14 Stycznia

Kosmiczne Top10

Przełom roku to idealny czas na podsumowania tego, co w świecie naukowym było w minionych miesiącach najbardziej fascynujące. Twórca jednego z największych kanałów popularnonaukowych na YouTube wyselekcjonował 10 najważniejszych wydarzeń związanych z kosmosem.

Astrofaza to miejsce „dla głodnych kosmosu!”. Od uruchomienia w 2014 roku zamieszczone tam filmy odnotowały blisko 97 mln wyświetleń. Kanał ma ponad 400 tys. subskrybentów. Jego twórca, Piotr Kosek, właśnie zamieścił swoją listę najważniejszych ubiegłorocznych wydarzeń związanych z kosmosem. Umieścił na niej:

• Nowy księżyc Ziemi – na początku 2020 roku dowiedzieliśmy się, że od 18 stycznia 2018 r. nasza planeta ma drugi księżyc. Ten tymczasowy i niewielki satelita otrzymał nazwę 2020 CD3 i został odkryty przez Kacpra Wierzchosia i Theodore Pruyna w USA. Szacowana średnica księżyca waha się od 1 do 6 metrów. Satelita prędzej czy później opuści naszą orbitę tak, jak poprzednie księżyce tego typu;
• Egzoplaneta spoza dysku galaktyki – do dziś odkryto już ok. 4 tysiące egzoplanet, które znajdują się w drodze mlecznej. W marcu 2020 odkryto pierwszą egzoplanetę pochodzącą spoza dysku galaktyki, nazwaną LHS 1815b. Do czasu tego odkrycia astronomowie podejrzewali, że formowanie się planet wokół gwiazd spoza dysku jest mocno utrudnione;
• Wyjątkowy szybki rozbłysk radiowy – pierwszy pochodzący z naszego kosmicznego otoczenia, dokładniej z miejsca oddalonego 37 tysięcy lat świetlnych od naszej planety. Naukowcy uzyskali dzięki tej obserwacji bardzo dużo informacji na temat możliwych źródeł pochodzenia rozbłysków. W tym konkretnym przypadku najprawdopodobniej był to magnetar;
• Materia barionowa – aż 95% składników całego wszechświata to ciemna materia, której nie możemy zaobserwować, z pozostałych 5% połowa pozostawała przez badaczy niezlokalizowana. W 2020 roku sześć szybkich rozbłysków radiowych pochodzących z innych galaktyk pomogło określić materię widzialną, ukrytą dotąd przed ludzkim okiem. Autor filmu tłumaczy zasadę odbierania szybkich rozbłysków radiowych oraz podkreśla ich znaczenie w zbieraniu informacji o wszechświecie;
• Global space balloon challenge – zespół studentów z Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie wysłał do stratosfery balon z komórkami nowotworowymi na pokładzie. Celem projektu było sprawdzenie wpływu promieniowania kosmicznego na rozwój komórek.  Balon wraz z komórkami i potrzebnym sprzętem pomiarowym podróżował ok. dwóch godzin. Gondola transportująca bezpiecznie powróciła na ziemię;
• Wahania jasności Betelgezy – czerwony nadolbrzym świeci 100 tysięcy razy mocniej niż Słońce, a jego średnicę szacuje się na tysiąc razy większą. Przez ostatnie miesiące zauważono znaczące wahania jej jasności, które w szczegółach opisuje Astrofaza. Badacze zastanawiali się, czy ta obserwacja oznacza bliski koniec gwiazdy, jednak zagadkę rozwiązano w sierpniu ubiegłego roku. Powodem spadku jasności było nagromadzenie obłoku pyłu, który przesłonił 25% powierzchni Betelgezy;
• Kret na Marsie – Kret stanowiący element misji lądownika InSight znalazł się na Marsie ponad 2 lata temu. Jego zadaniem było dotarcie pod powierzchnię w celu pozostawienia czujników sondy termicznej, która miała mierzyć przepływy ciepła w gruncie. Głównym twórcą znaczącego mechanizmu kreta jest polska firma Astronika. Mimo problemów urządzenie zagłębiło się pod powierzchnię. Teraz czekamy, aż dotrze do wymaganej głębokości i zakończy swoją misję;
• Start prototypu Starshipa SN8 – pojazd został wykonany w całości ze stali nierdzewnej, a jego kampania startowa rozpoczęła się w październiku 2020. Nie obyło się bez problemów, jednak zawory bezpieczeństwa ocaliły pojazd. Start Starshipa odbył się 9 grudnia. Pierwszy raz pojazd takich rozmiarów wykonał manewr obrotu przed lądowaniem. Niestety tuż przed lądowaniem doszło do eksplozji, z której badacze mogą się wiele nauczyć;
• Chang’e 5 wraca z ładunkiem – pod koniec 2020 roku powróciła na ziemię misja Chang’e 5 wraz z bezcennym ładunkiem w postaci próbek księżycowego gruntu. Poprzednie zbiory trafiły na Ziemię już dość dawno temu. Cała akcja odbywała się całkowicie automatycznie, bez udziału człowieka. Próby są w trakcie analiz;
• Start rakiety Falcon 9 z misją Crew Demo-2 – w 2019 roku najpierw odbył się udany test bezzałogowej misji SpaceX DM-1. W 2020 odbyła się misja załogowa, podczas której na Międzynarodową Stację Kosmiczną polecieli astronauci NASA Robert Behnken i Douglas Hurley, których sylwetki przybliżył autor nagrania.

Bonusowa wzmianka dotyczy Radioteleskopu Arecibo, o którym wspominałam w jednym z poprzednich tekstów. Podsumowanie jest subiektywnym wyborem Piotra Koska oraz ekipy współtworzącej kanał Astrofaza.

Oprac. dr Paulina Mozolewska http://naukowka.pl/

O autorze:

Piotr Kosek jest pasjonatem kosmicznych tematów, a swoimi zainteresowaniami dzieli się z odbiorcami na swoim kanale już od 2014 roku. Obecnie jego filmy pojawiają się na platformie niemal codziennie, zaś Astrofazę subskrybuje ponad 400 tysięcy osób. Główne tematy to kosmos i astronomia oraz nowoczesne technologie przedstawiane bez konieczności rozumienia skomplikowanej matematyki. Popularyzator wykorzystuje praktyczne analogie i przykłady, które pomagają zrozumieć często trudne zagadnienia.