Na terenie Politechniki Krakowskiej, w specjalnie przygotowanym ulu, zamieszkały trzmiele. To część międzywydziałowego projektu studenckiego, który ma na celu zwrócenie uwagi na zagrożenia dla naturalnych zapylaczy wynikające ze stosowania insektycydów.
Neonikotynoidy to substancje czynne stosowane w środkach ochrony roślin do zwalczania szkodliwych owadów. Pod względem składu chemicznego podobne są do nikotyny, stąd ich nazwa. Bywają też określane jako „neoniki” lub „NNI”. Dotychczasowe badania wskazują, że pestycydy neonikotynoidowe są szkodliwe zarówno dla dzikich, jak i hodowanych przez człowieka pszczół oraz dla trzmieli. Badania prowadzono w 33 miejscach na obszarze 2 tys. hektarów: w Wielkiej Brytanii, Niemczech i na Węgrzech. Obsiane rzepakiem pola były spryskiwane dwoma neonikotynoidowymi środkami ochrony roślin.
Jak się okazało, ekspozycja na pestycydy neonikotynoidowe zmniejszyła szansę pszczół w pobliskich ulach na przetrwanie zimy (taki efekt zaobserwowano w Wielkiej Brytanii i na Węgrzech, ale nie w Niemczech). Natomiast u trzmieli i dzikich pszczół zmalała liczba królowych.
Celem naszego projektu jest ocena zagrożeń środowiska poprzez wykonanie analiz fizykochemicznych oraz oznaczania stężeń pestycydów neonikotynoidowych z próbek pobranych na zaprojektowanych i utworzonych stanowiskach badawczych na terenie kampusu Politechniki Krakowskiej – wyjaśnia inż. arch. kraj. Tomasz Jaróg, student z Koła Naukowego „Landscapes”.
Neonikotynoidy są powszechnie stosowane w środkach ochrony roślin i doskonale rozpuszczają się w wodzie, co powoduje, że ich toksyczność oddziałuje nie tylko na zapylające owady pożyteczne, ale również na ptaki i ssaki, w tym człowieka. Efektem badań na kampusie PK będzie ocena środowiskowa rozprzestrzeniania się i kumulowania tych związków w środowisku i organizmach żywych. Zdaniem biorących udział w projekcie studentów i naukowców z wydziałów: Architektury, Inżynierii i Technologii Chemicznej oraz Inżynierii Środowiska i Energetyki, ścisłe centrum Krakowa to dobre miejsce referencyjne, by analizować poziom bioróżnorodności, monitorować i obserwować ewentualne zagrożenia.
Przedsięwzięcie rozpoczęło się od wprowadzenia murarek ogrodowych, które zakończyły swój cykl życiowy w czerwcu, pozostawiając potomstwo w szczelinach prowizorycznego domku. Dzięki temu wiosną przyszłego roku będzie można ponownie obserwować ich cykl życiowy, który będzie się corocznie powtarzał. Kolejnym etapem było wprowadzenie trzmieli. Studenci architektury krajobrazu przygotowali dla nich specjalny ul.
Obecnie znajduje się w nim około 200 osobników, w tym królowa i robotnice odpowiedzialne za opiekę nad gniazdem oraz dostarczanie pożywienia w postaci nektaru i pyłku z kwiatów. Cykl życia trzmieli zaczyna się wiosną i kończy jesienią, kiedy młode matki opuszczają rodzime gniazdo, aby po odbytych lotach godowych znaleźć schronienie na przezimowanie i wiosną założyć własną kolonię – tłumaczy inż. arch. kraj. Angelika Duda.
Pomysł na wprowadzenie trzmieli zrodził się z inspiracji ideą Eko Kampusu PK. To projekt zmian zmierzających do rewitalizacji terenów Politechniki Krakowskiej pod kątem lepszego wpływu na przyrodę. Autorzy projektu Angelika Duda i Tomasz Jaróg postanowili zwiększyć bioróżnorodność kampusu przy pomocy nowych zapylaczy. Dodatkowo rozwiązanie to pozwala na badanie trzmieli pod kątem stosowanych pestycydów neonikotynoidowych. Przedsięwzięcie nie tylko wzbogaca lokalny ekosystem, ale również stwarza unikalną okazję do obserwacji i badania wpływu pestycydów na różne gatunki owadów, w tym trzmieli, co może przyczynić się do lepszego zrozumienia i ochrony tych cennych zapylaczy. W roku 2013 ze względu na obawy dotyczące wpływu neonikotynoidów na pszczoły, wprowadzono czasowy zakaz ich stosowania w Europie.
Inicjatywa, która realizowana jest pod opieką naukową dr hab. inż. arch. Katarzyna Hodor, dr. inż. Macieja Thomasa oraz dr inż. Joanna Kuc i przy wsparciu FutureLab PK, stanowi przykład na to, jak działania studentów mogą przyczynić się do tworzenia bardziej ekologicznych i zrównoważonych przestrzeni na terenach akademickich.
MK, źródło: PK