28 czerwca br. na Wydziale Humanistycznym UMCS odbyło się spotkanie poświęcone ważnej publikacji pracowników Instytutu Filologii Polskiej UMCS. Mowa o tomie „Praca ludzka w perspektywie interdyscyplinarnej”. Książka została pomyślana jako forma upamiętnienia człowieka, który idei „pracy ludzkiej” był oddany bez reszty. Był nim przedwcześnie zmarły Andrzej Bączkowski (1955–1996), pracownik Wydziału Prawa i Administracji UMCS, działacz społeczny i minister pracy, zasłużony zarówno dla nowego sposobu myślenia o pracy, jak też szukania praktycznych form jej organizacji.
Sylwetkę Andrzeja Bączkowskiego we wstępnym szkicu przedstawiła jego koleżanka z Zakładu Prawa Pracy UMCS, prof. Teresa Liszcz, a do jego dokonań i praktycznej filozofii pracy nawiązali trzej jego następcy na stanowisku ministrów pracy: Michał Boni, Jerzy Hausner i Władysław Kosiniak-Kamysz. Wszyscy trzej byli ministrowie zgodnie odwoływali się do antropologii pracy Jana Pawła II zawartej w encyklice Laborem exercens i filozofii Józefa Tischnera, głosiciela koncepcji dialogowości pracy i autora Etyki solidarności.
Redaktorzy publikacji wyszli z założenia, że procesy pracy angażują różne podmioty: pracodawców i pracobiorców, związki zawodowe i państwo z całą siecią jego instytucji, organa samorządowe i organizacje pozarządowe i że w związku z tym pojęcie pracy jest uwikłane w konflikty interesów i dialektyczne przeciwieństwa: towaru rynkowego i wartości ludzkiej, reprodukcji i twórczości, posłuszeństwa i wolnego wyboru, tego, co prywatne i tego, co ma walor społeczny. Podmioty te mają prawo i powinność mówić własnym głosem, ich stosunek do problemu pracy musi być silnie zróżnicowany, a wspólnym zadaniem jest poszukiwanie między nimi względnej równowagi i harmonizacji, jednak zawsze z preferencją dla czynnika ludzkiego, to znaczy z akcentem na personalny wymiar pracy, na jej widzenie z perspektywy pojedynczego człowieka, jego potrzeb i jego godności jako pracownika.
Zainicjowana po przewrocie politycznym w roku 1989 transformacja ustrojowa radykalnie przeorała rynek pracy, wprowadzając w miejsce socjalistycznego nakazu zatrudnienia liberalne reguły kapitalistyczne; u progu XXI wieku powstały nowe technologie, nowe formy organizacji pracy, nowe zawody, wkroczyła robotyzacja i komputeryzacja, pojawiła się nowa filozofia pracy typowa dla społeczeństwa konsumpcyjnego i informacyjnego, „społeczeństwa bez pracy”. Ostatnich kilka lat to z kolei przechodzenie od rynku pracodawcy do rynku pracownika. Zmiany tego typu nie dotyczą tylko naszego kraju, przeciwnie, mają zasięg europejski i międzynarodowy (z artykułu prof. Jerzego Bartmińskiego).
Drugi dział w tomie otwiera z kolei tekst prof. Stanisława Michałowskiego, rektora UMCS, z którego inicjatywy w polu zainteresowań autorów znalazły się także problemy pracy w kontekście polskiego systemu edukacji. Trzeci, najobszerniejszy dział książki jest poświęcony pracy w świetle literatury pięknej i publicystyki. Znalazły się tu prace literaturoznawców nawiązujące do wciąż aktualnych myśli klasyków: Cypriana Norwida, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa i Stanisława Brzozowskiego, jak też autorów bliższych czasowo i całkiem współczesnych (tekst prof. Arkadiusza Bagłajewskiego o literackich świadectwach nowego traktowania pracy w czasach transformacji ustrojowej w Polsce). Czwarty blok ma charakter językoznawczy i przynosi rekonstrukcję obrazów pracy w polszczyźnie ogólnej (prof. Jerzy Bartmiński) i ludowej oraz cztery studia wychodzące już poza obręb języka polskiego.
Aneta Adamska
Zdjęcia. Bartosz Proll