Politechnika Lubelska utrzymuje pozycję lidera polskiej wynalazczości. Jej naukowcy uzyskali w ubiegłym roku 88 patentów na swoje wynalazki. Kolejne miejsca na podium zajmują: Politechnika Śląska i Politechnika Wrocławska.
Z zestawienia za rok 2022 przygotowanego przez Urząd Patentowy RP wynika, że zarówno pod względem zgłoszeń patentowych, jak i liczby otrzymanych praw wyłącznych przodują uczelnie, głównie techniczne (w pierwszej dziesiątce do tej kategorii nie należą tylko: czwarty w rankingu Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu z 56 patentami i siódmy Uniwersytet Śląski – 47). Firmy wysłały w raportowanym okresie 1154 wnioski, podczas gdy szkoły wyższe 1375. Jeśli chodzi o udzielone patenty to rozpiętość jest mniejsza, ale też na korzyść uczelni (975 vs. 842).
Znamienne, że aby stanąć na podium akademickiej wynalazczości w 2021 roku trzeba było osiągnąć wynik trzycyfrowy. Politechnika Lubelska, zajmując wtedy pozycję lidera, miała na swoim koncie 136 wynalazków. Tym razem poprzeczka była zawieszona znacznie niżej – dość powiedzieć, że z najnowszym wynikiem lubelska uczelnia zamknęłaby wówczas pierwszą dziesiątkę. Mimo to jako jedyna obroniła miejsce na podium z poprzedniego rankingu, zdecydowanie wyprzedzając Politechnikę Śląską (65) i Politechnikę Wrocławską (57).
Nasz pomysł polega na systematycznej pracy. Trzeba najpierw uświadomić ludziom potrzebę patentowania. Ja sam jeszcze 20 lat temu nie patentowałem nowych rozwiązań, bo chciałem natychmiast publikować wyniki, a na patent trzeba było sporo czekać, dzisiaj zresztą też. Aż przyszedł taki moment, gdy zaczęło to być ważne przy ewaluacji uczelni. Zatem, nie ukrywam tego, zaczęliśmy patentować nowe rozwiązania również pod kątem ewaluacji. Zacząłem upowszechniać ten pomysł na Wydziale Mechanicznym, który był pod tym względem liderem, i jest nim zresztą do dziś. Za jego przykładem poszli także pracownicy pozostałych wydziałów, którzy patentują coraz więcej. Przede mną były inne grupy patentujące, np. naukowcy z katedry prof. Roberta Sikory, który jako jeden z pierwszych w naszej uczelni patentował i prezentował wynalazki na wystawach. Potem dołączyły kolejne zespoły, ludzie zaczęli patrzeć jeden na drugiego, motywować się i konkurować. W końcu powstała polityka uczelni wspierająca patentowanie. Zaczęliśmy od szkoleń, a od kilku dobrych lat mamy już system. Na wydziałach działają komisje ds. komercjalizacji. Od lat mamy rzecznika patentowego, dzisiaj są to dwie osoby, bo obciążenie pracą bardzo wzrosło. Ich rola jest nie do przecenienia. Tylko w ubiegłym roku mieliśmy 175 zgłoszeń patentowych – mówił w niedawnej rozmowie na łamach „Forum Akademickiego” prof. Zbigniew Pater, rektor Politechniki Lubelskiej.
Dodał, że na uczelni stworzono Fundusz Komercjalizacji, który powstaje z narzutów na usługi dla otoczenia społeczno-gospodarczego. Z niego opłacane są zgłoszenia i patenty.
Natomiast późniejsze utrzymanie patentu w mocy to osobna sprawa. Komisja ds. komercjalizacji analizuje potencjał komercjalizacyjny naszych patentów i albo decyduje o jego podtrzymaniu, albo wycofujemy się z finansowania i zostają nam punkty do ewaluacji, co też przekłada się na pozycję i środki finansowe uczelni. Ponieważ tych środków jest coraz więcej, chcemy przeznaczyć je np. na wykonywanie demonstratorów, żeby nie wychodzić do biznesu z samym pomysłem, ale z gotowym urządzeniem, z pokazem konkretnych możliwości. Przed pandemią mieliśmy wpływy z komercjalizacji na poziomie 8 mln zł, a subwencję 120 mln. Jest to zatem istotny element naszego budżetu. Jednak w trakcie pandemii te dochody spadły do 4 mln; teraz znów rosną. Myślę, że to zależy od dostępności funduszy unijnych. Firmy, które zabiegają o nowe rozwiązania, równolegle poszukują źródeł ich finansowania. Jeżeli pojawią się nowe pieniądze na innowacje, my też to odczujemy – przyznał rektor PL.
W czołówce zestawienia UPRP, oprócz wspomnianych już wyżej uczelni, znalazły się także: Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie (56) oraz politechniki: Łódzka (55), Rzeszowska (44), Gdańska (43) i Poznańska (42). Spoza uczelni najwyżej – na 27 miejscu – uplasował się Instytut Tele- i Radiotechniczny należący do Sieci Badawczej Łukasiewicz.
W sumie w zestawieniu ujęto 15 uczelni technicznych, 9 uniwersytetów klasycznych, 3 przyrodnicze i 1 medyczny. W gronie ponad 30 sklasyfikowanych podmiotów znalazły się także m.in.: jedna uczelnia zawodowa (Akademia Kaliska – 10 wynalazków) i jeden instytut Polskiej Akademii Nauk (Instytutu Chemii Fizycznej – 10 wynalazków).
Z ponad 2,2 tys. patentów i ponad 500 praw ochronnych przyznanych polskim wynalazcom najwięcej było autorstwa pracowników jednostek naukowych (48,67%), w tym uczelnianych (975), z instytutów badawczych (164) i jednostek PAN (64). Wszystkie kategorie, łącznie z firmami i osobami fizycznymi, otrzymały znacznie mniej patentów niż rok wcześniej: szkoły wyższe o blisko 600, instytuty badawcze o ponad 140, jednostki PAN o 26. Najwięcej decyzji dotyczyło nowatorskich rozwiązań w zakresie pomiarów (174), inżynierii lądowej (147), innych maszyn specjalistycznych (138), chemii wysokogatunkowych związków organicznych (133) i tworzyw, metalurgii (116).
W 2022 r. do UPRP wpłynęło 28 457 zgłoszeń (rok wcześniej było ich ponad 35 tys.). Udzielono 26 878 praw wyłącznych na przedmioty własności przemysłowej. Do ochrony zgłoszono blisko 4 tys. wynalazków i wzorów użytkowych (mniej o blisko 300 niż w 2021 r.). Dominowały aplikacje w dziedzinie inżynierii lądowej, pomiarów i technologii medycznych.
Na miano najbardziej innowacyjnych województw zasłużyły w ubiegłym roku: mazowieckie (371 patentów), śląskie (269), małopolskie (213) i dolnośląskie (179). Na koniec grudnia w Polsce pozostawało w mocy 373 952 prawa wyłączne na przedmioty własności przemysłowej, w tym m.in. 16 243 patenty na wynalazki, 3529 praw ochronnych na wzory użytkowe i 94,1 tys. patentów europejskich.
Mariusz Karwowski
