CO W PRASIE PISZCZY?

To ma grać?

Praktyka kształcenia na odległość pokazuje, że koszt jednego miejsca studiowania jest kilkakrotnie mniejszy w porównaniu ze studiami dziennymi, zarówno dla uniwersytetu, jak i dla studiujących. Studia powinny być tanie i szeroko dostępne, a system stypendiów i refundacji powinien sprawiać, że dla wielu studentów studia w UO (Uniwersytecie Otwartym) będą bezpłatne. Rekrutacja studentów jest bardzo prosta. Prawo studiowania w UO mają wszyscy obywatele mający maturę. Studentem UO zostaje się przez zapisanie się na odpowiedni wydział, kierunek lub rok i wpłacenie wpisowego. Student otrzymuje wtedy program studiów, opiekuna oraz zostaje wpisany do rejestru. Materiały pomocnicze student dostaje po wniesieniu odpowiedniej opłaty. Opłata ta upoważnia studenta do korzystania z konsultacji. Egzaminowanie studentów odbywa się po wniesieniu opłaty, która upoważnia do odbycia egzaminu i otrzymania świadectwa ukończenia roku lub dyplomu ukończenia studiów. Opłaty powinny być niewielkie i pokrywać istotną część kosztów bieżących UO. Studenci mogą się ubiegać o częściowe lub całkowite zwolnienie z opłat w danym roku. O wartości i jakości uzyskanego i udokumentowanego dyplomem wyższego wykształcenia decyduje z jednej strony jakość kadry profesorskiej, z drugiej - wymagania i poziom egzaminów. Mimo niedostatku kadry akademickiej, można zebrać najlepszych wykładowców i nagrać ich wykłady, umieścić w Internecie albo też nagrać na płytach CD najlepsze materiały dydaktyczne. Można też zadbać, aby poziom egzaminów był odpowiednio wysoki. Egzaminy powinny odbywać się w trakcie zjazdów. Przed przystąpieniem do egzaminu student ma możliwość sprawdzenia swojej wiedzy, pisząc odpowiednie raporty na zadane tematy, odpowiadając na pytania i przesyłając odpowiedzi do wykładowców pocztą, pocztą elektroniczną, korzystając z Internetu bądź odpowiadając na pytania i rozwiązując testy w trakcie zapoznawania się z materiałem wykładowym. (prof. Bogdan A. Gawlas, Uniwersytet Otwarty, "Rzeczpospolita", 13.11.1998)

Wiara i rozum

Współczesny Kościół, nie pretendując do funkcji nadzorcy nauk, zakłada raczej, że kolizje są pozorne i powstają z opacznych czy zbyt literalnych interpretacji Biblii (u Tomasza zresztą także ta sprawa dochodzi do głosu). Kościół słucha głosu nauk, interesuje się nimi i aktywnie zabiega o współpracę w różnych formach. (Leszek Kołakowski, Mała uwaga o wielkiej encyklice, "Tygodnik Powszechny", 22.11.1998)

Kryzys to nie powód

Kryzys w nauce jest zatem faktem. Zastanawiam się, czy niskie nakłady na naukę w wielu państwach, łącznie z Polską, nie wynikają właśnie z tego, że nauka nie jest postrzegana jako dziedzina najbardziej potrzebna w rozwoju kraju. Niektórym wydaje się, że doraźne kroki są ważniejsze niż planowanie perspektywiczne. Tymczasem nauka wymaga czasu, ogromnych nakładów i niczego już nie obiecuje. Bez niej możemy jednak zapomnieć o naszej identyfikacji kulturowej. To właśnie dzięki niej i pracom prowadzonym m.in. w naszym instytucie (Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego) jesteśmy dostrzegani i cenieni przez świat. (prof. Maciej Nałęcz, Czas nauki, "Wprost", 22.11.1998)

Przez struktury do sedna

Tradycyjne mury wydziałowe czy instytutowe powinny być usuwane. Jestem zwolennikiem tworzenia centrów badawczych - właśnie takich, jak nasz kampus na Ochocie. Tam jest instytut Nenckiego, Instytut Biochemii i Biofizyki, jest Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej, Instytut Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej, Akademia Medyczna, znakomita część biologii uniwersyteckiej. Z tych puzzli chcemy stworzyć centrum ponad tradycyjnymi strukturami. Chodzi o ośrodek prowadzący badania naukowe z wykorzystaniem nowoczesnego warsztatu i najlepszej kadry. (prof. Mirosław Mossakowski, wiceprezes PAN, w rozmowie z Ewą Nowakowską, "Polityka", 28.11.1998)

Zdrowy jak okularnik

Kto ma najtwardsze kości? - ci, którzy skończyli studia. Kto ma najwyższe i najzwinniejsze dzieci? - ci, którzy skończyli studia. Kto wolniej się starzeje? - ci, którzy skończyli studia. Kto ma szczupłą sylwetkę? - ci, którzy skończyli studia. (...) Dziś jakość życia zależy przede wszystkim od poziomu wykształcenia. (...) Nawet tzw. pracownicy umysłowi niższego szczebla (...) zarabiają coraz więcej, podczas gdy pracownicy fizyczni relatywnie mniej. (...) Wykształceni mają też mniejsze problemy ze znalezieniem pracy. (...) Wykształceni Polacy zmienili tryb życia na taki, jaki prowadzą ludzie wykształceni na Zachodzie. (...) Dzieci w Polsce są coraz wyższe (...). Najwięcej "urosły" dzieci inteligenckie, najmniej chłopskie i robotnicze. Również trend w kondycji fizycznej był identyczny - najlepszą miały dzieci pochodzące z rodzin najlepiej wykształconych. (Marcin Jamkowski, Okularnicy górą, "Gazeta Wyborcza", 25.11.1998)

Budżet i nowe prawo

Tradycyjnie na początku roku akademickiego minister edukacji zaprosił rektorów państwowych szkół wyższych, aby omówić najważniejsze bieżące problemy uczelni. Po raz pierwszy w spotkaniu, które odbyło się 30 listopada br. w MEN, wzięli udział także rektorzy utworzonych w tym roku państwowych wyższych szkół zawodowych.

Głównym tematem spotkania był budżet szkolnictwa wyższego. Minister Handke poinformował, że według projektu budżetu przyszłoroczne nakłady mają być o 17,8 proc. wyższe niż w roku bieżącym. Oznacza to, że przy zaplanowanej na 9,5 proc. inflacji rocznej, będzie to realny wzrost o 8,3 proc. Po uwzględnieniu zadań związanych ze szkolnictwem zawodowym i studenckimi kredytami wyniesie on jednak już tylko 5,8 proc. Można powiedzieć, że wzrost w tej sytuacji jest niemal symboliczny, zwłaszcza wobec niedostatków finansowania w ostatnich latach i dwuipółkrotnego wzrostu liczby studentów, ale i tak szkolnictwo wyższe zostało potraktowane jako jedna z nielicznych dziedzin, gdzie ten wskaźnik jest w miarę wysoki. Dodatkową nadzieją może być fakt, że inflacja spada ostatnio szybciej niż zakładają przewidywania, co może oznaczać dodatkowe procenty realnego wzrostu. W trakcie spotkania minister zapowiedział, że zostanie przygotowany dokument na temat długookresowego rozwoju szkolnictwa wyższego, który będzie zawierał także prognozy nakładów na tę sferę.

Urzędnicy ministerstwa poinformowali, że w przyszłym roku algorytm podziału środków nie zostanie w istotny sposób zmieniony. Zmianie ulegną jedynie niektóre ograniczniki, które przybiorą formułę nie mniej niż i nie więcej niż. Zwiększone o blisko 100 proc. nakłady na inwestycje będą mogły być dodatkowo uzupełnione zaciąganym przez uczelnie kredytem komercyjnym, po potwierdzeniu przez MEN, że dana inwestycja znajduje się w planie rządowym i będzie finansowana w najbliższych latach także z budżetu państwa. Dotyczy to inwestycji o znacznym stopniu zaawansowania. Prof. Aleksander Koj, rektor UJ stwierdził, że ten budżet jest na granicy akceptowalności, ale podstawowa dziś kwestia zawiera się w pytaniu, czy jest to stała tendencja i czy w kolejnych latach szkolnictwo wyższe i nauka mogą liczyć na jej utrzymanie? Minister Handke powiedział, iż zdaje sobie sprawę, że takie nakłady nie mogą satysfakcjonować, ale i tak, wskutek walki o budżet, koledzy z Rady Ministrów zarzucają mu, że czuje się jeszcze rektorem i pracuje na swój powrót do środowiska.

Rektorzy podnosili znany od lat problem pokrycia kwoty funduszu wynagrodzeń przez budżet państwa jedynie w 96,1 proc. Usłyszeli jednak, że nie udało się przekonać premiera, aby budżet pokrywał pełne 100 proc. Nie chodzi o to, że państwa nie stać na pokrywanie w całości płac pracowników uczelni, jak w przypadku oświaty, ale raczej o podkreślenie, że uczelnia także musi zarabiać na swoje utrzymanie.
W trakcie spotkania wiceminister Jerzy Zdrada przedstawił tezy zawarte w dokumencie Projekt "Prawa o szkolnictwie wyższym". Problemy koncepcyjne - próba odpowiedzi, który będzie stanowił podstawę do opracowania nowego prawa o szkolnictwie wyższym. Zakładają one podporządkowanie wszystkich szkół wyższych resortowi edukacji (być może poza uczelniami medycznymi i artystycznymi), powstanie Krajowego Senatu Akademickiego (zamiast Rady Głównej) i Akademickiej Komisji Akredytacyjnej. Rektor mógłby sprawować swój urząd przez dwie czteroletnie kadencje, doktor habilitowany automatycznie otrzymywałby profesurę uczelnianą, a dodatkowe zatrudnienie poza uczelnią wymagałoby zgody rektora. Są to wszystko założenia wstępne. Projekt nowej ustawy zostanie poddany pod publiczną dyskusję na wiosnę przyszłego roku.

Prof. Jerzy Woźnicki, rektor PW apelował do ministra o osobiste zaangażowanie w tworzenie nowej ustawy. Poinformował także, że wspólnie z prof. Janiną Jóźwiak, rektorem SGH, jako przedstawiciele Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, biorą udział w pracach międzyresortowego zespołu opracowującego zasady finansowania szkolnictwa wyższego. Rektor Woźnicki, wraz z gronem rektorów biorących udział w tworzeniu opracowania Komisji Legislacyjnej KRASP, został za tę pracę nagrodzony przez ministra Handke specjalną nagrodą.

Prof. Andrzej Bałanda, rektor Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu, przewodniczący Konferencji Rektorów Wyższych Szkół Zawodowych przedstawił problemy tych uczelni. Studia zaczęło w nich w tym roku 3890 studentów. Według informacji rektora Bałandy, są to głównie ci młodzi ludzie, którzy ze względu na brak funduszy w ogóle nie podjęliby nauki, gdyby nie oferta szkół zawodowych.

(as)

NOWY SKŁAD KOMISJI AKREDYTACYJNEJ

W ostatnich czasach nastąpiły zmiany w składzie Komisji Akredytacyjnej Wyższego Szkolnictwa Zawodowego. Z pracy w Komisji zrezygnowali prof. Mieczysław Nasiłowski i mgr Tadeusz Donocik. Zmarł prof. Ryszard Ganowicz. Min. Mirosław Handke powołał siedmiu nowych członków Komisji. Obecnie w jej skład wchodzą: prof. Ewa Bojar (Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie), prof. Jerzy Dietl (Wyższa Szkoła Biznesu w Nowym Sączu), prof. Ryszard Borowiecki (Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa), mgr Bogdan Golik (Krajowa Izba Gospodarcza), dr Henryk Gradkowski (Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze), prof. Andrzej Jasiński (Konfederacja Pracodawców Polskich), prof. Stefan Kwiatkowski (Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Warszawie), prof. Jerzy Lewandowski (Wyższa Szkoła Marketingu i Zarządzania w Kutnie), prof. Elżbieta Mączyńska (Polskie Towarzystwo Ekonomiczne), prof. Stanisław Mitkowski (Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie), prof. Janusz Pawlikowski (Politechnika Wrocławska), prof. Eugeniusz Tomiczek (Uniwersytet Wrocławski), prof. Zenon Uryga (Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie), prof. Marek Witkowski (Politechnika Warszawska, przewodniczący Komisji), dr inż. Stanisław Żurkowski (Naczelna Organizacja Techniczna).

ODRĘBNE

W stanowisku z 29 października Komisja Akredytacyjna Wyższego Szkolnictwa Zawodowego podkreśla odrębność tego rodzaju uczelni oraz ich rolę w systemie szkolnictwa wyższego w Polsce, zwłaszcza w kontekście zwiększenia poziomu scholaryzacji społeczeństwa. Nie budzi zdziwienia stwierdzenie, że wykształcenie licencjackie (inżynierskie) jest wystarczające do pełnienia wielu stanowisk. Natomiast kontrowersyjna może się wydawać opinia, w której Komisja stwierdziła: zdecydowanie negatywnie odnosimy się do bezpośredniej drożności studiów zawodowych z uniwersyteckimi (akademickimi). Uważamy za szkodliwą i etycznie naganną powszechną obecnie praktykę gwarantowania studentom przez wyższe szkoły zawodowe drożności ze studiami uniwersyteckimi (akademickimi). Zdaniem Komisji, kontynuowanie studiów na poziomie magisterskim powinno mieć charakter indywidualnej decyzji uczelni akademickiej i być uwarunkowane uzupełnieniem wiedzy przez kandydata. Gdy tworzono ustawę o wyższych szkołach zawodowych, drożność między różnymi typami uczelni traktowano jako jeden z priorytetów.

Rektorzy uczelni niepaństwowych obawiali się, że mogą one pod tę ustawę podpadać i być traktowane, jako "gorszy" typ uczelni. Komisja stwierdza, że starania uczelni licencjackich o uprawnienia do nadawania stopnia zawodowego magistra spowodowane są niechęcią realizowania 15-tygodniowej praktyki zawodowej oraz 80 proc. wymiaru zajęć dydaktycznych na studiach zaocznych i wieczorowych, w stosunku do studiów dziennych. Zasady przyznawania uprawnień magisterskich są, zdaniem Komisji, zbyt liberalne. Studia zawodowe, tak licencjackie, jak magisterskie, czytamy w stanowisku z 29 października, powinny różnić się od studiów uniwersyteckich, gdyż cele i programy kształcenia są w obu wypadkach różne.

Poziom studiów zawodowych w szkołach wyższych - a prowadzą je głównie uczelnie niepaństwowe - jest żenująco niski. Konieczne jest uruchomienie skutecznych procedur kontroli jakości kształcenia, które pozwoliłyby wyeliminować uczelnie, w których jakość kształcenia jest niewystarczająca.

Działalność obu typów uczelni - zawodowych i akademickich - powinna być regulowana przez jedną ustawę.

(pik)

Do sportu z przygodami

W ostatnich latach bardzo rozbudowało się zaplecze sportowe Uniwersytetu Łódzkiego. Inwestycja, którą rozpoczęto w 1986 r. nie była szczęśliwa. Najpierw prace wlokły się bardzo powoli. W 1991 r. musiano je przerwać ze względu na brak funduszy. W trakcie prac trzeba było zmieniać inwestora oraz kilkakrotnie wykonawcę. Wprowadzano także istotne zmiany do projektu obiektów. Jednak w 1996 r. szczęśliwie doprowadzono do końca pierwszy etap przedsięwzięcia, a 16 października br. zakończono realizację kolejnego etapu - krytej pływalni (na fot.), umożliwiającej odbywanie zawodów międzynarodowych.

Centrum Wychowania Fizycznego i Sportu Uniwersytetu Łódzkiego mieści się przy ul. Styrskiej 20/26. W skład kompleksu mają wchodzić: hala sportowa z 3 pełnowymiarowymi boiskami do gry w siatkówkę, koszykówkę i piłkę ręczną (I etap), pływalnia z basenem 25 x 16 m o głębokości 1,8-2,2 m z 6 pasami startowymi szerokości 2,5 m oraz z obiektami towarzyszącymi (II etap), a także siłownia i centrum odnowy biologicznej (III etap). Obiekty o powierzchni zabudowy 4 tys. m2 zlokalizowane są na działce o pow. 13,3 tys. m2. Kubatura budowli wynosi ponad 49 tys. m3, w tym hala sportowa to 27 tys. m3, hala pływalni - 18 tys. m3, łącznik między obiektami - 4,2 tys. m3. Boisko hali sportowej ma wymiary 48,9 x 25 m i wys. 12,5 m. Hala pływalni - 32,4 x 25 m i wys. 7,6 m. Bufet z zapleczem zajmuje 200 m2 a sala ćwiczeń muzyczno-ruchowych - 72 m2. Widownia hali sportowej dysponuje 144 miejscami siedzącymi a pływalni - 150.

Obiekt wyposażony jest w instalacje: technologiczną wody obiegowej, wodno-kanalizacyjną, centralnego ogrzewania, podgrzewania posadzki w hali pływalni, przygotowania ciepłej wody, wentylacji mechanicznej wywiewnej i nawiewnej, elektryczną siły i oświetlenia, elektryczną oświetlenia awaryjnego, nagłośnienia, telefoniczną, alarmową ppoż., przyzywania i odgromową. Teren wokół centrum sportowego zostanie ozdobiony rzeźbami o symbolice sportowej, wykonanymi przez Przemysława Druszcza z Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi.

Całkowity koszt realizacji inwestycji ma wynieść 15 mln 728 tys. zł. Do czasu wstrzymania budowy w obiekty zainwestowano 246,6 tys. zł. I etap kosztował 5 mln 430 tys., II etap - 6 mln 821,4 tys. zł. Oprócz Ministerstwa Edukacji Narodowej, inwestycję finansował Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki (ze środków Totalizatora Sportowego). Ogółem do tej pory UKFiT dołożył 3 mln 320 tys. zł. W zagospodarowaniu terenów wokół hal sportowych mają pomóc łódzkie oddziały PBI i PZU.

(rat)

W pionie

Duszą tych spotkań jest dr Jadwiga Orewczyk

W Akademii Górniczo-Hutniczej bardzo dynamicznie rozwija się studencki ruch naukowych. Podzielony jest on na dwa piony: hutniczy i górniczy. Tradycją pionu hutniczego od kilku lat są seminaria organizowane w pałacach i zamkach. Pierwsze odbyło się w Łańcucie, drugie w Niedzicy, a trzecie - tegoroczne - w Kozłówce.

W samym pionie hutniczym działa 37 kół naukowych. Studenci widzą korzyści wynikające z faktu pracy w kołach naukowych - mówi dr Jadwiga Orewczyk, pełnomocnik rektora AGH ds. studenckich kół naukowych. To są publikacje, udział w konferencjach naukowych, dyplomy, staże zagraniczne. Niestety, jak to w ruchu studenckim bywa, jego aktywność poddana jest wielu wahaniom. Aby zmniejszyć "falowanie" działania kół w AGH, postanowiono utworzyć Studenckie Towarzystwo Naukowe. Obecnie liczy ono 150 osób. Choć z nazwy "studenckie", w jego skład wchodzą też absolwenci, obecnie pracownicy naukowi uczelni. Nie przypadkiem - ma to właśnie zapewnić ową ciągłość działania. Starsi koledzy mają wspomagać młodszych doświadczeniem i w zakresie logistyki. STN ma osobowość prawną. Może więc podejmować działania, których koła studenckie podjąć nie mogą. Chodzi m.in. o zdobywanie funduszy poprzez świadczenie usług. Techniki zdobywania środków finansowych spoza budżetu uczelni - ale np. przy wykorzystaniu aparatury uczelnianej - były jednym z ważniejszych praktycznych problemów dyskutowanych podczas spotkania w Kozłówce. Przy okazji pojawiła się kwestia możliwości wykorzystania przez studentów sprzętu należącego do uczelni. Kto może wydać na to zgodę, kto i ile powinien otrzymać z pieniędzy zarobionych na uczelnianej aparaturze. Nie wszystkie wątpliwości zdołano rozstrzygnąć na miejscu. Jednak okazało się, że nie powinno być problemu z uzyskaniem zgody na tego rodzaju działalność.

W AGH co roku organizowana jest sesja studenckich kół naukowych. W 1999, przy okazji obchodów jubileuszu 80-lecia uczelni, odbędzie się 37. sesja studencka. Jednak sam ruch studencki jest dużo starszy. Obecni na obradach mieli świadomość, że najstarsze znane im koło naukowe związane z hutnictwem - Koło Naukowe Metalurgów - rozpoczęło działalność już 5 lat po utworzeniu Akademii Górniczo-Hutniczej, czyli 75 lat temu. Podczas obrad podjęto decyzję o przystąpieniu do prac, które mają doprowadzić do odtworzenia historii studenckiego ruchu naukowego w AGH. Ma w tym pomóc m.in. Klub Seniorów AGH oraz kadra naukowa. Wielu - być może większość - obecnych profesorów, było kiedyś członkami kół naukowych. Należeli do nich prof. Mirosław Handke i prof. Ryszard Tadeusiewicz a na sesji w 1954 i 1955 r. referaty wygłosił Roman Ney, obecnie także profesor.

Studentów bardzo interesowały możliwości uczestniczenia w wymianie międzynarodowej. Okazuje się, że AGH zazwyczaj płaci studentom za podróż, natomiast pobyt w zagranicznej instytucji naukowej student musi sobie zapewnić sam. Są różne możliwości uzyskania pieniędzy od sponsorów, uzyskania stypendiów. Ci, którzy skorzystali z tych możliwości, oferowali kolegom adresy i telefony. Dawali praktyczne porady jak poruszać się w gąszczu przepisów i formalności. Przy okazji okazało się, że pieniądze, jakie studenckim kołom naukowym udaje się zdobyć od sponsorów, giną w czeluściach uczelnianego budżetu i dostęp do nich jest poważnie ograniczony. Dr Leszek Kurcz, prezes Studenckiego Towarzystwa Naukowego zaproponował, żeby Towarzystwo było pośrednikiem między sponsorami a kołami naukowymi. Integracja, rozwiązywanie praktycznych problemów, ale także zabawa, poznawanie interesujących zakątków kraju - to zalety seminariów organizowanych przez koła naukowe AGH.

(pik)

Polska literatura humanistyczna

Uniwersytet Śląski posiada nowoczesny ośrodek informacji naukowej, dysponujący bazami danych Institute for Scientific Information (ISI) z Filadelfii. Te renomowane rejestry bibliograficzne są ważnym źródłem wiadomości o stanie i trendach rozwojowych nauki. Jest to niezwykle obiektywny instrument pośredniego mierzenia wartości naukowych osiągnięć określonego badacza czy instytucji, ale także poziomu czasopism i dyscyplin. Statystyki bibliometryczne odzwierciedlają bowiem ocenę dokonaną przez ogół społeczności naukowców. W ten sposób stają się miarą aktywności badawczej (liczba publikacji) i zasięgu oddziaływania publikowanych wyników (częstość cytowań). Klasyfikację tego typu dla polskich uczelni prezentował niedawno w "Forum Akademickim" prof. Andrzej K. Wróblewski.

Dla nauk przyrodniczych wyniki analiz bibliometrycznych są powszechnie uznawane za godne zaufania, ale w przypadku nauk społecznych, a zwłaszcza humanistycznych, wiarygodność jest już ograniczona, choćby ze względu na operowanie niewielkimi zbiorami danych w odniesieniu do Polski. Liczba prac zarejestrowanych w Art & Humanities Citation Index 1997 z afiliacją do polskich instytucji wynosi 70, zaś w Science Citation Index 1997 - 6765. Po wykluczeniu "Pamiętnika Literackiego", w bazie humanistycznej ISI jest obecnie tylko jedno polskie czasopismo - "Acta Poloniae Historica". W zakresie literaturoznawstwa uwzględnia się często błahe pisma środowiskowe i biuletyny amerykańskie, a pomija renomowane czasopisma europejskie. Należy pamiętać, że, w odróżnieniu od nauk przyrodniczych, znaczna część prac w naukach humanistycznych w swej istocie ma charakter narodowy, czy nawet regionalny, i taki zasięg oddziaływania. Jest to ogromna przeszkoda w tworzeniu ogólnoświatowych baz danych i indeksów cytowań wobec rosnącej już siły bezwładu dominacji piśmiennictwa anglosaskiego. Baza National Citation Report - Poland, zakupiona przez KBN, dostarcza wyłącznie informacji o cytowaniach artykułów opublikowanych w czasopismach listy filadelfijskiej (łącznie z samocytowaniami) z podaną afiliacją do polskiej instytucji. Fragmentaryczność informacji dobrze widoczna jest w przypadku publikacji pracowników Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego: wg bazy danych KBN, doczekały się one w latach 1992-1997 jedynie 3 cytowań, a przeszukanie baz filadelfijskich za lata 1994-1997 ujawniło blisko 70 powołań na prace (nierzadko na książki) z pierwszym autorem obecnie zatrudnionym w UŚ.

Znaczenie wskaźników bibliometrycznych znacznie wzrosło po przyjęciu przez KBN nowego, opartego na podejściu parametrycznym, systemu oceny merytorycznej jednostek badawczych, ubiegających się o dofinansowanie działalności statutowej. Ten dział nauki polskiej pozostaje wciąż praktycznie nieocenialny w kategoriach naukometrycznych, a proponowany przez zespoły KBN system różnicowania publikacji i czasopism jest tylko częściowym i budzącym kontrowersje złagodzeniem wymienionych dolegliwości. Z drugiej strony nie da się ukryć, że w dziedzinach nauki związanych z kulturą narodową deklarowany polonocentryzm nierzadko generuje konserwatyzm metodologiczny, zaściankowość w tematyce badań oraz w ich rezultatach, jak to bez ogródek sformułowali autorzy raportu Polskiej Akademii Nauk z 1995 o stanie nauk humanistycznych i społecznych.

Z inicjatywy prof. Tadeusza Sławka rozpoczęto prace nad utworzeniem nowej bazy danych pod roboczą nazwą "Polska literatura humanistyczna". Proponowany rejestr miałby służyć uzupełnieniu baz filadelfijskich poprzez systematyczne indeksowanie nie tylko reprezentatywnej grupy czasopism polskich, ale także serii wydawniczych i książek. W pierwszym etapie za punkt wyjścia przyjęto zestaw czasopism krajowych wyróżnionych przez Zespół Nauk Humanistycznych (H-1) Komisji Badań Podstawowych KBN dla dwóch dziedzin: literaturoznawstwa i językoznawstwa. Są to w sumie 33 czasopisma, zawierające rocznie blisko 2 tys. publikacji. Bardziej szczegółowy zakres proponowanej bazy byłby jednak przedmiotem konsultacji z ośrodkami krajowymi, a w przyszłości - przy ewoluowaniu w stronę rejestru literatury słowiańskiej (a może środkowoeuropejskiej?) - również z wybranymi placówkami zagranicznymi. Intencją podstawową jest bowiem, żeby tworzona baza danych była nie tylko wszechstronnym źródłem informacji o badaniach humanistycznych w Polsce, ale - poprzez zarejestrowanie cytowanej literatury - stanowiła indeks cytowań umożliwiających analizę bibliometryczną osiągnięć naukowych w tym dziale nauki. Takie kompleksowe indeksowanie periodyków objętych "listą warszawską" umożliwi już rozpoznanie kolejnej grupy czasopism i serii zasługujących na miano wydawnictw ogólnopolskich, a tym samym - na włączenie do bazy. To samo dotyczy monografii i podręczników akademickich. W tym sensie rejestr ów będzie coraz bardziej pożytecznym narzędziem dla różnorodnych ocen polskiej literatury humanistycznej, przydatnym też dla KBN w ustawicznie doskonalonym - miejmy nadzieję - systemie wartościowania dorobku badawczego. Inicjatywa utworzenia tego typu bazy danych spotkała się z życzliwym przyjęciem na spotkaniu prorektorów uniwersytetów polskich ds. nauki, które odbyło się w październiku w Cieszynie.

Grzegorz Racki

Dr hab. prof. UŚ Grzegorz Racki jest pełnomocnikiem rektora ds. analizy naukometrycznej w Uniwersytecie Śląskim (racki@ us.edu.pl). Zainteresowani inicjatywą mogą kontaktować się z dr. hab. Zbigniewem Białasem (Wydział Filologiczny UŚ, tel. (0-32) 291 72 31 w. 266) lub mgr Małgorzatą Wagą (Biblioteka Główna UŚ; mwaga@lib.bg.us. edu.pl).

Łódzka potęga

W dniach 16-18 października w Łodzi odbyło się uroczyste zakończenie XIX Akademickich Mistrzostw Polski. Połączono je z uroczystością 90-lecia Akademickiego Związku Sportowego, który zresztą był organizatorem mistrzostw.

9 tys. sportowców ze stu szkół wyższych rywalizowało w 39 dyscyplinach w konkurencjach indywidualnych i zespołowych. Zawody rozgrywano z podziałem na grupy uczelni: uniwersytety, politechniki i szkoły techniczne, akademie medyczne, wyższe szkoły pedagogiczne i filie uniwersytetów, tzw. piąty typ uczelni (akademie rolnicze, ekonomiczne, filie politechnik i wyższe szkoły morskie), kolegia nauczycielskie oraz wyższe szkoły niepaństwowe. Oprócz klasyfikacji, w obrębie każdej z siedmiu grup szkół wyższych przeprowadzono także klasyfikację generalną.

Zwycięzcami w poszczególnych grupach zostały: 1. Uniwersytet Łódzki, 2. Politechnika Gdańska, 3. Akademia Medyczna w Poznaniu, 4. WSP w Rzeszowie, 5. Akademia Techniczno-Rolnicza w Bydgoszczy, 6. Kolegium Nauczycielskie w Raciborzu, 7. Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu.

Zwycięzcy, oprócz dyplomów i pucharów, otrzymali skutery "Honda", ufundowane przez przedstawiciela firmy w Polsce.

W rankigu na najbardziej usportowioną uczelnię zwyciężył Uniwersytet Łódzki (189 punktów) przed Uniwersytetem Warszawskim (172 punkty) i Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza z Poznania (161 punktów). Kolejne trzy miejsca zajęły: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (147 punktów), Politechnika Warszawska (138 punktów) i Politechnika Gdańska (132 punkty). Za najbardziej czynny sportowo ośrodek akademicki uznano Poznań.

Podczas uroczystości wręczono zasłużonym działaczom sportu akademickiego nagrody i wyróżnienia. Nagrodę im. Piaseckiego otrzymali: dr Jerzy Jaworowicz, dyr. Studium WF i Sportu UŁ, mgr Jerzy Włodarski - trener lekkoatletów olimpijczyków AZS i dr Janusz Wolf ze Studium WF i Sportu UJ. Medale Za Zasługi w Krzewieniu Sportu Akademickiego wręczono: prof. Stanisławowi Liszewskiemu, rektorowi UŁ i prof. Józefowi Mayerowi, rektorowi Politechniki Łódzkiej. Polski Związek Judo odznaczył prof. Henryka Scholla, prezesa łódzkiego AZS Medalem za Zasługi dla Polskiego Judo. Odznaczono też - Zielonym Piórem - najlepszego dziennikarza Akademickiego Przeglądu Sportowego, Michała Michalskiego z UAM w Poznaniu. Wręczono wiele Złotych i Srebrnych odznak AZS.

Uroczystościom towarzyszyła konferencja dydaktyczna, w której wzięło udział ok. 200 kierowników i pracowników studiów wychowania fizycznego i sportu.

(mag)

DWIE PROPOZYCJE

5 października prof. Andrzej Wiszniewski, przewodniczący Komitetu Badań Naukowych, rozesłał pismo z założeniami projektów dwóch nowych aktów prawnych. Pierwszy dokument dotyczy zmiany ustawy o utworzeniu Komitetu Badań Naukowych, drugi - utworzenia państwowych instytutów badawczych. W krótkim czasie te propozycje stały się głośne w środowisku naukowym i akademickim. Prof. Jerzy Woźnicki, rektor Politechniki Warszawskiej, podczas niedawnego spotkania w Ministerstwie Edukacji Narodowej dziwił się jednak, dlaczego tego rodzaju dokumenty - zawierające propozycje zmian żywo interesujące także szkoły wyższe - nie docierają do rektorów drogą oficjalną.

Bardzo zasadnicze zmiany miałyby nastąpić, wedle propozycji przedstawionych w założeniach zmiany projektu ustawy, w Komitecie Badań Naukowych. O konieczności poważnej zmiany ustawy o KBN mówi się od dawna. Jednak do tej pory nie przedstawiono żadnej propozycji w tej kwestii. Dwa najważniejsze założenia to utrzymanie rangi KBN jako naczelnego organu administracji rządowej oraz dostosowanie przepisów ustawy do Konstytucji RP. To drugie ma bardzo ważne konsekwencje. Może bowiem zmienić zasady podejmowania decyzji w najważniejszych dla nauki kwestiach, przyznając znacznie większe kompetencje przewodniczącemu KBN - zwłaszcza upoważnienie do wydawania aktów wykonawczych w drodze rozporządzeń przewodniczącego KBN, do przepisów o finansach publicznych oraz do obowiązujących przepisów prawa międzynarodowego. Dotychczas Komitet podejmował decyzje większością 2/3 głosów (12 członków wybieralnych oraz 6 mianowanych). W myśl projektu, decyzje miałyby być podejmowane bezwzględną większością głosów. W myśl założeń do zmiany ustawy, znacznie rozszerzają się uprawnienia przewodniczącego KBN. O potrzebie większych uprawnień a nawet jednoosobowej odpowiedzialności za decyzje w dziedzinie nauki prof. Wiszniewski wypowiadał się ostatnio publicznie. Wśród tych szczególnych zadań wymieniono w projekcie m.in. ustalanie zasad i trybu przyznawania budżetowych środków finansowych na naukę oraz podział pieniędzy między zespoły KBN.

Ważnym i chyba nie wzbudzającym kontrowersji pomysłem jest zniesienie podziału na Komisję Badań Podstawowych i Komisję Badań Stosowanych. Zmianie miałaby też ulec pozycja Zespołu ds. Badań na rzecz Obronności i Bezpieczeństwa: jego skład ustalałby przewodniczący Komitetu a uprawnienia stałyby się równe uprawnieniom zespołów KBN. Punkt mówiący o wprowadzeniu możliwości dofinansowania udziału Polski we wspólnych funduszach międzynarodowych ze środków budżetu nauki można chyba także odnieść do polsko-amerykańskiego Funduszu im. Marii Curie-Skłodowskiej, który od jakiegoś czasu nie działa z braku pieniędzy. Biuro Funduszu wciąż istnieje w KBN i gdyby udało się przeznaczyć jakąś część pieniędzy nauki na dofinansowanie Funduszu, strona amerykańska także wspomogłaby tę inicjatywę - przypomnijmy: parę lat temu bardzo ważną i skuteczną.

Zaproponowano też zmiany w ordynacji wyborczej. Domagano się ich już dawno. I znów duże uprawnienia projekt przyznaje przewodniczącemu Komitetu. Ma on ustalać szczegółowe zasady przeprowadzania wyborów oraz wskazać przewodniczącego zespołu KBN w przypadku niemożności rozstrzygnięcia wyborów na to stanowisko.

Według propozycji Komitetu, najważniejszym kryterium powierzania realizacji zadań jednostkom organizacyjnym będzie efektywność wykorzystania środków budżetowych. Dla popularyzacji badań naukowych istotny może być proponowany obowiązek dostarczania informacji do bazy SYNABA. Ustawa miałaby nosić tytuł Ustawa o Komitecie Badań Naukowych (obecnie obowiązuje Ustawa o utworzeniu KBN).

Drugim dokumentem zaproponowanym przez KBN do dyskusji są założenia do projektu ustawy o państwowych instytutach badawczych. Mają to być instytucje wyodrębnione pod względem prawnym, organizacyjnym i finansowym. Ich zadaniem będzie wykonywanie ważnych, z punktu widzenia realizacji polityki państwa, badań naukowych i ekspertyz, przede wszystkim w dziedzinie ochrony zdrowia, monitoringu i zapobiegania skutkom zjawisk i wydarzeń stwarzających zagrożenie publiczne (w tym klęsk żywiołowych i katastrof technicznych), bezpieczeństwa i obronności kraju, rozwoju rolnictwa, kultury i sztuki (utrzymanie i promocja dziedzictwa kulturowego), geologii i gospodarki bogactwami naturalnymi, bezpieczeństwa technicznego i standardów produktów, procesów i usług, infrastruktury (telekomunikacyjna, informacyjna, transportowa i energetyczna), edukacji i wychowania młodzieży oraz zabezpieczenia społecznego.

PIB mają być finansowane z budżetu państwa: ze środków pozostających w dyspozycji organu (ministerstwa) nadzorującego a częściowo ze środków KBN oraz ze źródeł pozabudżetowych. PIB mają zatrudniać pracowników na kontrakty na czas określony (do realizacji konkretnych zadań) a dyrektorzy będą wyłaniani w drodze konkursu i zatrudniani na okres 5 lat. Dyrektorowi doradzać będzie Rada Naukowa. Czwarty pion nauki?

(rat)

PS. Prof. Janusz Haman dzieli się wątpliwościami dotyczącymi zmian proponowanych przez KBN.

Afrykański teleskop

Polscy astronomowie prowadzą w ostatnich latach badania wymagające użycia wielkich teleskopów. Dzięki indywidualnym kontaktom korzystają okazjonalnie z zagranicznych obserwatoriów, co jednak nie sprzyja długofalowemu planowaniu badań. Budowa wielkiego teleskopu w Polsce nie wchodzi w rachubę ze względu na ogromne koszty oraz warunki klimatyczne ograniczające znacznie możliwość obserwacji.

Polska może jednak stać się współwłaścicielem jednego z największych teleskopów świata, który w najbliższych latach będzie budowany w Południowej Afryce. Nasz kraj - reprezentowany przez Komitet Astronomii PAN - zamierza przystąpić do międzynarodowego konsorcjum, które będzie budować 10-metrowy teleskop - mówi doc. Marek Sarna, dyrektor Centrum Astronomicznego PAN im. Mikołaja Kopernika. Obok RPA, w skład konsorcjum wejdą również Nowa Zelandia i Polska oraz kilka uniwersytetów amerykańskich i europejskich. 10-procentowy udział w kosztach budowy miałby nam zapewnić dostęp do 10 proc. czasu pracy teleskopu.

Noszące roboczą nazwę SALT (Southern African Large Telescope) urządzenie będzie zlokalizowane w Południowoafrykańskim Obserwatorium Astronomicznym w Sutherland, na pustynnym płaskowyżu ok. 400 km na północny-wschód od Kapsztadu, gdzie przez większą część roku panują doskonałe warunki do tego rodzaju obserwacji. Mimo ogromnego rozwoju nowych technik badawczych w astronomii - obserwacji w zakresie promieniowania radiowego, rentgenowskiego, gamma, a także podczerwieni i ultrafioletu, prowadzonych za pomocą satelitów - nadal decydujące znaczenie będą miały tradycyjne teleskopy. Podstawą astronomii pozostaną obserwacje optyczne za pomocą tej aparatury. Zdecydowana większość gwiazd i galaktyk znaczną część energii emituje w postaci promieniowania świetlnego. Stąd obserwacje te mogą dostarczyć danych o temperaturze i gęstości promieniującej materii, jej składzie chemicznym i strukturze fizycznej.

Budowa południowoafrykańskiego teleskopu rozpocznie się w 1999 r. a zakończy w 2003 r. Będzie on sterowany komputerem i wyposażony w najnowocześniejsze systemy elektroniczne pozwalające na cyfrowe przetwarzanie obrazu i zdalny przekaz danych. SALT będzie jednym z największych tego rodzaju urządzeń na świecie. Obecnie działają trzy 10-metrowe teleskopy: Keck I i Keck II na Hawajach oraz HET w McDonald Observatory w Teksasie. W ciągu najbliższych lat powstaną dalsze: obok SALT, także MATT w Arizonie, Subaru i Gemini na Hawajach oraz VTL i Magellan w Chile. SALT z RPA i bliźniaczy HET z Teksasu będą się uzupełniać, prowadząc podobne obserwacje z półkuli południowej i północnej.

SALT pozwoli na podglądanie niemal całego wszechświata. Zarówno najdalszych galaktyk, jak i obiektów w naszym układzie słonecznym: planet i ich księżyców, małych planetoid i komet. Astronomowie mają nadzieję, że uda im się zbadać za pomocą tego wielkiego teleskopu tajemniczy pas Kuipera na peryferiach Układu Słonecznego, za orbitą Plutona, uważany za wylęgarnię komet.

A.M.

PROGRAM IMMUNO
(mechanizmy odporności u ludzi i zwierząt)

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej ogłosiła kolejny doroczny konkurs na subwencjonowanie zakupów aparatury naukowej dla wybranej dziedziny nauki. W roku 1999 dziedziną wspieraną przez FNP będzie immunologia.

Postęp dokonujący się w dziedzinie nauk immunologicznych zależy przede wszystkim od zastosowania współczesnych metod badawczych i najnowocześniejszych technologii pozwalających na badanie oraz rejestrację komórkowych i pozakomórkowych zmian w układach odpornościowych u ludzi i zwierząt. Efekty badań w tym obszarze nauki mają bezpośredni wpływ na rozwój praktycznych metod profilaktyki i leczenia chorób, z którymi boryka się współczesna cywilizacja.

Celem programu jest wsparcie zakupów aparatury dla najlepszych i najbardziej doświadczonych zespołów wprowadzających takie metody badawcze, które pozwolą na rozpoznanie mechanizmów odporności typu komórkowego. Dotyczy to w szczególności: metod immunologicznych pozwalających na identyfikację i wizualizację genów związanych z reakcjami odpornościowymi, rozwoju reakcji odpornościowych w organizmach genetycznie modyfikowanych, odczynu immunologicznego w komórkach spoza układu immunologicznego.

Termin składania wniosków do programu mającego charakter konkursu upływa 28 lutego 1999 r.

Szersze informacje o programie IMMUNO można uzyskać w biurze Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, ul. Grażyny 11, 02-548 Warszawa, tel./fax: 845 40 54, 845 11 82.

(mag)

NAGRODY IM. G. BIAŁKOWSKIEGO

26 listopada wręczono Nagrody im. G. Białkowskiego za najlepszą pracę doktorską w dziedzinie matematyki, astronomii i informatyki w 1998 r. Konkurs organizowany jest przez Towarzystwo Popierania i Krzewienia Nauk wspólnie z Fundacją na rzecz Nauki Polskiej.

I nagrodę (w wysokości 5 tys. zł) otrzymała dr Ewa Luiza Łokas z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika w Warszawie za pracę doktorską Statistic and dynamics of large-scale cosmic fields in weakly nonlinear regime, wykonaną pod kierunkiem dr hab. Romana Juszkiewicza.

II nagrodą (4 tys. zł) uhonorowano dr. Adriana Langera z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego za pracę doktorską Odwzorowania dołączone powierzchni algebraicznych, wykonaną pod kierunkiem dr. hab. Jarosława Wiśniewskiego.

III nagrodę (2,5 tys. zł) przyznano dr. Tomaszowi Kalinowskiemu z Instytutu Podstaw Informatyki PAN w Warszawie za pracę doktorską Program Execution Control in Dynamically Reconfigurable Multiprocessor Systems, wykonaną pod kierunkiem doc. dr. hab. Marka Tudruja.

Komisja postanowiła ponadto wyróżnić pracę doktorską dr. Stanisława Kasjana z Wydziału Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Typy reprezentacyjne, moduły prinjektywne i forma Titsa (praca wykonana pod kierunkiem prof. dr. hab. Daniela Simsona) oraz pracę doktorską dr. Janusza Gwoździewicza z Katedry Matematyki Politechniki Świętokrzyskiej Wykładnik Łojasiewicza funkcji analitycznej o zerze izolowanym (praca wykonana pod kierunkiem prof. dr. hab. Arkadiusza Płoskiego).

Tegoroczni laureaci Nagrody im. Białkowskiego (z wyjątkiem ostatniego z wyróżnionych) byli swego czasu zdobywcami stypendiów dla młodych naukowców Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

(rat)

NAGRODY WYDZIAŁU I NAUK SPOŁECZNYCH PAN

3 listopada, na posiedzeniu plenarnym, Wydział Nauk Społecznych PAN przyznał doroczne nagrody naukowe. W dziedzinie archeologii nagrodę im. Erazma Majewskiego otrzymał prof. Andrzej Abramowicz za pracę Rzeczy, idee, maski. Jacques Boucher de Perthes (1788-1868). Nagrodę im. Joachima Lelewela w dziedzinie historii otrzymał dr hab. Leszek Zasztowt za pracę Kresy 1832-1864. Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej. W dziedzinie kultury nagrodzono prof. Karolinę Targosz za pracę Sawantki w Polsce w XVII w. Aspiracje intelektualne kobiet ze środowisk dworskich. Nagrodę im. Kazimierza Nitscha w dziedzinie językoznawstwa przyznano prof. Barbarze Lewandowskiej-Tomaszczuk za pracę The Depth of Negotiation. W dziedzinie literatury i filologii nagrodę im. Aleksandra Brucknera przyznano prof. Lucylli Pszczołowskiej za pracę Wiersz polski. Zarys historyczny. Nagrodę im. Władysława Spasowskiego w dziedzinie pedagogiki dostał dr hab. Stefan Mieszalski za książkę O przymusie i dyscyplinie w klasie szkolnej. W dziedznie nauk politycznych nagrodzono książkę dr. hab. Krzysztofa Łabędzia Spory wokół zagadnień programowych w publikacjach opozycji politycznej w Polsce w latach 1981-1989. Nagrodę im. Leona Petrażyckiego w dziedzinie prawa przyznano dr. hab. Stanisławowi Czepicie za pracę Reguły konstytutywne a zagadnienia prawodawstwa.

NAGRODY WYDZIAŁU III NAUK MATEMATYCZNYCH, FIZYCZNYCH I CHEMICZNYCH PAN

Nagrodę im. Marii Skłodowskiej-Curie w zakresie chemii otrzymał prof. Marek Chmielewski z Instytutu Chemii Organicznej PAN za pracę Synteza układów B-laktamowych z prekursorów cukrowych. W zakresie chemii nagrodzono dr. inż. Andrzeja Matuszowicza z Centrum Chemii Polimerów PAN za cykl publikacji nt. chemii B-laktonów a w szczególności wpływu podstawników w pierścieniu na mechanizm otwarcia pierścienia piwalolaktonu wobec czynników nukleofilowych. W zakresie fizyki nagrodzono doc. dr. hab. Dariusza Kaczorowskiego z Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN za pracę Własności magnetyczne międzymetalicznych związków ceru typu Ce2T2In5, gdzie T=d elektronowy metal przejściowy. Nagrodę w zakresie matematyki odebrał dr Sławomir Kołodziej z Instytutu Matematyki UJ za pracę habilitacyjną The Complex Monge - Ampere Equation.

NOWE WŁADZE WYDZIAŁÓW

W listopadzie cztery wydziały Polskiej Akademii Nauk dokonały wyboru przewodniczących na kadencję 1999-2002. 6 listopada przewodnizcącym Wydziału III Nauk Matematycznych, Fizycznych i Chemicznych został prof. Henryk Szymczak. 16 listopada Wydział VII Nauk o Ziemi i Nauk Górniczych wybrał na przewodniczącego prof. Michała Sulczewskiego. 19 listopada nowych przewodniczących wybrały Wydziały IV i VI. Szefem Wydziału IV Nauk Technicznych pozostał prof. Kazimierz Thiel, a Wydziału VI Nauk Medycznych - prof. Janusz Komender.

ELE

Oxford dla Polaka

Dziesięciu studentów z Polski, którzy obecnie są na czwartym roku uniwersytetu lub politechniki, ma szanse wyjechać na trzymiesięczne stypendium do Plater College Uniwersytetu w Oxfordzie. Konkurs ogłoszony przez Fundację im. Stefana Batorego przewiduje 5 miejsc dla studentów nauk humanistycznych i społecznych (włączając w to prawo i geografię) oraz 5 miejsc dla studentów nauk ścisłych i przyrodniczych o zainteresowaniach teoretycznych. Zakres przedmiotów musi zgadzać się z dziedzinami nauczanymi w Oxfordzie. Studenci będą mogli przeprowadzić w angielskim uniwersytecie badania lub kwerendy związane z pracą dyplomową. Przewidziane jest jedno stypendium dla osoby specjalizującej się w historii i kulturze Żydów w Polsce oraz stosunkach polsko-żydowskich.

Wnioski należy złożyć do 31 stycznia 1999 r. Informacje oraz formularze można uzyskać w Fundacji im. S. Batorego przy Al. Ujazdowskich 33/35 w Warszawie lub pisząc na adres: ul. Flory 9, 00-586 Warszawa; e-mail: irud@batory.org.pl.

Doktorat w Budapeszcie

Do 15 stycznia można składać podania na studia podyplomowe i doktoranckie w Uniwersytecie Środkowoeuropejskim w Budapeszcie. Uczelnia istnieje od 1991 r. Kształcą się w niej studenci z 40 krajów. Każdego roku dyplomy uzyskuje ok. 700 absolwentów.

Studia podyplomowe można odbywać w dziedzinach: ekonomii, ochrony środowiska, historii, stosunków międzynarodowych i studiów europejskich, praw człowieka, konstytucyjnego prawa porównawczego, międzynarodowego prawa biznesu, studiów nad średniowieczem, nauk politycznych, socjologii, studiów nad kulturową i społeczną tożsamością płci, studiów nad nacjonalizmem, studiów nad Europą południowo-wschodnią. Studia doktoranckie można odbywać z zakresu historii porównawczej, nauk prawnych, studiów nad średniowieczem, nauk politycznych oraz socjologii. Osoby robiące doktoraty w innych uczelniach mogą także odbywać półroczne i roczne staże doktoranckie. Językiem wykładowym jest angielski.

Formularze można uzyskać w Fundacji im. S. Batorego, Program Akademicki, ul. Flory 9, 00-586 Warszawa lub przez e-mail: igaska@batory.org.pl.

(mit)

Profesorowie i doktorzy

12 listopada premier Jerzy Buzek wręczył nagrody Prezesa Rady Ministrów za dorobek naukowy, wybitne osiągnięcia naukowe, rozprawy doktorskie i habilitacyjne za rok 1997.

Premier nagrodził dorobek naukowy pięciu profesorów. Marek Gedl z Uniwersytetu Jagiellońskiego prowadził badania archeologiczne nad epoką brązu i wczesną epoką żelaza i uchodzi za jednego z najwybitniejszych znawców tych okresów w Europie Środkowej. W swoich pracach przedstawił pełne ujęcie kultury łużyckiej z terenów Polski, Niemiec, Czech, Słowacji i Ukrainy. Dorobek naukowy prof. Gedla obejmuje 450 publikacji.

Jerzy Maj z Instytutu Farmakologii Polskiej Akademii Nauk w Krakowie jest twórcą polskiej szkoły neuro- i psychofarmakologii. Opublikował 230 prac naukowych. Jest najczęściej cytowanym farmakologiem polskim. Prof. Maj odkrył mechanizmy działania oraz scharakteryzował profile farmakologiczne wielu powszechnie dziś stosowanych leków psychotropowych, w tym przeciwdepresyjnych. Jest członkiem PAN, doktorem honoris causa Akademii Medycznej w Lublinie i Uniwersytetu im. Semmelweisa w Budapeszcie.

Zdzisław Marciniak z Politechniki Warszawskiej jest jednym z najwybitniejszych fachowców w dziedzinie teorii i praktyki plastycznej obróbki materiałów. Jego prasa z wahającą matrycą, realizująca nową, całkowicie oryginalną koncepcję techniczną, jest praktycznie zweryfikowanym osiągnięciem w skali światowej. Produkuje się ją m.in. w USA, Szwajcarii, Chinach i Japonii. Uczony jest członkiem PAN. Otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Warszawskiej.

Kazimierz Urbanik jest kierownikiem Zakładu Teorii Prawdopodobieństwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Opublikował ponad 200 prac z dziedziny rachunku prawdopodobieństwa, analizy matematycznej i mechaniki kwantowej. Jest współtwórcą nowego działu teorii procesów stochastycznych. Uczony pełnił szereg ważnych funkcji w życiu naukowym kraju, m.in. był rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego oraz wiceprezesem Polskiej Akademii Nauk. Jest członkiem PAN. Tytuł doktora honorowego przyznały mu Politechnika Wrocławska i Uniwersytet Łódzki.

Włodzimierz Zagórski-Ostoja z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie jest uznanym w świecie specjalistą w dziedzinie biologii molekularnej i wirusologii roślin. Odkrył ważne prawidłowości dotyczące rozmnażania się różnych pod względem patogenności form wirusów. Prof. Zagórski-Ostoja umie praktycznie wykorzystać swoje osiągnięcia w badaniach podstawowych. We współpracy z Instytutem Ziemniaka zorganizował ogólnopolski system detekcji ziemniaka. Pod jego kierownictwem Instytut Biochemii i Biofizyki, jako jedyny z Europy Środkowowschodniej, stał się pełnoprawnym uczestnikiem światowego programu sekwencjonowania genomu drożdży. Dorobek naukowy uczonego liczy ponad 100 pozycji.

Pośmiertnie nagrodzono dorobek prof. Donata Tylmana z Centralnego Szpitala Klinicznego Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie. Prof. Tyman był wybitnym specjalistą w dziedzinie ortopedii i traumatologii. Interesowała go szczególnie patomechanika chorób i urazów narządów ruchu. Najbardziej znane w świecie są osiągnięcia profesora w dziedzinie diagnostyki, biomechaniki i patologii oraz chirurgii kręgosłupa. Jego badania doprowadziły do stworzenia nowych metod leczenia oraz skonstruowania nowych urządzeń diagnostycznych, rehabilitacyjnych oraz nowego instrumentarium operacyjnego. Był doktorem honoris causa Wojskowej Akademii Technicznej.

Nagrody za wybitne osiągnięcia otrzymało 5 osób. Prof. Stefan Hahn z Politechniki Warszawskiej otrzymał nagrodę za stworzenie teorii wielowymiarowych sygnałów zespolonych oraz znalezienie wielu technicznych zastosowań tej teorii. Dr hab. Ewa Laskowska-Kusztal z Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN w Warszawie została nagrodzona za wydaną w Niemczech pracę poświęconą zespołowi dekorowanych fragmentów pochodzących z ptolemejsko-rzymskich świątyń Elefantyny w Egipcie. Autorka zidentyfikowała dwa nieznane obiekty sakralne. Prof. Ludwik Łysiak z Uniwersytetu Jagiellońskiego nagrodzony został za wydane w Niemczech dzieło poświęcone staropolskiej instytucji sądu wyższego prawa niemieckiego na zamku królewskim. Zdaniem zagranicznych recenzentów praca ta otwiera nowy rozdział badań historyczno-prawnych w tej dziedzinie. Dr. hab. inż. Michała Mrozowskiego, profesora Politechniki Gdańskiej, nagrodzono za wydaną przez czołowe wydawnictwa naukowe w Wielkiej Brytanii i USA w języku angielskim monografię poświęconą przewodnictwu fal elektromagnetycznych. Praca ta wnosi duży wkład w rozwój teorii tych fal, po raz pierwszy w literaturze światowej przedstawia zweryfikowaną, pełną teorię powstawania tzw. fal zespolonych. Prof. Adam Urbanek z Instytutu Paleobiologii PAN w Warszawie został uhonorowany za serię monografii zawierających wyniki badań nad sylurskimi graptolitami. Wyniki uzyskane przez prof. Urbanka doprowadziły do przeobrażenia poglądów na cały organiczny świat syluru i jego biochronologię. Mają ogromne znaczenie nie tylko dla paleontologii i geologii, ale także dla biologii ewolucyjnej.

Nagrody za rozprawy habilitacyjne otrzymali: dr hab. Bogdan Ciszek z Akademii Medycznej w Warszawie, dr hab. Maciej Drozdowski z Politechniki Poznańskiej, dr hab. Bożena Kamińska-Kaczmarek z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN w Warszawie, dr hab. Marcin Krygier z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, dr hab. Witold M. Orłowski z Uniwersytetu Warszawskiego.

Nagrody za prace doktorskie otrzymali: dr Piotr Abramczyk z AM w Warszawie, dr Dariusz Brodka z UJ, dr Krzysztof Czaja z ART w Olsztynie, dr Dariusz Dodek z Collegium Medicum UJ, dr Agnieszka Fulińska z UJ, dr Dorota Gryko z Instytutu Chemii Organicznej PAN w Warszawie, dr Daniel T. Gryko z Instytutu Chemii Organicznej PAN w Warszawie, dr Michał Hetman z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie, dr Bożena Hrynkiewicz-Adamski z UAM, dr Romuald Janik z UJ, dr inż. Krzysztof Jankowski z ART w Olsztynie, dr Krzysztof Kukuła z AM w Warszawie, dr Rafał Latała z UW, dr inż. Jerzy Majewski z Instytutu Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku, dr Paweł Mak z UJ, dr Tomasz Schoen z UAM, dr Waldemar Sienkiewicz z ART w Olsztynie, dr Krzysztof Staliński z Instytutu Chemii Organicznej PAN w Warszawie, dr Dariusz Eligiusz Staszczak z PZL Świdnik SA za rozprawę przygotowaną w AE w Krakowie, dr Renata Suchowiejko z UJ, dr Jadwiga Turchan z Instytutu Farmakologii PAN w Krakowie, dr Maciej Wiznerowicz z Wielkopolskiego Centrum Onkologii za rozprawę przygotowaną w AM w Poznaniu, dr inż. Sławomir Zieliński z Politechniki Gdańskiej, dr inż. Aneta Ziewiec z AGH w Krakowie, dr Dorota Zięba z AR w Krakowie.

(pik)

NOMINACJE PROFESORSKIE

13 listopada 1998 r. Prezydent RP wręczył akty nadania tytułu naukowego profesora 59 nauczycielom akademickim oraz pracownikom nauki i sztuki.

NAUKI BIOLOGICZNE: Barbara Bilińska (UJ, Kraków), Krzysztof Dołowy (SGGW, Warszawa), Stanisław Ułaszewski (UWr.), Mirosława Aleksandra Włodarczyk (UW).

NAUKI FIZYCZNE: Jerzy Andrzej Przystawa (UWr.).

NAUKI EKONOMICZNE: Jerzy Jan Nowakowski (SGH, Warszawa).

NAUKI HUMANISTYCZNE: Maria Emilia Adamczyk (UAM, Poznań), Józefa Brągiel (UO), Jerzy Burchardt (Instytut Historii Nauki PAN, Warszawa), Jan Czykwin (UwB), Krzysztof Frysztacki (UJ, Kraków), ks. Stanisław Kobielus (ATK, Warszawa), Janina Labocha (UJ, Kraków), Maria Magdalena Mączyńska (UŁ), Maria Karina Miśkiewicz (ATK, Warszawa), Zdzisław Marian Najder (UO), Aleksander Stanisław Nalaskowski (UMK, Toruń), Marian Zdzisław Ochmański (UMCS, Lublin), Antoni Piotr Smuszkiewicz (UAM, Poznań), Marek Stachowski (UJ, Kraków), Maria Zofia Steffen-Batogowa (UAM, Poznań), Emil Franciszek Tokarz (UŚ, Katowice), Krystyna Wilkoszewska (UJ, Kraków), ks. Janusz Andrzej Zbudniewek (ATK, Warszawa).

NAUKI MEDYCZNE: Grażyna Elżbieta Cieślińska-Wilk (PAM, Szczecin), Krystyna Domańska-Janik (Instytut Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, Warszawa), Andrzej Władysław Gładysz (AM, Wrocław), Anna Grzywa (AM, Lublin), Andrzej Kiejna (AM, Wrocław), Alina Teresa Midro (AM, Białystok), Barbara Danuta Raszeja-Kotelba (AM, Poznań), Zygmunt Sagan (PAM, Szczecin), Danuta Julianna Sońta-Jakimczyk (ŚAM , Katowice), Anna Sysa-Jędrzejowska (AM, Łódź), Barbara Świątek (AM, Wrocław), Roman Tadeusz Tarnawski (ŚAM, Katowice), Elżbieta Weyna (PAM, Szczecin).

NAUKI PRAWNE: Bogusław Marian Banaszak (UWr.), Krzysztof Chorąży (UMCS, Lublin), Marek Henryk Safjan (UW), Elżbieta Teresa Skowrońska-Bocian (UW).

NAUKI ROLNICZE: Anna Maria Brzozowska (SGGW, Warszawa), Krystyna Małgorzata Charon (SGGW, Warszawa), Władysław Filek (AR, Kraków), Kazimierz Aleksander Filuś (ART, Olsztyn), Zbigniew Józef Majewski (SGGW, Warszawa), Andrzej Witold Roszkowski (Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Warszawa), Stefan Russel (SGGW, Warszawa), Edward Żurawicz (Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Skierniewice).

NAUKI TECHNICZNE: Antoni Biegus (PWr.), Jerzy Girtler (WSM, Szczecin), Krzysztof Roman Kozłowski (PP), Joanicjusz Nazarko (PB), Elżbieta Danuta Niezabitowska (PŚ, Gliwice), Maciej Antoni Siwczyński (PK), Kazimierz Szulborski (PW), Grzegorz Szymański (PP).

SZTUKI MUZYCZNE: Antoni Wit (WOSPRiTV, Katowice).

SZTUKI TEATRALNE: Anna Seniuk-Małecka (AT, Warszawa).