Z funduszy na 1999 r. trzeba będzie pokryć koszty funkcjonowania
nowych państwowych szkół zawodowych oraz uruchamiania
systemu pożyczek i kredytów studenckich.

Andrzej Pelczar

Posiedzenia: 26. Prezydium i 17. plenarne Rady Głównej odbyły się 18 i 19 listopada br. Pierwszej części posiedzenia Prezydium przewodniczył wiceprzewodniczący Rady, prof. Andrzej Gomuliński, gdyż piszący te słowa brał udział w posiedzeniu Rady Konsultacyjnej ds. Reformy Edukacji Narodowej. Od razu dodam, że zabrałem tam głos, postulując zmianę zaproponowanej przez MEN koncepcji komisji egzaminacyjnych dla nauczycieli, z myślą, by były one zewnętrzne w stosunku do szkół, w których nauczyciele są zatrudniani; nie powinny to być komisje kierowane przez dyrektorów szkół zatrudniających nauczycieli. Należy, moim zdaniem, dążyć do tego, by taki egzamin miał charakter egzaminu państwowego. Jeśli matura ma mieć taki charakter, to tym bardziej egzaminy dla nauczycieli. Inna sprawa, czy to naprawdę mają być komisje egzaminacyjne, czy też raczej kwalifikacyjne.

REFORMA I ETYKA

Zgodnie ze zwyczajem, przedstawiono krótkie sprawozdania przedstawicieli Rady biorących udział w zebraniach różnych gremiów. Ze swej strony omówiłem naradę na temat nauki polskiej - jej znaczenia dla naszego kraju, perspektyw rozwojowych oraz jej wpływu na przyszłe miejsce Polski w świecie i jednoczącej się Europie - zorganizowaną przez Kancelarię Prezydenta RP 3 listopada br. Bardzo ważne były głosy rektorów UW i UJ Włodzimierza Siwińskiego i Aleksandra Koja, którzy zwrócili uwagę na efektywny wysiłek i rezultaty działań reformatorskich szkolnictwa wyższego oraz potrzebę zmian strukturalnych, na które szkolnictwo wyższe nie ma już wpływu, gdyż są one zewnętrzne w stosunku od niego. Wspomniałem też o bardzo ciekawej międzynarodowej konferencji na temat naruszeń etyki w badaniach medycznych, zorganizowanej przez Akademię Medyczną w Warszawie 16 listopada br. Warto powiedzieć, że w wielu krajach Europy zachodniej, USA i Kanadzie działają stosowne komisje a postępowania w sprawach naruszeń zasad etyki badań w medycynie są odpowiednio skodyfikowane.

Dr Anna Jankowska omówiła prace sejmowe nad finansowaniem z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych rehabilitacji dzieci i młodzieży, w szczególności studentów; chodzi o wydzielenie na ten cel stosownych kwot z PFRON. Prof. Andrzej Gomuliński powiedział o posiedzeniu Prezydium PAN w dniu 9 listopada oraz o obradach Konferencji Rektorów Polskich Uczelni Technicznych w Rzeszowie, w dniach 22-24 października, a prof. Bogdan Fechner o posiedzeniu KBN w dniu 18 listopada.

KONIECZNY KOMPROMIS

W pierwszej części posiedzenia Rady wziął udział minister Mirosław Handke, w drugiej wiceminister Jerzy Zdrada. Minister Handke przedstawił uwarunkowania konstrukcji budżetu, który jest wynikiem koniecznego kompromisu między potrzebami wielu resortów. Minister zapowiedział też energiczne działania na rzecz poprawy standardów kształcenia i wzmożenie niezbędnych działań kontrolnych.

Prezydium Rady Głównej zapoznało się z pismem pani Haliny Wasilewskiej-Trenkner, podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów, zaadresowanym (według rozdzielnika) m.in. do przewodniczącego Rady i informującym o projekcie budżetu państwa na rok 1999. Przewiduje się realny wzrost nakładów na szkolnictwo wyższe w wysokości 8,6 proc. w porównaniu z rokiem 1998. Prezydium zajęło stanowisko stwierdzając m.in., że z funduszy na 1999 r. trzeba będzie pokryć koszty funkcjonowania nowych państwowych szkół zawodowych oraz uruchamiania systemu pożyczek i kredytów studenckich; nie wiadomo, jaką część kwoty wynikającej ze zwiększenia nakładów na szkolnictwo wyższe pochłoną te wydatki. Wzrost w roku 1999 nakładów na naukę i szkolnictwo wyższe, mierzony ich udziałem w PKB w stosunku do roku bieżącego, szacowany jest na poziomie 0,03 proc.; jest więc symboliczny i trudno go uznać za wyraz uznania nauki i szkolnictwa wyższego za dziedziny priorytetowe, jak napisano we wspomnianym piśmie. Udział wydatków - łącznie - na naukę i szkolnictwo wyższe w PKB został w tym piśmie skomentowany w zadziwiający sposób: z jednej strony podkreślono jego wzrost o 0,03 proc. w roku 1999 w stosunku do roku 1998, z drugiej zaś pominięto milczeniem to, że mamy spadek o 0,04 proc., gdy porównamy nakłady w roku 1999 do lat 1996-1997 i uznano, że poziom nakładów na naukę i szkolnictwo wyższe w roku 1999 będzie podobny (!) do poziomu z lat 1996-1997.

STOSOWNE KONTROLE

Rada podjęła uchwałę precyzującą warunki, jakie muszą być spełnione wtedy, gdy uczelnia ma zamiar utworzenia filii lub wydziału zamiejscowego. Najogólniej mówiąc chodzi o to, by wszystkie warunki, w tym - przede wszystkim - kadrowe, konieczne dla uruchomienia i prowadzenia kierunku studiów, były spełnione w jednostkach zamiejscowych mających prowadzić te kierunki, niezależnie od tego, iż są one spełnione w siedzibie macierzystej uczelni (a żadna osoba nie może być wliczana do niezbędnego minimum kadrowego jednocześnie w jednostce zamiejscowej i w siedzibie uczelni).

Rada postanowiła zająć stanowisko w sprawie utrzymania odpowiednich standardów jakości kształcenia w szkołach wyższych. Postuluje się w nim m.in., by zostały stworzone mechanizmy, których zastosowanie przyniosłoby: ograniczenie liczby studiujących w trybie wieczorowym i zaocznym do nie więcej niż 50 proc. ogółu studiujących w uczelni na danym kierunku; wydłużenie czasu studiów wieczorowych i zaocznych tak, aby obciążenia dydaktyczne na nich były nie mniejsze niż 80 proc. obciążeń dla studiów dziennych; dostosowanie liczby osób przyjmowanych na studia tak, aby na jednego profesora lub doktora habilitowanego przypadało nie więcej niż 10 magistrantów, a na jednego nauczyciela akademickiego ze stopniem lub tytułem naukowym nie więcej niż 10 dyplomantów studiów licencjackich. Rada zwróciła się też do ministra edukacji z apelem o to, by wykorzystując swe uprawnienia ustawowe spowodował przeprowadzanie stosownych kontroli szkół wyższych, mając na uwadze stwierdzane ostatnio przypadki nieprzestrzegania różnych przepisów. Stanowisko to okazało się doskonałą odpowiedzią na dezyderaty (i zapowiedzi działań) ministra.

Rada zaopiniowała pozytywnie, zgłaszając pewne uwagi redakcyjne, projekt umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Litewskiej o wzajemnym uznawaniu świadectw dojrzałości, tytułów zawodowych i stopni naukowych.

Rada wyraziła opinię na temat przeznaczonych dla nauczycieli i innych pracowników szkół, studiów podyplomowych, na których prowadzenie uczelnie wyższe otrzymały z MEN fundusze, przyznane na zasadach zbliżonych do tzw. grantów. Uznano ideę takiego stymulowania rozwoju studiów podyplomowych za słuszną, przedstawiono jednak szereg uwag. Najważniejsza z nich zawiera stwierdzenie, iż konieczne jest ustalenie strategicznych potrzeb szkolnictwa w chwili rozpoczynania reformy i skoncentrowanie się przede wszystkim na stymulowaniu rozwoju takich studiów podyplomowych, które odpowiadałyby tym potrzebom.

Tytuł i śródtytuły pochodzą od redakcji.

Uwagi.