Ukraińscy uczeni na emigracji chcą wykorzystać doświadczenie zdobyte za granicą po powrocie do macierzystych instytucji – wynika z ankiety #ScienceForUkraine. Jej wyniki mają posłużyć jako wskazówki do planowania programów wsparcia przez instytucje akademickie i finansujące.
„Beyond Resilience: Professional Challenges, Preferences, and Plans of Ukrainian Researchers Abroad” to raport z ankiety #ScienceForUkraine. Dostarcza informacji z pierwszej ręki na temat wyzwań zawodowych i preferencji dotyczących wsparcia ukraińskich naukowców, którzy opuścili Ukrainę w następstwie rosyjskiej inwazji z 24 lutego 2022 roku. Wyniki badania mają służyć jako wskazówki do planowania programów wsparcia przez instytucje akademickie i finansujące. Przybliżają wiedzę o sytuacji ukraińskich naukowców, dostarczając informacji o ich profilu demograficznym, dyscyplinie i etapie kariery, a także o szczególnych wyzwaniach zawodowych i życiowych, z którymi się zmagają. W obliczu bardzo niepewnej sytuacji ukraińscy uczeni wykazują się dużą zaradnością i siłą tak w życiu osobistym, jak i zawodowym, jednocześnie troszcząc się o przyszłość swoich macierzystych instytucji i powojenną odbudowę ukraińskiego systemu nauki.
Badanie ma charakter eksploracyjny i opiera się na 619 odpowiedziach udzielonych przez przedstawicieli i przedstawicielki ukraińskiego środowiska naukowego na emigracji od końca czerwca do początku września 2022 roku. Większość respondentów to kobiety w wieku 40–49 lat, mieszkające w Polsce lub Niemczech w dużych miastach. Ogółem respondenci mieszkali w 35 krajach Europy i Ameryki Północnej. Ponad dwóm trzecim ankietowanych towarzyszą członkowie rodziny, najczęściej dzieci (ponad 50%). Prawie dwie trzecie badanych (62%) to starsi pracownicy naukowi. Większość reprezentuje nauki społeczne (29%) i humanistyczne (17%), a co czwarty – nauki przyrodnicze (25%).
Sytuacja zawodowa za granicą. Około 1/3 respondentów pracuje zdalnie w instytucjach ukraińskich, natomiast ponad połowa jest obecnie związana z instytucją zagraniczną poprzez pobierane stypendium, zatrudnienie tymczasowe lub, bardzo rzadko, stałą posadę.
Związek z instytucją macierzystą. W czasie badania większość respondentów wykonywała pracę zdalną na rzecz instytucji macierzystej na takich samych warunkach, jak przed inwazją (30,16%) lub przebywała na urlopie bezpłatnym (28,75%). Nieco ponad połowa ankietowanych otrzymywała wynagrodzenie lub stypendium z instytucji macierzystej. Niezależnie od aktualnej sytuacji zawodowej w macierzystej instytucji, prawie 85% szukało ofert wsparcia poza Ukrainą.
Preferowane rodzaje wsparcia. Większość zaznaczyła, że preferuje te formy wsparcia, które wiążą się z silniejszymi związkami z instytucjami przyjmującymi, jak granty badawcze i staże. Ponad 1/3 optuje za stałym lub czasowym etatem, a tylko nieco ponad 1/4 za stypendiami. Większość preferuje wsparcie długoterminowe (tj. rok lub dłużej). Zapytani o znaczenie poszczególnych rodzajów pomocy, respondenci najbardziej cenili sobie zakwaterowanie i wynagrodzenie, a następnie zasiłek rodzinny, możliwość pracy zdalnej i ubezpieczenie medyczne.
Główne przeszkody. Wśród najważniejszych przeszkód napotykanych przy ubieganiu się o wsparcie, respondenci wskazali niewystarczającą liczbę ofert w swoich dyscyplinach, a następnie brak doświadczenia w staraniu się o finansowanie zewnętrzne i bariery językowe.
Plany i pomysły. Gdyby wojna miała się zakończyć za kilka miesięcy, ponad jedna trzecia badanych wyraziła chęć powrotu na Ukrainę. Analiza otwartych pytań o plany na przyszłość pokazuje, że ukraińscy uczeni mają jasne i przemyślane opinie na temat powojennej odbudowy ukraińskiej nauki, postulując takie kroki, jak natychmiastowe zmiany w systemie finansowania, ogólną reformę szkolnictwa wyższego i zarządzania nauką na poziomie państwowym oraz większą autonomię uczelni.
Badanie zostało przeprowadzone przez grupę badaczy i badaczek z #ScienceForUkraine, Instytutu Badań Literackich PAN, Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, Rady Młodych Naukowców przy Ministerstwie Edukacji i Nauki Ukrainy i Szkoły Głównej Handlowej.
#ScienceForUkraine to oddolna inicjatywa prowadzona przez międzynarodową społeczność wolontariuszy, uczonych i studentów, od początku inwazji Rosji na Ukrainę. Ich misją jest nie tylko wspieranie ukraińskiej społeczności akademickiej w przetrwaniu wojny, ale także pomoc w zapewnieniu ciągłości postępu naukowego dokonywanego przez ukraińskich naukowców i dalsze umacnianie obecności tego kraju na międzynarodowej arenie naukowej.
źródło: Science fot Ukraine