Page Not Found - Forum Akademickie

Błąd 404 - Strona o podanym adresie nie istnieje



rody uczone (112)


Ekumeniczne dyskusje toczyy si nieustannie w domu pastwa Klingerw odwiedzanym przez wielu katolickich teologw, filozofw, humanistw otwartych na to, co przynis Drugi Sobr Watykaski.

Klingerowie

cz. 2 Dwa pokolenia teologw
Magdalena Bajer

Klinger i Nowosielski odczytali na nowo kanon ikonograficzny i wedle tego odczytania powstaa cerkiew (w Biaym Borze)

Doktor Micha Klinger w wieku chopicym oglda oryginalny portret Zygmunta Krasiskiego w poznaskim salonie wnuczki wieszcza i porwnywa go z reprodukcj w szkolnym podrczniku do polskiego. Tam te widzia oryginalnego Caravaggia, ktry to obraz hrabina przed mierci ofiarowaa poznaskim jezuitom. Dugo jeszcze po wojnie przetrwao – jak oaza albo skansen – rodowisko rosyjskich emigrantw, ktrym Druga Rzeczpospolita uyczya gociny i warunkw do skromnego, lecz godnego ycia. Najblisz przyjacik pani Krasiskiej bya Aleksandra Mielnnicka, crka carskiego gubernatora Rygi, ktra przez wiele lat utrzymywaa chorego ojca z pensji uniwersyteckiej lektorki kilku jzykw. Obie utytuowane damy odwiedzay czsto dom pastwa Klingerw i jego gospodyni, babk pana Michaa Rais, z rosyjskiej prawosawnej rodziny Bakaliskich.

siedlisko dwu kultur

Jerzy Klinger, jedyny syn wielkiego „staroytnika” Witolda, urodzony w Kijowie, skd przyjecha z matk Rosjank do Poznania w wieku czterech lat, wczenie zacz pisa wiersze. W obu jzykach – po polsku i po rosyjsku. Jego jedyny syn Micha podkrela, e to nie bya tylko dwujzyczno, ale gbokie zakorzenienie w dwu kulturach, najnaturalniej wasnych. Od ojca sysza nieraz, e wrd polskiej inteligencji okresu midzywojennego byli najznakomitsi znawcy kultury rosyjskiej poza sam Rosj, e nikt, w adnym jzyku, „tak nie umia przetumaczy Boka czy Puszkina, jak Tuwim na polski”.

Tuwim bywa w poznaskim domu Klingerw, modziutki Jerzy rozmawia z poet, a pan Micha przechowuje kartki, jakie do ojca pisa inny z wielkich polskiej literatury, Leopold Staff, zachcajc modzieca do kontynuowania prb pisarskich. Zaya znajomo z Czesawem Mioszem przesza na w spadku i ju po mierci ojca potwierdzay si w rozmowach z pisarzem opinie o opartej na gbokiej znajomoci estymie wobec rosyjskiej kultury obu wietnych umysw.

Jerzy Klinger pocztkowe nauki pobiera w domu. Pniej posano go do gimnazjum w. Marii Magdaleny, gdzie polskiego uczy m.in. poeta Wojciech Bk. Podczas okupacji, gdy rodzice ukrywali si w Warszawie, a prof. Witold Klinger uczestniczy w tajnym nauczaniu, syn chodzi na komplety. Zaraz po wojnie Jerzy „zrobi przypieszone magisterium z filozofii” u Wadysawa Tatarkiewicza. Znajomo z Romanem Ingardenem, zawarta podczas krtkiego pobytu rodziny Klingerw w Krakowie, zainteresowanie fenomenologi, ktrej ten by wybitnym przedstawicielem, ale bardziej jeszcze estetyk Ingardena legy u podstaw ogoszonej pracy O strukturze dziea poetyckiego.

W trudnych warunkach yciowych przygotowywa, rwnoczenie doktorat o twrczoci Aleksandra Boka. Podrujc midzy Warszaw, gdzie by profesor Tatarkiewicz, Krakowem, gdzie Jerzy Klinger otrzyma asystentur w UJ i Poznaniem, gdzie zamieszkaa rodzina... zgubi w ktrym zatoczonym pocigu notatki i nigdy ju do Boka nie wrci.

skonnoci z oburzenia. Wybr

We wczesnej modoci pozna Wadysawa Broniewskiego i upodoba sobie na czas jaki jego „przedwojenny, troch duchowy, troch moralny, troch estetyczny socjalizm”. Mj rozmwca sysza od rodzicw: – Michasiu, nie zdajesz sobie sprawy, czym by Koci przed wojn. Jak straszna bya bezduszno wobec niesprawiedliwoci spoecznej i Kocioa i wszystkich wysokich autorytetw.

Ojciec po wojnie wykada Marksa, modym Marksem si interesowa, cho zawsze najbardziej pocigali go mistycy, a take filozofia grecka. Gdy przychodziy kolejne instrukcje stalinowskie na uniwersytet, lewicowe skonnoci nie wytrzymyway konfrontacji i dr Klinger w 1950 roku odszed z uczelni.

Zosta teologiem, majc za sob lektury ojcw kocioa, na ktrych trawi noce w Bibliotece Jagielloskiej, oraz „baz duchow wyniesion z poznaskiej parafii prawosawnej przed wojn”. Zaiste imponujcy jest w baga wewntrzny i mocna kompletna formacja czowieka bdcego wtedy nawet nie w poowie naukowej i yciowej drogi. A parafia prawosawna w Poznaniu naley do rodzinnej historii integralnie, gdy to Klingerowie zbudowali w pobliu koszar ma drewnian cerkiewk, eby suya licznym prawosawnym onierzom. Kapelan, zarazem proboszcz, gromadzi u siebie cae rodowisko porewolucyjnych emigrantw−arystokratw oraz wiernych niszego stanu, cywilnych i w mundurach.

Jerzy, zapewne nie przewidujc wtedy wasnej teologicznej przyszoci, kontaktowa si przed wojn z metropolit prawosawnym Dionizym, ktry po rewolucji zaoy niezaleny, autokefaliczny Koci prawosawny, aby odczy si od Rosji sowieckiej. Podczas wojny krtko studiowa w warszawskim seminarium duchownym, eby pniej powici si filozofii, jak si okazao – nie na zawsze.

Komu, kto postanowi by teologiem i opuci uniwersytet, nieatwo byo znale zajcie pozwalajce utrzyma rodzin. Jerzemu Klingerowi pomg przypadek. Spotkany na dworcu Bogusaw Latawiec, poeta i przedwojenny nauczyciel u Marii Magdaleny, ktry by wwczas kuratorem okrgu szkolnego, umieci oboje rodzicw Michaa (matka miaa skoczone studia) w liceum w Kominie Wielkopolskim. Ich uczniem by tam dzisiejszy wybitny filozof prof. Wadysaw Strewski, ktry przyznaje si skwapliwie do duchowych wpyww i umysowych poytkw, jakie zyska od „psora” Klingera. Szkolny epizod, ktry przypad na czas najbardziej absurdalnych naciskw na nauczanie i wychowywanie „czowieka socjalistycznego”, trwa trzy lata.

Nowosielski w parafii

Przyjwszy w 1952 roku wicenia kapaskie, Jerzy Klinger z rodzin zamieszka w Ktrzynie, zostajc... wiejskim popem. Od pocztku jednak wid ywot nietypowy dla swego nowego stanu. Zaraz bowiem pojawi si Jerzy Nowosielski i obaj zdecydowali, eby star stajni prusk stojc w miecie pokry polichromi bizantyjsk. W 1954 roku powstaa wic pierwsza polichromia Nowosielskiego i, zdaniem pana Michaa, pierwsza na wiecie polichromia zrobiona w kanonicznym stylu prawosawnym. Trzeba pamita, e dziao si to przed renesansem ikony w yciu kocielnym prawosawia. Denia rosyjskich elit do przywrcenia staroytnej tradycji kanonu liturgiczno−malarskiego udaremnia rewolucja. Nowosielskiemu udao si przedstawi ikon jako dzieo sztuki z zachowaniem wszelkich wymogw kanonu.

Dr Micha Klinger pamita gorce dyskusje w ktrzyskiej plebanii, z udziaem starych rosyjskich emigrantw, ktrzy mieli, nie wiadomo jak przechowane, biblioteki, a w nich ksiki Mikoaja Bierdiajewa, Lwa Szestowa, innych znawcw tej problematyki. Od tych wspomnie robi dygresj o zasugach osb z tego grona: Zofii Lichajewej, ktra zorganizowaa cae muzealnictwo na terenie byych Prus Wschodnich, Eugeniusza Gaudziewicza, bibliofila – waciciela biblioteki rosyjskiej myli religijnej, zarazem twrcy sieci bibliotek miejskich w Ktrzynie.

Pord tych ludzi, w domu Jerzego Klingera, Nowosielski formowa si jako prawosawny malarz religijny. Razem odczytali na nowo kanon ikonograficzny i wedle tego odczytania powstaa cerkiew stojca do dzisiaj, znw, zdaniem mojego rozmwcy, pierwsza na wiecie zbudowana i wyposaona w prawdziwym stylu bizantyjskim.

znowu nauka

Po Padzierniku reaktywowano istniejcy przed wojn w Warszawie prawosawny Fakultet Teologiczny i niebawem przeksztacono w Chrzecijask Akademi Teologiczn. Ksidza dr. Klingera, filozofa i teologa, znajcego doskonale jzyki staroytne, cignito z Ktrzyna.

Ciko przeywa rozstanie z parafi i z Nowosielskim, majc na pociech zdobn jego malowidami krypt w cerkwi na Woli niedaleko uczelni. Pogry si w pracy naukowej, piszc podstawowe ksiki o zwizkach wielkiej prawosawnej teologii rosyjskiej z zachodni myl religijn. Porwnywa doktryn Trjcy witej u mistykw wschodnich i zachodnich, przedstawi sens teologiczny liturgii prawosawnej. Syn okrela go jako poszukiwacza „wtkw czcych”, co przynosio uznanie polskich elit intelektualnych.

Jerzy Klinger zmar nagle w roku 1976, nie doczekawszy czasu, gdy ekumenizm sta si czci nauki Kocioa, a tak wiele prac naukowych i ogromny trud caego ycia czynnego teologa powici sprawie jednoci chrzecijan. Cierpia zawsze bardzo z tego powodu, e wadze komunistyczne cakowicie uniemoliwiy dialog z Kocioem katolickim. Sam dugo nie mg pojecha na aden kongres teologiczny, wczy swojej pracy do adnego almanachu, wzi udziau we wsplnym naboestwie, wygosi kazania do katolikw. Ekumeniczne dyskusje toczyy si nieustannie w domu pastwa Klingerw odwiedzanym przez wielu katolickich teologw, filozofw, humanistw otwartych na to, co przynis Drugi Sobr Watykaski. Gospodarz ma ogromne zasugi w spopularyzowaniu prawosawia wrd polskiej inteligencji.

Kiedy po 1956 roku naciski polityczne zelay, Jerzy Klinger mg wyjeda za granic i poznawa zoon problematyk stosunkw midzy Zachodem a prawosawnymi elitami rosyjskimi oraz przedstawia wasne interpretacje w tej materii. Pionierskim wkadem w rozwj nowoczesnej teologii s badania historycznoliterackie tekstu Pisma witego.

wnuk, syn, ucze

Micha studiowa astronomi. Zajmowa si amatorsko teatrem. W roku 1975 rozpocz studia teologiczne i zdy jeszcze posucha wykadw swego ojca, ten za zdy si jego wyborem ucieszy.

W badaniach wybra biblistyk. W dziaalnoci publicznej kontynuuje dzieo ojca, tj. prezentuje zainteresowanym krgom zwizki midzy duchowoci Wschodu i Zachodu, sens teologii prawosawnej dla ludzi Zachodu, „blask treci liturgicznych i ikonografii prawosawia”.

Nie widzi bliskiej perspektywy odnalezienia si chrzecijan w jednym kociele: – Jeeli inno mnie nie fascynuje, tylko jest obca, nieprzyjemna, zatrwaajca, to nie zbliam si, ale odwracam. W rozmowie uywa sw: droga krzyowa, jak w Polsce przechodz zwolennicy ekumenizmu, ktry, zdaniem dr. Klingera juniora, zaama si pod wpywem tryumfalnego przeywania wyzwoleczych przemian.

W Trzeciej Rzeczypospolitej prawosawnym dzieje si dobrze – rosn cerkwie, rozwijaj si klasztory, zapeniaj seminaria, pojawiaj wydawnictwa, ale wszystko to poza deniem do jednoci, bez ducha ekumenizmu, osobno. – Nie ma jeszcze w psychice miejsca na braterstwo. Sta nas na to, ale potrzeba autorytetw, ktre pocignyby og.

Spotkanie z dr. Michaem Klingerem zakoczyo si rozwaaniem o pojmowaniu Ewangelii, ktrej depozytowi powici niejedn prac. Uwaa, e mamy dzisiaj do czynienia z faryzeizmem, przypisujcym Bogu atrybut sdziego i redukujcym do sankcji moralnej, podczas gdy Chrystus „chodzi do grzesznikw, a nie do witych i monych tego wiata.” Myl, e wielkie zadania ma przed sob potomek rodu, wiadom powinnoci zwizanych ze sw duchow sukcesj.

Page Not Found - Forum Akademickie

Błąd 404 - Strona o podanym adresie nie istnieje

Page Not Found - Forum Akademickie

Błąd 404 - Strona o podanym adresie nie istnieje