Efektem wielomiesięcznej pracy uczonych związanych z Wydziałem I PAN jest Raport środowiska naukowego PAN dotyczący integracji europejskiej i miejsca Polski w tym procesie. Przedstawia gruntowną, wielopłaszczyznową analizę problemów, jakie rysują się w relacjach polsko-europejskich. Autorzy skupili się głównie na napięciach, zagrożeniach i dylematach w naszych stosunkach ze Wspólnotą. Redaktorem raportu jest prof. Jerzy Wilkin, członek rzeczywisty PAN. Raport został przedstawiony na 135. Sesji Zgromadzenia Ogólnego PAN 7 grudnia 2017 roku.
We wstępie do raportu czytamy: „W artykule 2. Traktatu o Unii Europejskiej stwierdza się: «Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn». Przepis ten wyraża podstawy aksjologiczne Unii Europejskiej i realizowanych przez nią polityk. Niniejszy raport powstał jako reakcja na nasilające się w naszym kraju zjawiska naruszania tych wartości, a więc podważania fundamentów, na których opiera się funkcjonowanie Unii Europejskiej, do której należymy od 2004 roku”.
Autorzy raportu starli się odpowiedzieć na kilkanaście kluczowych z punktu widzenia naszej integracji z UE pytań. Należały do nich m.in.: Na czym polega cywilizacyjne i prorozwojowe znaczenie integracji europejskiej dla naszego kraju? Czy i kiedy Unia Europejska może kontrolować przestrzeganie zasad praworządności w kraju członkowskim? Jak wygląda podział kompetencji między UE a państwami członkowskimi? Czym są wartości określone w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej, w tym reguły państwa prawa, demokracji i poszanowania wolności? Jak silnie Polska jest już zakorzeniona w systemie instytucjonalnym i wartościach UE? Czy uprzedzenia antyimigranckie oddalają nas od Unii? Czy system edukacyjny w Polsce odpowiada nowoczesnym wzorcom kształcenia i standardom UE? Jak edukować społeczeństwo, a zwłaszcza ludzi młodych, w dzisiejszej atmosferze wzrostu nastrojów nacjonalistycznych oraz negowania idei, na których oparto i rozwinięto integrację europejską? Co może sprowadzić Polskę na peryferia integracji europejskiej? Czy i w jakiej sytuacji polskie społeczeństwo (jego większość) skłonne byłoby zaakceptować wyjście Polski z UE? W kierunku jakiego modelu kapitalizmu Polska będzie prawdopodobnie ewoluować, jeśli znacząco rozluźni związki z głównym nurtem integracji europejskiej?
Raport zawiera także dodatek dotyczący transferów finansowych pomiędzy Polską a budżetem Unii Europejskiej w okresie od 1 maja 2004 do 30 września 2017 r. Saldo tych transferów jest wyraźnie pozytywne. W dotychczasowym okresie członkostwa Polski w UE do naszego kraju z budżetu UE wpłynęło 139 415 mln EURO, wpłaty Polski do Budżetu UE w tym okresie wyniosły 46 353 mln EURO. Polska była największym beneficjentem transferów z budżetu UE. Udział naszego kraju w całości tych transferów wyniósł 11%.
Nie dziwi zatem jeden z wniosków płynących z raportu: „Obecnie w Polsce realizowane są zmiany w prawie, które sumarycznie można określić jako fazę instytucjonalizacji populizmu ekonomicznego i politycznego. Jeśli proces ten się powiedzie, to polski model kapitalizmu ulegnie trwałemu przeobrażeniu w kierunku niższej dynamiki rozwojowej i większej podatności na kryzysy. Ponowne silniejsze ukierunkowanie kraju na proces integracji europejskiej jest najlepszym sposobem ograniczenia tych zagrożeń”.
W wielu miejscach tego opracowania autorzy wskazują na korzyści, jakie uzyskał nasz kraj z dotychczasowych form integracji europejskiej. To m.in. obiekty infrastruktury i użyteczności publicznej: drogi, koleje, dworce kolejowe, filharmonie, sale koncertowe, domy kultury, budynki uniwersyteckie, szkoły, muzea, parki, zabytki, kościoły, biblioteki, szpitale, laboratoria, oczyszczalnie ścieków, wodociągi itp., a także obiekty prywatne: przedsiębiorstwa, pensjonaty, hotele, kwatery agroturystyczne, budynki gospodarcze i wiele innych. Raport pokazuje jak wiele możemy stracić wybierając złą drogę i niewłaściwe miejsce w dalszych przekształceniach i rozwoju integracji europejskiej.
Autorami raportu są badacze PAN: prof. Jerzy Wilkin z Komitetu Nauk Ekonomicznych, prof. Michał Bilewicz z Komitetu Psychologii, prof. Robert Grzeszczak z Komitet Nauk Prawnych, prof. Krzysztof Jajuga z Komitetu Nauk Ekonomicznych, prof. Grzegorz Janusz z Komitetu Nauk Politycznych, prof. Dorota Praszałowicz z Komitetu Badań nad Migracjami, prof. Andrzej Rychard z Komitetu Socjologii, prof. Bogusław Śliwerski z Komitetu Nauk Pedagogicznych oraz prof. Andrzej Wojtyna z Komitet Nauk Ekonomicznych.
JK