Notatki Ministra Nauki

Sprężmy się, by pokazać, że Polak potrafi 
nie tylko sięgać do kasy polskiego podatnika, 
ale też wygrywać konkurencję o brukselskie pieniądze.

Andrzej Wiszniewski

W komitecie Badań Naukowych trwa ciche wprowadzanie reformy. Dzieje się to bez buńczucznych zapowiedzi, ale też bez nieustannej krytyki mediów. A mimo to zmiany są daleko idące i wielowymiarowe. I tak, zgodnie ze znowelizowaną ustawą o KBN, od 1 stycznia 2001 zniknął podział Komitetu na Komisję Nauk Podstawowych i Komisję Nauk Stosowanych. Natomiast w organizacji Departamentu Badań podzielono poszczególne zespoły na trzy grupy:

 

	Grupa nauk humanistycznych  i ścisłych, skupiająca zespoły: H-1 (nauki humanistyczne), H-2 (nauki społeczne i ekonomiczne), P-3 (nauki matematyczno-fizyczne);
	Grupa nauk przyrodniczych, skupiająca zespoły: P-4 (nauki biologiczne), P-5 (nauki medyczne) i P-6 (nauki rolnicze);
	Grupa nauk inżynieryjnych obejmująca zespoły: T-7 (mechanika, budownictwo i architektura), T-8 (inżynieria materiałowa), T-9 (chemia), T-10 (elektrotechnika i metrologia), T-11 (elektronika i informatyka), T-12 (transport i górnictwo), T-00 (obronność).

 

Obecnie o tzw. podziale pierwotnym, czyli rozdysponowaniu środków na poszczególne strumienie finansowania oraz pomiędzy poszczególne zespoły, decyduje przewodniczący Komitetu, czyli ja. Oczywiście, jestem zobowiązany wysłuchać opinii Komitetu. Dwa największe strumienie finansowania to środki na działalność statutową i badania własne szkół wyższych oraz na projekty badawcze. Na badania własne w uczelniach przeznaczono w roku 2001 kwotę ok. 241 mln zł, co jest zwiększeniem o ok. 10 proc. w stosunku do roku 2000. Kwota ta została podzielona zgodnie z algorytmem opracowanym w MEN, przy czym zachowano pewną rezerwę dla uwzględnienia ewentualnych potrzeb uczelni niepublicznych.

WYRAŹNY SYGNAŁ

Na działalność statutową wszystkich jednostek przeznaczono kwotę ok. 1311 mln zł, zaś na projekty badawcze kwotę ok. 900 mln zł, z tym że nieco ponad 440 mln to zobowiązania z tytułu projektów już realizowanych. Tak więc, na działalność statutową przeznaczono ok. 102 proc. kwoty z roku ubiegłego, a na projekty badawcze ok. 126 proc. tego, czym Komitet dysponował w roku 2000. (Jest w tym wyraźny sygnał, że środki na działalność statutową będą zamrażane, zaś silny wzrost nastąpi w obszarze projektów badawczych.)

Podział środków statutowych pomiędzy zespoły wygląda następująco. Z całej puli 1311 mln zł wydziela się 101 mln zł na finansowanie kierunków priorytetowych. Za takie uznano dziedziny będące priorytetami Unii Europejskiej w ramach 5. Programu Ramowego. Resztę podzielono proporcjonalnie do kosztochłonności badań w danych dziedzinach oraz do liczby zatrudnionych pracowników badawczych. Z tym, że do określenia liczby zatrudnionych stosuje się współczynniki wagowe. I tak, wszyscy od doktora wzwyż, mają współczynnik równy 1. (To coś nowego, bowiem dotychczas współczynnik 1 przysługiwał tylko profesorom i doktorom habilitowanym, zaś doktorzy musieli kontentować się współczynnikiem 0,7.) Pracownicy badawczy nie posiadający stopnia naukowego uwzględniani są ze współczynnikiem 0,3. Kolejne współczynniki wagowe wynikają z zatrudnienia w poszczególnych „pionach” nauki. Dla pracowników instytutów PAN współczynnik wynosi 1. Pracownicy JBR-ów dotychczas posiadali współczynnik 0,7, zaś obecnie taki mieć będą w grupach zespołów humanistycznych i ścisłych oraz przyrodniczych, zaś w zespołach inżynieryjnych ten współczynnik maleje do 0,5. Natomiast pracownicy szkół wyższych dotychczas mieli współczynnik wagowy 0,3, obecnie ta wartość będzie obowiązywać w grupach zespołów humanistycznych i ścisłych oraz przyrodniczych, zaś w grupie zespołów inżynieryjnych wzrasta do 0,4. Ponadto przyjęto zasadę, że według tego algorytmu dzieli się tylko 50 proc. ogólnej kwoty. Pozostałą połowę dzieli się wg podziału z roku 2000.

REALIA BUDŻETU

W efekcie, przed rozdzieleniem 101 mln zł według priorytetów – to nastąpi nieco później – kwoty środków na działalność statutową przypadające na poszczególne zespoły przedstawiają się następująco: H1 – 74,37 mln, H2 – 33,76 mln, P3 – 97,18 mln, P4 – 116,95 mln, P5 – 175,69 mln, P6 – 169,12 mln, T7 – 115,2 mln, T8 – 47,57 mln, T9 – 119,76 mln, T10 – 48,15 mln, T11 – 74,66 mln, T12 – 86,62 mln, T00 – 50,95 mln.

Natomiast wstępny i orientacyjny podział na projekty badawcze i celowe (kwota ok. 900 mln zł) wygląda następująco: H1 – 18 mln, H2 – 15 mln, P3 – 32 mln, P4 – 48 mln, P5 – 85 mln, P6 – 70 mln, T7 – 74 mln, T8 – 128 mln, T9 – 93 mln, T10 – 43 mln, T11 – 70 mln, T12 – 100 mln, T00 – 123 mln.

Kwoty te uwzględniały poziom projektów celowych realizowanych w obszarze poszczególnych zespołów w minionych 3 latach oraz poziom środków na działalność statutową zespołów w roku 2000. Nie została w nich uwzględniona suma 10 mln zł przeznaczona na finansowanie tzw. małych projektów celowych, dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Wiem, że ta wyliczanka opisuje zjawisko zwane „dzieleniem biedy”. Ale, niestety, takie są realia budżetu państwa.

Komentarze