorzowie Wielkopolskim, Krakowie.
Obchody jubileuszu przebiegają pod hasłem „NZS – Pokolenia Przemian”. Zainaugurował je II Bal Alumnów (22 lutego w Arkadach Kubickiego). W lutym na warszawskiej „Patelni” eksponowany był mural przedstawiający historię i działania NZS. Obrazował przemiany, jakie zaszły w Polsce od 1980 roku. Jedną z uwiecznionych postaci był Staszek Pyjas, który stał się symbolem młodzieżowego ruchu opozycyjnego.
W październiku w Warszawie zaplanowano koncert wieńczący obchody. To trzecie takie wydarzenie zorganizowane z okazji rocznicy powstania NZS. Poprzednie, pięć i dziesięć lat temu, odbyły się na Rynku Głównym w Krakowie i na Placu Defilad w Warszawie. Zagrali wówczas m.in.: Fish Emade, The Dumplings, Maciej Maleńczuk, Elektryczne Gitary, Oddział Zamknięty, O.S.T.R., Organek.
Choć sąd zarejestrował NZS 17 lutego 1981 roku, to kluczowym momentem w historii jej powstania były wydarzenia rozgrywające się w Gdańsku sześć miesięcy wcześniej. 27 sierpnia 1980 roku, w ślad za żądaniami strajkujących robotników, swoje postulaty ogłosili także studenci. Chodziło m.in. o przywrócenie autonomii szkołom wyższym, ograniczenie cenzury i ilości zajęć w studium wojskowym oraz przede wszystkim powołania organizacji studenckiej, która połączy wszystkie regionalne komitety studenckie wspólnym statutem i będzie całkowicie niezależna od władzy państwowej. Już 2 września 1980 r. powołany zostaje Tymczasowy Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów Polskich Uniwersytetu Gdańskiego. Ale za początek NZS uznaje się datę 22 września, kiedy na Politechnice Warszawskiej dochodzi do spotkania przedstawicieli regionalnych komitetów z całej Polski. Niespełna miesiąc później odbył się pierwszy Zjazd Delegatów Komitetów Założycielskich Niezależnych Organizacji Studenckich. Podczas niego uchwalono projekt statutu oraz wyłoniono Ogólnopolski Komitet Założycielski, w skład którego weszli: Mirosław Augustyn, Piotr Bikont, Wojciech Bogaczyk, Stefan Cieśla, Jacek Czaputowicz, Teodor Klincewicz, Barbara Kozłowska, Maciej Kuroń, Krzysztof Osiński, Leszek Przysiężny i Marek Sadowski.
W styczniu 1981 r. „enzetesiacy” z Łodzi rozpoczęli najdłuższy strajk okupacyjny w Europie. Przez 29 dni zajmowali budynek Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, domagając się m.in. rejestracji NZS-u, zniesienia przymusu nauczania języka rosyjskiego i przedmiotów indoktrynacyjnych, zniesienia cenzury w wydawnictwach naukowych, prawa do swobodnego wyjazdu za granicę oraz uwolnienia więźniów politycznych i ukarania winnych stłumienia protestów robotniczych w grudniu 1970 r. „Solidarne czekanie”, w którym uczestniczyło 10 tys. osób, zmusiło władze komunistyczne do rejestracji NZS. Przez siedem lat, od 1982 do 1989 roku, organizacja działała nielegalnie (do 1986 r. w podziemiu). Ponowna rejestracja nastąpiła 22 września 1989 roku.
Aktualnie do NZS należy 1500 członków, a tysiąc kolejnych osób jest sympatykami. Liczba ta utrzymuje się od kilku lat. Na czele NZS stało dotąd 26 przewodniczących z 20 uczelni, najczęściej z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (4) i Uniwersytetu Warszawskiego (3). Pierwszym czteroosobowym Zarządem Krajowym kierował Jarosław Guzy z Uniwersytetu Jagiellońskiego, a jego zastępcami byli: Leszek Przysiężny, Teodor Klincewicz, Wojciech Walczak.
NZS działa obecnie na 29 uczelniach, w tym m.in. we wszystkich uniwersytetach ekonomicznych, jednym medycznym (w Białymstoku), dziewięciu uczelniach technicznych oraz w PWSZ w Tarnowie. Najwięcej aktywistów jest na Uniwersytecie Warszawskim (108 członków i 182 sympatyków), w Szkole Głównej Handlowej (125 + 104) oraz na Uniwersytecie Gdańskim (84 + 77).
Uczelniane NZS-y cieszą się dużą autonomią, co oznacza możliwość realizowania przez nie swoich projektów, ale nie brakuje także inicjatyw ogólnopolskich. Jedną z najstarszych jest Wampiriada (zainaugurowana w 2000 r., od 2002 r. jako projekt krajowy). W ostatniej, jesiennej, odsłonie akcji oddawania krwi na 20 uczelniach zebrano 3371 donacji, czyli 1517 litrów krwi. Od 11 lat organizowany jest konkurs „Studencki Nobel”, którego celem jest uhonorowanie żaków wyróżniających się swoją ambicją i zaangażowaniem w dziewięciu kategoriach. W ub.r. napłynęło 150 zgłoszeń. NZS przeprowadza też KOnkurs KOnstrukcji Studenckiej KOKOS, wyłaniający najbardziej utalentowanych konstruktorów spośród studentów najlepszych polskich uczelni technicznych. Ponadto: Ogólnopolski Konkurs Fotografii Studenckiej, Drogowskazy Kariery – program edukacyjny podnoszący kompetencje studentów oraz ich konkurencyjność na rynku pracy, a także nieodpłatne spotkania, pokazy i warsztaty filmowe w ramach projektu „Prawie kino”.
MK
Patrycja Serafin, przewodnicząca NZS: Bezkompromisowi i nieobojętni
Jarosław Guzy, pierwszy przewodniczący NZS: Byliśmy studencką „Solidarnością”
Jan Strojnowski: Jak powstał NZS na KUL