Podążając za myślą Ireny Wojnar, która pisze, że „kulturę pojmujemy dziś nie tylko jako dziedzictwo, uniwersum twórczych dokonań ludzkości w dziedzinie nauki i sztuki, ale za pomocą tego terminu określamy humanistyczną jakość ludzkich działań i sposobu życia”*, przez trzy ostatnie lata w Akademickim Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka definiowaliśmy na nowo działalność kulturalną naszych studentów.
Obserwowaliśmy, słuchaliśmy, rozmawialiśmy i pytaliśmy, a także współuczestniczyliśmy oraz współorganizowaliśmy zespoły, grupy, warsztaty, koncerty, spektakle, pokazy i festiwale. Razem z Lubelskim Węglem Bogdanka SA powołaliśmy do życia „Stypendia Kulturalne Bogdanki w Chatce Żaka”, aby umożliwić naszym studentom realizację ich autorskich projektów artystycznych i kulturalnych. Po 48 latach reaktywowaliśmy lubelską Studencką Wiosnę Teatralną, dostrzegając na nowo rosnące zainteresowanie działalnością nieprofesjonalnych teatrów studenckich. Otworzyliśmy szeroko drzwi naszych pracowni i sal warsztatowych, a także nasze sceny oraz studio telewizyjne dla młodych, zdolnych i nietuzinkowych ludzi, którzy w okresie swoich studiów chcą się rozwijać w obszarze kultury. Efektem naszych działań jest ponad 200 wydarzeń w naszej jednostce przy średnim udziale 150 osób tylko w roku 2022 i ponad 400 studentów tworzących aktywnie w działających u nas na stałe Zespołach Artystycznych.
Minione trzy lata to równoległe działania w kontekście ogólnopolskim: badania aktualnych potrzeb polskich studentów w kulturze zrealizowane wraz z Narodowym Centrum Kultury oraz sieciowania wciąż istniejących akademickich centrów kultury (w 13 polskich miastach). Nasze systemowe prace pod hasłem ogólnopolskiego Forum Kultury Studenckiej uwidoczniły potrzebę rozwoju obszaru zainteresowań polskich studentów, jakim jest współtworzenie kultury dedykowanej bezpośrednio ich środowisku. Aspekt wspólnotowy uczestnictwa, niekomercyjny charakter, ukierunkowanie działań na potrzeby studentów oraz wsparcie merytoryczne i organizacyjne w rozwijaniu twórczości czy też indywidualnych kompetencji to tylko część potrzeb powtarzających się w naszych codziennych pracach na rzecz opisywanej społeczności.
Wobec szerokiej, lecz nie zawsze wartościowej oferty komercyjnej spędzania czasu wolnego, ważnym aspektem pracy ośrodków uczelnianych jest misyjny i włączający charakter działań dodatkowych kierowanych do młodych ludzi. Wielokrotnie podkreślany przez studentów element towarzyskości i wspólnego uczestnictwa, budujący ich grupową tożsamość, otwiera szansę ośrodków uczelnianych na wzmocnienie roli emblematycznego miejsca skupiania kultury studenckiej, a tym samym inicjowania świadomości kulturowej oraz wartościowych nawyków młodych Polaków.
Ożywienie bogatej w naszym kraju tradycji kultury studenckiej daje szanse rozwoju polskim ośrodkom akademickim w zakresie ich historycznie ważnej roli kulturotwórczej. W kontekście tak sformułowanych zadań jednostki zajmujące się wzmacnianiem polskiej kultury studenckiej nie są dzisiaj zdolne sprostać im w wystarczającym stopniu, choć podkreślana w debacie publicznej tak zwana trzecia misja uniwersytetów, do której przede wszystkim zalicza się ich rolę kulturotwórczą, stwarza szansę wpływu uczelni na rozwój społeczny.
Nasze trzyletnie działania w ramach ogólnopolskiego Forum Kultury Studenckiej zilustrowały potrzebę integracji i budowy stałej sieci współpracy pomiędzy akademickimi instytucjami kultury w Polsce. Umożliwi to wymianę wiedzy, wzajemną inspirację oraz skuteczniejsze działania na polu wsparcia rozwoju młodych ludzi w czasie ich studiów. Szczególnie istotnym zadaniem wydaje się wprowadzenie na nowo do debaty publicznej pojęcia kultura studencka oraz pokazanie skali i znaczenia tego zjawiska w szerszym kontekście jego wpływu na postawy społeczne polskich studentów. Z pewnością współcześnie jej charakter jest inny niż w wieku XX, jednak badania oraz nasza współpraca pokazały, jak duży potencjał drzemie w młodych ludziach. Jego stały rozwój wymaga systemowej budowy odpowiednich narzędzi. Kultura studencka stanowi pewien odrębny od kultury głównego nurtu fenomen i niewątpliwie zasługuje na poświęcenie jej większej niż dotychczas uwagi.
Proces badań oraz sieciowania ogólnopolskiej współpracy polskich instytucji kultury studenckiej, działających przy szkołach wyższych w całym kraju, przeprowadzony przez Akademickie Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka, pozwala na przygotowanie rekomendacji naszego środowiska dla Ministerstwa Edukacji i Nauki. Naszym celem jest wzmocnienie misji kulturotwórczej polskich uczelni i opracowanie efektywnych narzędzi do: stałego monitorowania i badania kierunków rozwoju kultury studenckiej w Polsce, pracy nad rozwiązaniami formalnymi dla prezentowanego obszaru aktywności szkół wyższych, rozbudowywania współpracy polskich ośrodków akademickich w ramach tak zwanej trzeciej misji uniwersytetów, opracowania stałego systemu wsparcia programowego i finansowego działających w Polsce akademickich ośrodków kultury studenckiej, jak również rozwijania współpracy międzynarodowej polskich ośrodków akademickich w omawianym zakresie.
Polska kultura studencka była i jest, ale to, jaka będzie, nie zależy wyłącznie od naszych studentów, a w dużym stopniu od tego, jakie warunki i możliwości im zbudujemy.
Izabela Pastuszko, dyrektor ACKiM Chatka Żaka
*I. Wojnar, Aktualne procesy edukacji i kultury w Polsce i na świecie, [w:] Edukacja wobec wyzwań XXI wieku, red. I. Wojnar, J. Kubin, Warszawa 1996)
Jednostki biorące udział w projekcie Forum Kultury Studenckiej (stan na listopad 2022 r.)
Częstochowa: Akademickie Centrum Kultury Politechniki Częstochowskiej; Gdańsk: Akademickie Centrum Kultury Uniwersytetu Gdańskiego „ALTERNATOR”; Gliwice: Centrum Kultury Studenckiej Mrowisko Politechniki Śląskiej; Kielce: Centrum Nauki i Kultury Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach; Kraków: Centrum Kultury i Kształcenia Ustawicznego Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Lublin: Akademickie Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka, Łódź: Studenckie Radio Żak Politechniki Łódzkiej; Olsztyn: Akademickie Centrum Kultury UMW w Olsztynie; Poznań: Centrum Kultury Studenckiej Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu; Siedlce: Uczelniany Ośrodek Kultury Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach; Szczecin: Strefa Kultury Studenckiej Uniwersytetu Szczecińskiego; Toruń: Akademickie Centrum Kultury i Sztuki OD NOWA; Wrocław: Strefa Kultury Studenckiej Politechniki Wrocławskiej
