POMNIKI UCZONYCH POLSKICH (57)
POMNIK JOACHIMA LELEWELA
Na ścianie budynku Biblioteki Publicznej w Pułtusku odsłonięto w roku 1977, w 30-lecie powstania tej placówki, popiersie Joachima Lelewela, patrona biblioteki.
Joachim Lelewel (1786-1861) był historykiem i działaczem politycznym, uczonym związanym z Uniwersytetem Warszawskim oraz Uniwersytetem Wileńskim. W obu uczelniach wykładał historię powszechną. W 1821 uzyskał doktorat w UJ i otrzymał profesurę w Wilnie. W roku 1824 został usunięty z wileńskiej uczelni za związki z filaretami. Udał się do Warszawy, gdzie wstąpił do Towarzystwa Patriotycznego. Był posłem na sejm Królestwa Polskiego, a w czasie powstania 1830 - członkiem rządu. Po powstaniu znalazł się na emigracji w Paryżu, potem w Brukseli. Po roku 1848 zajął się głównie pracą naukową. Badaniami objął wszystkie dziedziny nauk historycznych. Napisał kilka zarysów historii Polski i kilka monografii ogarniających całość dziejów ojczystych, których edycja obejmuje 20 tomów. Opracował także dzieje Litwy i Rusi. Był pierwszym polskim uczonym, który uprawiał z powodzeniem historię powszechną i pierwszym, który ukazywał wydarzenia polityczne w kontekście społecznym, gospodarczym i kulturalnym epoki. Był geografem, numizmatykiem i archeologiem. Uważany jest za pioniera nauk pomocniczych historii i nowoczesnej nauki o książce. Opublikował sto kilkadziesiąt prac naukowych.
Autorem brązowego popiersia Joachima Lelewela w Pułtusku jest Leon Machowski (ur. 1916 w Rzeszowie), twórca rzeźby monumentalnej i rekonstrukcji rzeźby zabytkowej. W latach 1935-39 studiował w Warszawie i Krakowie. Po wojnie wykładał w Warszawie i Zakopanem. Brał udział w zespole rekonstruującym warszawski pomnik Chopina (1955), rzeźby w pałacu Branickich w Białymstoku i w warszawskiej katedrze.
Joachim Lelewel jest patronem wielu bibliotek i szkół w Polsce. Mimo to, wśród pomników polskich uczonych rzadko trafiają się monumenty upamiętniające postać tego uczonego. W jednym z poprzednich numerów omówiliśmy popiersie Lelewela, wystawione na cmentarzu w Wilnie.
(fig)
Uwagi.
