Zapowiedź "zamrożenia" poziomu nakładów
na szkolnictwo wyższe i naukę wywołuje
ogromne rozgoryczenie środowisk uczelnianych.

Andrzej Pelczar

W związku z pilnymi i ważnymi problemami dotyczącymi finansowania nauki i szkolnictwa wyższego oraz wniosków o tworzenie wyższych szkół zawodowych, rozpatrywanych w oparciu o nową ustawę regulującą sprawy tych szkół, zwołano (nie przewidywane uprzednio) posiedzenie Prezydium Rady Głównej 30 kwietnia br.

BEZ JASNYCH DEKLARACJI

Prezydium zajęło stanowisko w sprawie nakładów finansowych na naukę i edukację. Stwierdzono z niepokojem brak jasnych deklaracji co do poprawy finansowania tych sfer ze środków budżetowych, a nawet pojawienie się zapowiedzi "zamrożenia" obecnego poziomu tego finansowania, mierzonego udziałem w PKB, na okres (trzech?) najbliższych lat. Prezydium stwierdziło, że: 1. szkolnictwo wyższe przeprowadziło głębokie reformy (m.in. daleko idącą decentralizację zarządzania uczelniami i gospodarki finansowej, zmiany w systemie kształcenia), a obecne zasady finansowania badań naukowych zracjonalizowały wydatki i podniosły ich efektywność; 2. w ostatnich latach zwiększono niemal 3-krotnie liczbę studentów przy niemal nie zmienionym zatrudnieniu nauczycieli akademickich oraz przy braku stosownego wzrostu nakładów (a nawet - w pewnych okresach - ich zmniejszaniu); 3. fundusze pozabudżetowe uzyskiwane przez uczelnie pozwalały na częściowe zmniejszanie niedoborów (wynikających z braku wzrostu nakładów budżetowych, odpowiedniego do wzrostu liczby studentów), ale możliwości uzyskiwania dalszych pieniędzy pozabudżetowych wyczerpują się lub już się wyczerpały, a niektóre formy ich zdobywania (np. masowy rozwój studiów zaocznych) muszą być ograniczane; 4. rozwój uczelni niepaństwowych nie byłby możliwy bez udziału pracowników uczelni państwowych i praktycznie nieodpłatnego wykorzystania przez nowo powstające szkoły dorobku merytorycznego i potencjału szkół państwowych; 5. obecny poziom finansowania szkolnictwa wyższego z budżetu państwa jest niewystarczający, nie odpowiada zadaniom edukacyjnym stawianym przed uczelniami przez społeczeństwo - utrzymanie tego stanu zmusi uczelnie, które nie będą się godzić na obniżenie jakości kształcenia, do ograniczania liczby miejsc na studiach; 6. zapowiedź "zamrożenia" poziomu nakładów na szkolnictwo wyższe i naukę (łącznie - 1,3 proc. PKB) wywołuje ogromne rozgoryczenie środowisk uczelnianych i jest odbierane jako wyraz braku uznania i poparcia dla wielkich wysiłków i rezultatów działań reformatorskich w szkolnictwie wyższym - nie można nie doceniać tego aspektu sprawy.

Dyskutowano nad potrzebą pewnych zmian trybu postępowań przy opiniowaniu wniosków o tworzenie wyższych szkół zawodowych, w związku z tym, że - po długim okresie oczekiwania - rozpoczęła działalność Komisja Akredytacyjna Wyższego Szkolnictwa Zawodowego (KAWSZ), zaś liczba spraw do zaopiniowania znacznie wzrosła. Zmiany proponowane przez Prezydium, a zatwierdzone przez Radę na posiedzeniu plenarnym 14 maja, umożliwiają przyspieszenie (i pewne uproszczenie, wszakże bez obniżania merytorycznych wymogów) procedur opiniodawczych.

PIERWSZY TAKI WNIOSEK

Kolejne posiedzenia Prezydium i plenarne Rady odbyły się 13 i 14 maja br. Zapoznano się - jak zwykle - ze sprawozdaniami osób, które reprezentowały Radę na różnych posiedzeniach (szczegóły tym razem pominę). Rada Główna zaaprobowała omówione wyżej stanowisko Prezydium w sprawie finansowania nauki i szkolnictwa wyższego. Oprócz zgody na zmiany trybu postępowania przy opiniowaniu wniosków o powoływanie szkół zawodowych, Rada udzieliła upoważnienia Prezydium do podejmowania w jej imieniu uchwał w sprawach, co do których takie upoważnienie jest możliwe z mocy ustawy. Prezydium otrzymywało je z reguły na okres wakacyjny. Teraz, ze względu na wspomniane uprzednio okoliczności, udzielono upoważnienia wcześniej, co pozwoli na zaopiniowanie dużej grupy wniosków na początku czerwca.

Rada rozpatrzyła - jeszcze w zwykłym trybie - wniosek o utworzenie Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie. Był to pierwszy taki wniosek rozpatrywany w oparciu o ustawę o wyższych szkołach zawodowych. Rada stwierdziła, że ze względu na brak kryteriów warunkujących uruchamianie kierunków i specjalności (ich uchwalanie należy, zgodnie z ustawą, do KAWSZ; Rada nie otrzymała ich przed posiedzeniem) Rada Główna opiniuje wniosek opierając się na kryteriach zawartych w swej uchwale z 28 listopada 1991 r. Rada zaopiniowała pozytywnie wniosek o utworzenie szkoły, której on dotyczy, z uruchomieniem kształcenia na kierunkach: "elektrotechnika" ze specjalnościami "elektroenergetyka" i "układy sterowania i systemy pomiarowe" oraz "matematyka" ze specjalnością "matematyka z informatyką". Rada zaopiniowała negatywnie wniosek w części dotyczącej rozpoczęcia kształcenia na kierunku "ochrona środowiska" (obszernie to uzasadniając). Rada nie wypowiedziała się co do innych kierunków i specjalności, nie mając (jeszcze) wystarczających danych.

POWSZECHNY OBOWIĄZEK

Długo dyskutowano nad opinią o projekcie zmiany ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Wystąpiła różnica poglądów w sprawie odraczania służby studentom studiów dziennych i słuchaczom studiów doktoranckich. Nieznaczną większością głosów Rada postanowiła postulować odraczanie służby nie tylko studentom studiów stacjonarnych, ale i zaocznych oraz wieczorowych (w tej sprawie głosowano osobno), a następnie przyjęła, już znaczną większością głosów, cały tekst uchwały, w którym podstawowy par. 2 wyraża przyjęte stanowisko Rady: należy umożliwić odraczanie służby wojskowej studentom wszystkich typów studiów wyższych oraz słuchaczom studiów doktoranckich.

Rada postanowiła dopisać do listy kierunków unikatowych (w poz. 6) "papiernictwo i poligrafię".

Rada przyjęła uchwały określające minima programowe dla kierunków "rolnictwo", "technologia żywności i żywienie człowieka", "technologia drewna" i "rybactwo".

W uchwale nr 223/98 Rada wyjaśniła - na wniosek MEN - jak należy rozumieć wymagania kadrowe dla kierunku "filologia", stwierdzając w szczególności, że w przypadku każdego profilu dyplomowania, a więc każdego języka obcego, będącego przedmiotem studiów, uczelnia powinna zatrudniać na podstawie mianowania co najmniej jednego profesora lub doktora habilitowanego specjalizującego się w zakresie tego języka, precyzując w ten sposób warunki dla studiów magisterskich i podając odpowiednie warunki dla studiów zawodowych.

Tytuł i śródtytuły pochodzą od redakcji.

Uwagi.