Laboratorium Katedry Psychologii Eksperymentalnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II otrzymało imię swojego twórcy i wieloletniego szefa – prof. Piotra Francuza. Wybitny psycholog i nauczyciel akademicki zmarł w listopadzie 2020 roku.
Laboratorium Katedry Psychologii Eksperymentalnej KUL to specjalistyczna jednostka naukowa, która prowadzi badania eksperymentalne m.in. percepcję i aktywność mózgu z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu. Powstała w 2009 roku w podziemiach Collegium Norwidianum. W czterech specjalnie przystosowanych pomieszczeniach naukowcy badają m.in. wpływ mediów audiowizualnych na człowieka. Wykorzystują do tego celu urządzenie do obserwacji ruchów gałki ocznej (eye-tracker). Jest ono w stanie wykonać 1250 pomiarów na sekundę. Z najwyższą precyzją śledzi każde drgnienie oka. Wiadomo więc, na czym koncentrował swoją uwagę widz oglądający np. reklamę oraz jak długo konkretny obiekt przykuwał jego wzrok.
Laboratorium ma charakter głównie badawczy, ale służy także studentom, głównie tym, którzy prowadzą badania w ramach swoich prac magisterskich wokół neuronauki poznawczej – opisuje dr hab. Wacław Bąk, prof. KUL, dyrektor Instytutu Psychologii KUL.
Jeden z projektów realizowanych w laboratorium przez prof. Piotra Francuza dotyczył reakcji mózgu na obcowanie z pięknem. Wiedząc, że przy każdym akcie percepcji, w zależności od tego, czy dotyczy on rzeczy pięknej, czy nie, uaktywniają się w mózgu różne struktury, skupił się na obiektach intencjonalnie wytworzonych przez człowieka, głównie obrazach malarskich, i tym, dlaczego ludzie się różnią w odbiorze tego samego dzieła.
Odwiedzając po wielokroć różne miasta, często wstępuję do muzeów kierowany chęcią zobaczenia po raz kolejny obrazów, które w sposób wyjątkowy mnie do siebie przyciągają. „Bulwar Montmartre nocą” Camille’a Pissarra w National Gallery w Londynie, „Panny z Awinionu” Pabla Picassa w Museum of Modern Art w Nowym Jorku lub niezwykle inspirująca „Wielka szyba” Marcela Duchampa mają w sobie to coś, co sprawia, że odczuwam przyjemność z ich oglądania. Jako naukowca zainteresowały mnie zarówno motywy tych preferencji, skąd się one biorą, jak i cały kontekst biologiczny temu towarzyszący – tłumaczył przed laty autorom książki W naukowym tyglu. Lubelskie innowacje badawcze.
Uczestnicy eksperymentu oglądali portrety z kolekcji Pałacu w Wilanowie. Badacze dla każdego z kilku prezentowanych obrazów zidentyfikowali fragmenty, mające kluczowe znaczenie w końcowym sądzie estetycznym, wysnuwając wniosek, że to właśnie one stanowią podstawę do oceny danego dzieła. Można patrzeć na kilka takich
miejsc, ale tylko niektóre okazują się naprawdę istotne. Na pewno nie obraz jako całość. O tym, czy uznamy go za piękny, zadecydują efekty, które w nas wzbudzi: przykuje tajemniczością, da poczucie bliskości z oglądaną sceną, pozwoli doznać jej uchwycenia we właściwym momencie. Decyzja ta jest uwikłana w ogromną liczbę kontekstów, jak choćby wcześniejszych doświadczeń widza, jego wiedzy, tego, co do tej pory widział. W jednej milisekundzie cała historia życia ogniskuje się w gwałtownej, natychmiastowej reakcji, której efektem jest werdykt: podoba się lub nie.
Ten sąd jest przy tym bezinteresowny. Jedyną korzyścią jest przyjemność wynikająca z faktu obcowania z czymś pięknym. Nie wiąże się ona jednak z imperatywem zakupu. Samo doświadczanie piękna i jego przeżywanie, motywuje do odwiedzania sal wystawowych – przekonywał prof. Piotr Francuz.
Twórca i wieloletni szef Laboratorium zmarł 14 listopada 2020 r. W czwartek, 21 kwietnia, został patronem pracowni, którą kierował od momentu jej powstania. W latach 2012–2020 był także dyrektorem Instytutu Psychologii KUL i szefem Katedry Psychologii Eksperymentalnej KUL.
Gdy wspominam prof. Francuza, który niespodziewanie i zaskakująco odszedł od nas półtora roku temu, to myślę o trzech jego najważniejszych cechach: otwartości, ciekawości i wyrazistości. Był badaczem niezwykle wyrazistym, wszyscy wiedzieliśmy co myśli, ale jednocześnie był osobą bardzo otwartą i ciekawą świata. Myślę, że Laboratorium Katedry Psychologii Eksperymentalnej KUL odzwierciedla tę jego otwartość i gotowość do wprowadzania nowych rzeczy – podkreślił dr hab. Wacław Bąk, dyrektor Instytutu Psychologii KUL.
Wydarzenie stało się także okazją do zaprezentowania najnowszego wydania zeszytu „Annals of Psychology”, poświęconemu prof. Piotrowi Francuzowi i jego badaniom.
MK