FASK jest jedyną uczelnią w Niemczech oferującą zagranicznym studentom
studia translatorskie na podstawie ich ojczystego języka.

Małgorzata Kurowska

Mało kto słyszał o nadreńskim miasteczku Germersheim, mimo że mieści się tam największe w Europie centrum kształcenia tłumaczy. Jest tu Wydział Lingwistyki Stosowanej i Kulturoznawstwa, który niedawno obchodził z dumą pięćdziesięciolecie istnienia. Fachbereich Angewandte Sprach und Kulturwissenschaft (FASK) stanowi część Uniwersytetu Jana Gutenberga w Moguncji, chociaż dzieli go od niego ponad 100 kilometrów. Wynika to z historii: przed przyłączeniem do Uniwersytetu Mogunckiego była to samodzielna szkoła wyższa, kształcąca tłumaczy (Auslands und DolmetscherInstitut). ADI został założony w 1947 r. przez francuski rząd wojskowy w ramach demilitaryzacji. Wykorzystano w tym celu budynek starych koszar, których w Germersheim nigdy nie brakowało. Miasto było kiedyś ważną twierdzą, jej początki sięgają jeszcze czasów rzymskich. Po II wojnie światowej (Germersheim należało do francuskiej strefy okupacyjnej) rząd francuski zrównał z ziemią wszelkie pozostałości obwałowań. Zachowały się tylko nieliczne fragmenty. W byłych koszarach mieściły się wówczas sale wykładowe, sypialnie dla 242 świeżo upieczonych studentów (głównie jednak studentek - jak wiadomo, języki są raczej domeną kobiet), biblioteka i stołówka. Obecnie w dawnym budynku koszar mieszczą się mniejsze sale wykładowe, biblioteka, pracownia komputerowa i administracja. W nowym budynku są większe sale wykładowe, aula, laboratorium językowe, wideoteka i sala konferencyjna z kabinami dla tłumaczy. Obok jest też stołówka, dwa domy akademickie oraz nowo wybudowane całodzienne przedszkole.

Po przyłączeniu do Uniwersytetu Mogunckiego w 1949 r. FASK szybko się rozrastał i rozwijał. Dziś liczy już 2300 studentów z 60 państw (w tym ponad 100 Polaków). Można tu studiować w różnych kombinacjach następujące języki: angielski (wersja brytyjska i amerykańska), francuski, hiszpański, portugalski, włoski, niderlandzki, rosyjski, polski (studiuje go obecnie ok. 50 osób), arabski, chiński i nowogrecki oraz niemiecki jako język obcy. Planowane jest wprowadzenie tureckiego oraz języków skandynawskich. Studenci wybierają co najmniej dwa języki obce, przy czym dla cudzoziemców językiem pierwszym zawsze jest niemiecki. Studiują go wtedy na podstawie języka ojczystego lub innego, nazywanego językiem pośredniczącym, którym władają w wystarczającym stopniu. FASK jest jedyną uczelnią w Niemczech oferującą zagranicznym studentom studia translatorskie na podstawie ich ojczystego języka. W celu przyjęcia na studia, kandydaci zagraniczni muszą zdać egzamin z języka niemieckiego i ewentualnie z wybranego języka pośredniczącego. Kandydaci z Polski muszą też mieć zdany egzamin wstępny na studia humanistyczne w Polsce. Drugi język obcy dla wszystkich studentów wykładany jest zawsze na podstawie języka niemieckiego.

WIEŻA BABEL

Poza językami obcymi, wszyscy studenci wybierają przedmiot uzupełniający, na którym zdobywają wiedzę potrzebną później do wykonywania tłumaczeń specjalistycznych. Może to być ekonomia, technika, medycyna lub prawo. Po ukończeniu 4-letnich studiów studenci uzyskują tytuł dyplomowanego tłumacza tekstowego lub dyplomowanego tłumacza konferencyjnego. Możliwe jest też ukończenie studiów po trzech latach i uzyskanie tytułu licencjonowanego tłumacza tekstowego tylko jednego języka. Poza językami, które wymieniłam, na FASK prowadzone są od czasu do czasu kursy języka duńskiego, fińskiego, islandzkiego, japońskiego, łotewskiego, norweskiego, szwedzkiego, czeskiego, tureckiego i ukraińskiego, w zależności od bieżącego zapotrzebowania i możliwości kadrowych uniwersytetu. Przez tę różnorodność Germersheim wydaje się czasem istną wieżą Babel.

PIERWSZE DWA LATA

Początkowo studia przebiegają jednakowo dla wszystkich wybranych specjalizacji (dyplomowany tłumacz tekstowy, dyplomowany tłumacz konferencyjny i licencjonowany tłumacz tekstowy). Przez pierwsze dwa lata studenci opanowują podstawy wybranych języków i przyswajają sobie podstawowe zagadnienia translatoryki. Poznają także kulturę krajów, których język studiują. Ta część studiów kończy się egzaminem, po którym następuje podział na trzy podane wyżej specjalizacje. W zależności od dokonanego wyboru dalsze studia składają się głównie z tłumaczenia pisemnego albo ustnego oraz z pogłębiania wiedzy teoretycznej. Studenci specjalizacji licencjonowany tłumacz tekstowy studiują już tylko swój pierwszy język obcy. Egzamin z przedmiotu uzupełniającego, obowiązkowy dla wszystkich studentów, przeprowadzany jest na trzecim roku studiów. Studia kończą się przedłożeniem pracy dyplomowej i egzaminem dyplomowym.

TŁUMACZ DYPLOMOWANY

Po uzyskaniu tytułu tłumacza absolwenci mają możliwość podjęcia studiów doktoranckich lub zdawania dodatkowych egzaminów, np. z innych języków, z tłumaczenia literatury pięknej lub z tłumaczenia konferencyjnego. Absolwenci specjalizacji licencjonowany tłumacz tekstowy mogą również kontynuować studia i uzyskać tytuł tłumacza dyplomowanego. Oznacza to w praktyce, że zdobyte na studiach umiejętności można dowolnie poszerzać, w zależności od zainteresowań, możliwości i wymagań rynku.

W czasie studiów zalecane są także dłuższe pobyty zagraniczne (najczęściej roczne), mające na celu pogłębienie praktycznej znajomości studiowanego języka i poznanie jego kultury. Studenci mogą brać udział w programach wymiany z uniwersytetami partnerskimi w Belgii, Francji, Wielkiej Brytanii, Irlandii, we Włoszech, w Kolumbii, Rosji, Szwajcarii, Hiszpanii i w USA. Pobyty te finansowane są przez różne programy Unii Europejskiej (np. ERASMUS). Niestety, do tej pory ze stypendiów korzystać mogą jedynie studenci z krajów UE. Inne pobyty zagraniczne organizowane są indywidualnie przez studentów, najczęściej w formie pracy wakacyjnej za granicą lub praktyk w zagranicznych przedsiębiorstwach.

WIĘCEJ NIŻ SŁOWNIK

Tłumacz z prawdziwego zdarzenia musi jednak umieć więcej niż napisano w słownikach: jego umiejętności nie kończą się na samych językach obcych. Poza praktycznym kształceniem językowym, studia obejmują więc zajęcia z językoznawstwa i teorii translacji, kulturoznawstwa i socjologii oraz przedmiotów uzupełniających. W naszym szybko rozwijającym się świecie coraz większe znaczenie ma znajomość podstaw informatyki i nowych technologii przetwarzania danych językowych. Na FASK można poznać i nauczyć się wykorzystywać elektroniczne źródła informacji (słowniki CD-ROM, słowniki i inne źródła internetowe, lingwistyczne bazy danych), programy typu translation memories, programy do tłumaczenia maszynowego (machine translation), do zarządzania terminologią oraz do skanowania, dyktowania, opracowania i przesyłania tekstów. Prowadzone są też nadobowiązkowe kursy stenografii, księgowości, rachunkowości i korespondencji handlowej. W ten sposób studenci otrzymują wszechstronne wykształcenie, umożliwiające im znalezienie pracy w różnych branżach.

WYPOSAŻENIE

Wydział ma trzy sale konferencyjne wyposażone w 34 kabiny dla tłumaczy, gdzie raz w tygodniu przeprowadzane są wielojęzyczne konferencje na aktualne tematy. W czasie tych konferencji studenci mają okazję ćwiczyć umiejętności zdobyte na zajęciach. Obok znajduje się laboratorium językowe oraz wideoteka, w której na bieżąco nagrywane są wiadomości z całego świata oraz filmy i programy kulturalne. Pracownia komputerowa posiada obecnie ok. 60 komputerów dostosowanych do pracy w wielu językach. Wśród nich są dwie stacje komputerowe dla studentów niewidomych i niedowidzących, wyposażone w ekran powiększający, specjalną drukarkę i brailowską klawiaturę z możliwością odczytu. W sali komputerowej studenci niepełnosprawni mają zapewnioną całodzienną opiekę. Zestaw programów jest stale aktualizowany, aby dotrzymać kroku nowym technologiom. Również biblioteka wyposażona jest w komputery umożliwiające zarówno przeszukiwanie katalogu lokalnego i katalogów innych bibliotek, jak i zasobów Internetu. Wydział jest podłączony do Internetu poprzez łącze stałe.

...I ZAKWATEROWANIE

Na co dzień studenci mieszkają w jednym z dwóch domów akademickich lub w prywatnie wynajętych pokojach. Popularną formą zakwaterowania jest wspólne wynajmowanie mieszkania przez kilka osób. Mimo że studia w Niemczech są bezpłatne (pominąwszy opłaty socjalne w wysokości 120 marek na semestr), większość studentów musi pracować, aby zarobić na utrzymanie w czasie studiów. Niektórzy zdobywają w tym czasie pierwsze doświadczenia w przyszłym zawodzie, inni zaś po prostu pracują w fabrykach, kawiarniach lub restauracjach. Razem z pobytami zagranicznymi powoduje to niekiedy wydłużenie studiów ponad przepisowe cztery lata (osiem semestrów), co zresztą w niemieckim systemie nie stanowi żadnego problemu. Student sam układa sobie plan zajęć i sam decyduje o rytmie i tempie swoich studiów. Możliwe jest to dzięki systemowi zaliczeń: student może przystąpić do egzaminu po zebraniu wszystkich wymaganych zaliczeń, niezależnie od tego, w jakim czasie je zdobędzie. Można przy tym wybierać różne zajęcia i w ten sposób układać program studiów według własnych zainteresowań. Dla tłumaczy tekstowych średni czas studiów wynosi zatem dziesięć semestrów, dla tłumaczy konferencyjnych - od 11 do 12. Czas studiów zależy też oczywiście od wybranej kombinacji języków: osoba studiująca np. angielski i francuski może skończyć studia nawet po 6-7 semestrach, natomiast ktoś, kto wybrał rosyjski i hiszpański (co jest bardzo częstą kombinacją), lub nawet - co też się zdarza - chiński i arabski, z reguły studiuje od 12 do 16 semestrów.

WOJNA Z KOMARAMI

Germersheim liczy 20 tysięcy mieszkańców, z których 10 proc. to studenci, a 20 proc. cudzoziemcy - głównie Turcy i wysiedleńcy z krajów byłego Związku Radzieckiego. Największym atutem miasteczka jest zatem uniwersytet, a także bajecznie ciepły klimat. W nasłonecznionej dolinie Renu uprawiana jest winorośl na znane wina reńskie, z których najbardziej popularnym jest delikatny, kwiecisty w smaku riesling. Kasztany i bzy często kwitną już w marcu, a nieco później dołączają do nich drzewa migdałowe. Od maja do września można kąpać się w sztucznych jeziorach położonych w południowej części miasteczka. Niestety, ciepły klimat doskonale służy komarom - w letnie wieczory nie należy wybierać się na romantyczne spacery bez uprzedniego natarcia się specjalnym mleczkiem o przenikliwym zapachu. Na szczęście od kilku lat stosuje się nową, biologiczną metodę walki z komarami, znacznie uprzyjemniającą lato w Germersheim. Poza kąpielą w jeziorach, do ulubionych rozrywek letnich należą wycieczki do okolicznych winnic, spacery w położonym nie opodal Lesie Palatyńskim oraz wycieczki do francuskiej Alzacji.

CO ROBIĆ?

Życie kulturalne studentów w Germersheim nie jest szczególnie urozmaicone, ponieważ miasto jest małe i niezbyt atrakcyjne dla młodzieży (ma tylko jedno kino!), a większość studentów pochodzi z innych miast i na weekend wyjeżdża do domu. Działa jednak kilka teatrów studenckich (w tym angielsko i włoskojęzyczny), chór uniwersytecki Camerata Vocale i zespół muzyki kameralnej. Raz na tydzień organizowana jest dyskoteka, odwiedzana chętnie przez studentów okolicznych uczelni (na przykład politechniki w Karlsruhe, gdzie tradycyjnie przeważa płeć brzydka). Dla studentów zagranicznych urządzane są przedświąteczne spotkania, oni sami natomiast organizują narodowe wieczorki, na których odbywają się różne występy i popisy oraz sprzedawane są narodowe potrawy. Na polskich wieczorkach obok krakowiaka i starych polskich przebojów pojawia się oczywiście bigos, ale również pierogi, faworki, babki i makowce oraz nieodłączna wódka. Na zakończenie semestru organizowany jest letni festyn z występami, a także piwem, reńskim winem i kiełbaskami, serwowanymi studentom przez samych wykładowców. Festyn jest bardzo popularny i służy też jako spotkanie absolwentów.

Pomimo stałego narzekania na zaściankowość Germersheim i oddalenie od większych miast - najbliższe Karlsruhe, Mannheim i Heidelberg oddalone są o godzinę drogi pociągiem, co utrudnia na przykład znalezienie pracy w czasie semestru - większość absolwentów jest bardzo zadowolona z tutejszych studiów. Oferują one bardzo dobre przygotowanie do zawodu tłumacza, który zyskuje na ważności w miarę zrastania się Europy i całego świata. Dają ponadto dobrą podstawę do zdobywania nowych umiejętności, na przykład na stanowiskach w handlu zagranicznym lub w przemyśle. Uczą również myślenia w skali międzynarodowej, które w dzisiejszym świecie jest nieodzownym elementem sukcesu.

Uwagi.